Słupek

Słupek, słupkowie (łac. pistyllum, ang. pistil) – żeński organ płciowy w kwiecie okrytonasiennych. Zbudowany jest ze zrośniętych ze sobą lub wolnych owocolistków (carpellae), które są zmodyfikowanymi liśćmi (najprawdopodobniej utworami homologicznymi do makrosporofili). Słupki zajmują zawsze centralne miejsce w kwiecie, gdzie mogą występować pojedynczo lub w większej liczbie.

Słupkowie zbudowane może być z jednego lub z kilku owocolistków (kwiat jednoowocolistkowy, kwiat monoginiczny). W tym drugim przypadku wyróżnia się słupkowie wolnoowockowe (apokarpiczne), gdy każdy owocolistek zrasta się brzegami i tworzy odrębny słupek, lub słupkowie zrosłoowockowe (synkarpiczne), gdy owocolistki zrastają się w jeden słupek. W tym ostatnim przypadku w zależności od tego, czy owocolistki zrastają się brzegami, czy też brzegi zaginają do środka słupka – zalążnia jest jedno- lub wielokomorowa. W zależności od liczby owocolistków budujących słupek, wyróżnia się słupki jedno-, dwu-, trój- lub wielokrotne, które mogą mieć od jednej do wielu komór w zalążni.

Morfologicznie słupek składa się z części dolnej – zalążni (ovarium), która na górze zwęża się w szyjkę słupka i zakończona jest znamieniem. Czasem (np. u tulipana) nie wyodrębnia się szyjka – mówimy wtedy o znamieniu siedzącym. W komorach zalążni słupka znajdują się zalążki wyrastające na łożyskach.

Słupki mogą być górne, pośrednie, półdolne lub dolne w zależności od położenia w stosunku do dna kwiatowego (oś kwiatowa).

Słupek górny osadzony jest luźno na wypukłym dnie kwiatowym, a pozostałe elementy kwiatu osadzone są poniżej zalążni słupka – jest to tzw. kwiat dolny (hypogyniczny), np. w kwiecie ziemniaka.

Jeżeli dno kwiatowe jest wklęsłe i obrasta zalążnię, a pozostałe elementy kwiatu są wyniesione ponad nią, jest to słupek dolny, a kwiat górny (epigyniczny), np. u ogórka.

W przypadku pośrednich form, np. gdy zalążnia osadzona jest swobodnie na płaskim lub wklęsłym dnie kwiatowym, nie zrastając się z nim bokami, mówimy o słupku pośrednim i kwiecie kołozalążniowym (perygynicznym).

Po zapyleniu i zapłodnieniu słupek przekształca się w owoc, w którym znajdują się nasiona.