Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Operacja Zima '94 (serb.-chorw. Operacija Zima '94 / Операција Зима 94, ang. Operation Winter '94) – połączona operacja wojskowa sił Armii Chorwackiej (HV) i Chorwackiej Rady Obrony (HVO) przeprowadzona, między 29 listopada a 24 grudnia 1994 r., w rejonie doliny Livanjsko Polje, w północno-zachodniej Bośni[3].
Wojna w Chorwacji | |||
Plan operacji | |||
Czas | |||
---|---|---|---|
Miejsce |
góry Dinara, dolina Livanjsko Polje, pogranicze chorwacko-bośniackie | ||
Terytorium | |||
Wynik |
zwycięstwo Chorwatów | ||
Strony konfliktu | |||
| |||
Dowódcy | |||
| |||
Siły | |||
| |||
Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Bośni i Hercegowiny | |||
44°04′12″N 16°34′12″E |
W listopadzie 1994 r. sytuacja w oblężonej strefie bezpieczeństwa Bihać, gdzie walczyły ze sobą serbskie siły VRS / SVK i 5 Korpusu Armii BiH, znacznie się pogorszyła. Ku obawom zachodu, Serbowie zdobywali kolejne tereny i posuwali się cały czas do przodu, a oddziały bośniackie znajdowały się w coraz gorszym położeniu[4]. Nie tylko kraje zachodnie obawiały się upadku strefy bezpieczeństwa. Rząd chorwacki również miał powody, aby dopilnować, żeby enklawa nie została zajęta przez Serbów. Bihać był strategicznie istotny, ponieważ rozdzielał Republikę Serbską (RS) i Republikę Serbskiej Krajiny (RSK) na długości 118 km[5] i był jedyną przeszkodą dla serbów do utworzenia połączenia kolejowego Belgrad–Banja Luka–Knin[6]. Upadek Bihaća wiązałby się z rozbiciem, walczącego w tym rejonie 5 Korpusu Armii BiH, pozwoliłby SVK i VRS umocnić swoje pozycje w zachodniej Bośni oraz de facto umożliwiłoby zjednoczenie RS i RSK[7]. W takim wypadku 5 Korpusu Armii BiH nie mógłby już zagrażać tyłom SVK przy potencjalnym ataku Chorwatów na RSK, co uczyniłoby go znacznie trudniejszym[8].
Chorwaci rozważali wsparcie enklawy przez wywarcie nacisku w rejonie Okučani i Kninu, w celu rozciągnięcia sił serbskich, lub przedarcie się przez Slunj i bezpośrednią pomoc Bośniakom. W międzyczasie, 3 listopada 1994 r., w ramach Operacji Cincar, Armia BiH i jednostki HVO odbiły miasto Kupres i większość płaskowyżu Kupres, co otworzyło nowy potencjalny wektor ataku dla Chorwatów[9]. Zagrzeb wysłał pierwsze ostrzeżenia Serbom w dniach 10 i 14 listopada, komunikując, że rozważa interwencję zbrojną w przypadku, gdyby Bihać był bliski upadku. Presja dyplomatyczna USA, aby nie rozszerzać wojny, przekonała Chorwatów do powstrzymania się przed spełnieniem zapowiedzi bezpośredniego ataku na RSK[8]. Ostatecznie zdecydowano się wykorzystać sukces Operacji Cincar i przekazać Bihaćowi pośrednią pomoc poprzez połączony atak sił HV i HVO na armię bośniackich Serbów w rejonie Livanjsko Polje i gór Dinara[2]. Gen. Ante Gotovina (dowódca Korpusu Split) zaplanował operację Zima '94 mającą na celu[10][8][2][9][7]:
Zadanie bojowe, szacowane na 10–15 dni[2], miało przebiegać wzdłuż 4 kierunków operacyjnych[7]:
29 listopada rozpoczęła się operacja Zima '94. Dwa dni później, 1 grudnia, chorwacki minister obrony, Gojko Šušak, ponownie ostrzegł, że Chorwaci zainterweniują bezpośrednio przeciwko RSK w razie „jeżeli Chorwacja oceni, że Bihać upadnie". Ani rozpoczęcie chorwackiej operacji ani wysyłane ostrzeżenia nie dały pożądanego efektu – Serbowie nie zaprzestali ofensywy na Bihać[8].
