Wikariat generalny cieszyński

Wikariat generalny cieszyński – wikariat utworzony w 1770 na terytorium diecezji wrocławskiej pozostałym przy Austrii po wojnach śląskich i rozdzieleniu granicą terytorium diecezji między zwycięskim Królestwem Prus, które zagarnęło większą część terytorium diecezji z Wrocławiem, i Austrią Habsburgów.

Wikariat generalny cieszyński

Siedziba Wikariatu Generalnego w latach 1894-1925 w Cieszynie
Siedziba	Cieszyn (od 1872)
Data powołania	1770
Data zamknięcia	1925
Diecezja	wrocławska
Położenie na mapie Cieszyna Cieszyn (od 1872)
Położenie na mapie Polski Cieszyn (od 1872)
Położenie na mapie województwa śląskiego Cieszyn (od 1872)
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Cieszyn (od 1872)
49°44′52,6″N 18°37′55,2″E

Po stronie austriackiej pozostały dwa obszary rozdzielone pozostałą częścią Śląska Austriackiego (księstwa opawsko-karniowskiego) podlegającej diecezji ołomunieckiej (od 1777 archidiecezji). Na wschodzie był to obszar istniejącego od 1654 biskupiego komisariatu cieszyńskiego, a na zachodzie obszar dawnego biskupiego księstwa nyskiego, na którym w 1746 utworzony biskupi komisariat nyski (frywałdowski). W początkowym okresie na obszar Wikariatu składało się 6 dekanatów komisariatu cieszyńskiego: Bielsko, Cieszyn, Frydek, Frysztat, Karwina, Strumień. W części nyskiej znalazło się 16 parafii stanowiących fragmenty trzech dekanatów, a po utworzeniu komisariatu w 1747 utworzono na jego obszarze 4 dekanaty (Frývaldov, Jánský Vrch, Vidnava i Cukmantl^[1]), ponadto 1 nową parafię i 12 lokalii^[2].

Początkowo częścią pozostałą przy Austrii zarządzał biskup wrocławski Philipp Gotthard von Schaffgotsch rezydujący na zamku Johannesberg (cz. Jánský Vrch na terenie miasta Javorník). W 1770 pierwszym Generalnym Wikariuszem został Justus Wilhelm, dziekan frydecki. Przez następne lata Habsburgowie starali się utworzyć osobne biskupstwo w Opawie, jednak bez powodzenia. W 1795 zmarli biskup Philipp Gotthard von Schaffgotsch oraz Wikariusz Generalny Justus Wilhelm, a nowym biskupem we Wrocławiu został Joseph Christian Hohenlohe-Bartenstein, który zatwierdzeniem cesarskiego dokumentu quoad temporalia unormował prawny status Wikariatu Generalnego. Następnym prawnym Wikariuszem Generalnym został dotychczasowy komisarz i dziekan cieszyński ks. Antoni Alojzy Löhn. Następni rezydowali również we Frydku, Bielsku, Frysztacie i Strumieniu, ale przeważnie w Cieszynie. Na stałe siedzibą Wikariatu generalnego Cieszyn został, gdy siódmym z kolei Generalnym Wikariuszem uczyniono ks. Franciszka Śniegonia w 1872, od 1883 uroczyście konsekrowany na biskupa-sufragana. Następujący po nim ks. Karol Findinski zanim przeniósł się z Frydka postanowił wybudować nową siedzibę w Cieszynie. Neobarokowy budynek ukończono w 1894. W 1891 biskup Georg Kopp utworzył funkcję kanclerza Generalnego Wikariatu powoływanego we Wrocławiu^[2]. Po podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 władza cieszyńskiego wikariatu została ograniczona tylko do jego polskiej części^[3]. Generalny Wikariat zniesiono wraz z utworzeniem diecezji katowickiej w 1925, do której to włączono podległe mu dekanaty bielski, cieszyński, skoczowski i strumieński. Parafie w czechosłowackiej części Śląska Cieszyńskiego pozostały częścią archidiecezji wrocławskiej, tworząc Apostolską Administraturę w Czeskim Cieszynie, podległą Watykanowi aż do 1978 roku, kiedy to zostały włączone do archidiecezji ołomunieckiej.

Generalni wikariusze

1. ks. Justus Wilhelm, hr. Prażma (1770-1795)
2. ks. Antoni Alojzy Löhn (1796-1806)
3. ks. Józef Karol Schipp (1806-1836)
4. ks. Paweł Prutek (1836-1842)
5. ks. dr Mateusz Opolski (1843-1850)
6. ks. Antoni Helm (1850-1872)
7. ks. Franciszek Śniegoń (1872-1891)
8. ks. Karol Findiński (1892-1897)
9. ks. Karol Hudziec (1897-1902)
10. ks. Jerzy Kolek (1902-1926)

Zobacz też

• dystrykt kietrzański

Przypisy

1. Frýdecká farnost v kontextu církevně-správního vývoje Slezska. svatojanskavez.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-25)]. (cz.)
2. Karol Tomecki. Organizacja kościelna na Śląsku austriackim w drugiej połowie XVIII wieku. „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, 1994.brak numeru strony
3. J. Londzin 1926, s. 75.

Bibliografia

• Józef Londzin: Historja generalnego wikarjatu w Cieszynie. Cieszyn: 1926. Brak numerów stron w książce
• Janusz Spyra: Śląsk Cieszyński pod rządami Habsburgów (1653-1848). Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej, 2001, s. 152. ISBN 83-88271-07-5.
• Śląsk Cieszyński od Wiosny Ludów do I wojny światowej (1848-1918). Red. Krzysztof Nowak, Idzi Panic. Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2013, s. 302-308. ISBN 978-83-935147-3-1.
• Władysław Sosna: Cieszyn. Przewodnik krajoznawczy. Cieszyn: Offsetdruk i Media Sp. z o.o., 2005, s. 111-112. ISBN 83-918061-9-7.