Trzebuń (województwo pomorskie)

Trzebuń (dodatkowa nazwa w j. kaszub. Trzebùń; niem. Trzebuhn, dawniej Trzebon, Trziebon, Trzembonia^[3]) – wieś kaszubska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim, w gminie Dziemiany pomiędzy Wdzydzkim Parkiem Krajobrazowym a Zaborskim Parkiem Krajobrazowym w kompleksie leśnym Borów Tucholskich. W skład sołectwa Trzebuń wchodzą następujące miejscowości: Białe Błota, Dywan, Borsztal, Lampkowo, Mutkowo, Pełk, Rozwalewo, Turzonka, Wilczewo, Zajączkowo, Zatrzebionka, Zimny Dwór i Żabowo.

Zobacz też: Trzebuń w innych znaczeniach tego słowa.

Trzebuń

wieś
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	kościerski
Gmina	Dziemiany
Liczba ludności	(sołectwo) 460
Strefa numeracyjna	58
Kod pocztowy	83-425[1]
Tablice rejestracyjne	GKS
SIMC	0160956
Położenie na mapie gminy Dziemiany Trzebuń
Położenie na mapie Polski Trzebuń
Położenie na mapie województwa pomorskiego Trzebuń
Położenie na mapie powiatu kościerskiego Trzebuń
54°00′42″N 17°42′16″E[2]

Wieś królewska w starostwie mirachowskim w województwie pomorskim w II połowie XVI wieku^[4]. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie gdańskim.

Części wsi

Integralne części wsi Trzebuń^[5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0160962	Białe Błota	część wsi
0160979	Lampkowo	część wsi
0160985	Wilczewo	część wsi
0160991	Zajączkowo	część wsi
0161000	Zatrzebionka	część wsi
0161016	Zimny Dwór	część wsi
0161022	Żabowo	część wsi

Pochodzenie nazwy

Toponim Trzebuń jest nazwą dzierżawczą, utworzona od nazwy osobowej – imienia Trzebon ≤ Trzebomysł, Trzebosław, za pomocą formantu –jь. Obecność tego właśnie formantu tłumaczyłaby obecna postać wygłosowego –ń. Nazwa po raz pierwszy odnotowana w 1398 roku – Trsebon. Jeszcze w wieku XIX notowane były dwie postacie tej nazwy: Trzebuń albo Trzeboń^[7].

Historia

Wieś, a w zasadzie jej część, zaliczana była do kasztelanii gdańskiej, aczkolwiek w przywileju księcia Mściwoja II z roku 1284 jej nazwa nie została wymieniona. Poświadczenie źródłowe pochodzi dopiero z czasów krzyżackich, kiedy to Trzebuń należał do komornictwa mirachowskiego. Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny nadał wówczas wsi prawo chełmińskie (niemieckie) w miejsce prawa polskiego, utrzymanego w niektórych wsiach. Po pokoju toruńskim z roku 1466 Trzebuń ponownie znalazł się w granicach Polski i znajdował się w obrębie starostwa parchowskiego. Wieś nigdy nie była ani własnością szlachecką, ani kościelną, lecz królewską.

1 grudnia 1906 r. w miejscowej szkole elementarnej rozpoczął się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim (jego dokładny przebieg nie jest znany). Z uczestników strajku znane są następujące nazwiska: D. Jutrzonka, F. Leman, M. Grzenia, J. Kujawski. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 (!) szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele^[8].

W 1920 Trzebuń znalazł się w granicach II Rzeczypospolitej. W czasie okupacji hitlerowskiej należał do Reichsgau Danzig-Westpreussen. Miejscowa ludność została wysiedlona, by powrócić po wycofaniu się hitlerowców^[9]. W 1936 została założona działająca do dziś jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej^[10].

11/12 sierpnia 2017 przechodząca przez Pomorze nawałnica spowodowała liczne uszkodzenia domów i budynków gospodarczych oraz zniszczyła 90% areału okolicznych lasów^[11].

Przypisy

1. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1300 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
2. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 141069
3. F. Lorentz Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3).
4. Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 94.
5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
6. GUS. Rejestr TERYT
7. E. Breza, Toponimika powiatu kościerskiego, Gdańsk 1974, s. 119.
8. L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 77.
9. E. Breza, Toponimika powiatu kościerskiego, Gdańsk 1974, s. 9 – 13.
10. Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2022-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-21)].
11. Maciej Dzwonnik Pomoc już niepotrzebna. Teraz liczą straty