Senatorowie dożywotni we Włoszech
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Senatorowie dożywotni we Włoszech (wł. Senatore a vita) są członkami Senatu, wyższej izby Parlamentu Włoch.
Instytucję senatorów dożywotnich wprowadziła uchwalona przez konstytuantę Konstytucja Włoch z 27 grudnia 1947. Przepis art. 59 tego aktu prawnego przewidział dwa rodzaje senatorów dożywotnich – z urzędu i z mianowania. Z mocy prawa staje się nim każdy były prezydent Republiki Włoskiej (art. 59 zdanie pierwsze). Ponadto prezydent może powierzyć godność senatora dożywotniego pięciu obywatelom w uznaniu ich zasług dla kraju w sferze społecznej, naukowej, artystycznej lub literackiej (art. 59 zdanie drugie)[1][2].
Wątpliwości budziła wykładnia zdania drugiego art. 59 odnoszącego się do senatorów dożywotnich z mianowania, dotyczyły one kwestii interpretacji liczby senatorów. Luigi Einaudi łącznie mianował ośmiu senatorów, jednak każdorazowo liczba senatorów z mianowania nie przekraczała pięciu. Kolejni prezydenci nominowali senatorów w taki sposób, że łączna liczba senatorów z mianowania aktualnie zasiadających w Senacie nie przekraczała pięciu. Trend ten zmienił się w czasach Sandra Pertiniego i jego trzech następców – każdy z nich nominował po pięciu senatorów dożywotnich, niezależnie od liczby urzędujących senatorów powołanych przez poprzedników. W 2020 w poprawce do tego przepisu (przyjętej w referendum) wprowadzono ostatecznie doprecyzowanie, że liczba urzędujących w danym czasie senatorów z mianowania nie może przekraczać pięciu[3].
Spośród prezydentów Republiki Włoskiej z prerogatywy mianowania senatora dożywotniego ani razu nie skorzystali Enrico De Nicola i Oscar Luigi Scalfaro.
Wszyscy byli prezydenci Włoch sprawowali mandat senatora do czasu swojej śmierci. Francesco Cossiga 27 listopada 2006 zadeklarował rezygnację z tej funkcji, którą jednak w głosowaniu z 31 stycznia 2007 Senat odrzucił większością 178 głosów „przeciw” przy 100 głosach „za”[4]. W przypadku senatorów mianowanych jeden raz doszło do rezygnacji z nominacji – dyrygent Arturo Toscanini ogłosił tę decyzję już dzień po jej otrzymaniu. Dwie osoby zaprzestały wykonywania mandatu w związku z wyborem przez specjalne kolegium na urząd prezydenta. Z tego powodu z godności senatora dożywotniego zrezygnowali Giovanni Leone (prezydent w latach 1971–1978) i Giorgio Napolitano (prezydent w latach 2006–2015). Obaj po zakończeniu urzędowania powrócili do Senatu jako senatorzy dożywotni z mocy prawa.
Według stanu na 2023 mandaty senatorów dożywotnich wykonuje pięciu senatorów z mianowania[5]. We wrześniu 2023 zmarł ostatni z zasiadających w izbie byłych prezydentów – Giorgio Napolitano[6].