Nominalnie pieczę nad operacją sprawował sztab generalny HVO i generał HVO – Tihomir Blaškić[1][8], ponieważ obecność HV w tym czasie na obszarze Republiki Bośni i Hercegowiny była nielegalna i utrzymywana w ścisłej tajemnicy[11]. HV wystawiło do walki Korpus Split (w Grupie Operacyjnej "Livno"[8]) dowodzony przez gen. Ante Gotovinę[1][7], w którym zaangażowanych mogło być nawet 9 tys. żołnierzy, jednak z powodu rotacji, w jednym momencie w akcji brało ich udział ok. 3–4 tys[12]. Siły HVO, w Grupie Operacyjnej "Kupres"[8], liczyły ok. 2–3 tys. żołnierzy[8]. Nie wszystkie jednostki walczyły od początku; kolejne siły były stopniowo wprowadzane do ofensywy, gdzie powiększały obszar operacji, zabezpieczały flanki oraz brały udział w działaniach obronnych[7]. W operacji walczył również IX Batalion „Rafael Vitez Boban“ HOS Chorwackich Sił Obrony (HOS) – formacji paramilitarnej[6][13]. Istotne wsparcie logistyczne zapewniły śmigłowce Chorwackich Sił Powietrznych z bazy w Divulje. Lotnictwo w trudnych warunkach terenowych i pogodowych transportowało rannych, domy prefabrykowane, żywność, środki medyczne i rannych[7].
Korpus | Jednostka | Uwagi |
---|---|---|
Korpus Split | 1 Chorwacka Gwardyjska Brygada | chorw. 1. hrvatski gardijski zdrug – HGZ |
4 Gwardyjska Brygada | niektóre bataliony | |
5 Gwardyjska Brygada | niektóre bataliony | |
7 Gwardyjska Brygada | niektóre bataliony | |
113 Brygada | ||
114 Brygada Piechoty | niektóre kompanie | |
6 Pułk Domobranów | ||
126 Pułk Domobranów | ||
40 Batalion Inżynieryjny | ||
72 Batalion Żandarmerii Wojskowej | grupa antyterrorystyczna | |
14 Dywizjon Artylerii |
Korpus | Jednostka | Uwagi |
---|---|---|
Korpus Tomislavgrad | 1 Gwardyjska Brygada | |
2 Gwardyjska Brygada | ||
3 Gwardyjska Brygada | ||
22 Oddział Dywersyjny | ||
55 Pułk Domobranów | ||
79 Pułk Domobranów | ||
80 Pułk Domobranów | ||
60 Gwardyjski Batalion "Ludvig Pavlović" | ||
Inne | Jednostka Specjalnej Policji Chorwackiej Republiki Herceg-Bośni – "Gavran" | chorw. Udruga Specijalne Policije HR-HB[15] |
Siły serbskie, dowodzone przez gen. Radivoja Tomanića[16], składały z ok. 3500 żołnierzy rozmieszczonych na 55 km frontu[8] z 2 Korpusu Krajina VRS[3].
Jeszcze przed operacją 4 Gwardyjska Brygada przejęła obszar działania 126 Pułku Domobranów, co dodatkowo zwiększyło bezpieczeństwo miasta Sinj i trasy Sinj–Split, jako potencjalnego kierunku wrogich działań. Atak rozpoczął się popołudniu, 29 listopada, w bardzo wymagających warunkach terenowych i pogodowych (2–3 metrowe zaspy śnieżne[1] i temperatury dochodzące do -30°C)[7]. Siedem grup bojowych 126 Pułku Domobranów rozpoczęło przenikanie za linię VSK w górach Dinara (wzdłuż granicy chorwacko-bośniackiej[17]), w celu uzyskania przewagi taktycznej poprzez wykorzystanie elementu zaskoczenia i zajęcie tylu wzniesień kontrolowanych przez wroga ile zdołają[18][11]. Ich zadanie, realizowane 29 i 30 listopada, zakończyło się ograniczonym sukcesem (głównie z powodu ekstremalnych warunków pogodowych), choć uważa się, że i tak było niezwykle istotne dla późniejszego ataku frontalnego i bocznego[11][7].
Po wykonaniu zadania przez jednostki domobranów i rezerwistów, 30 listopada, do ataku, w rejonie zachodniego brzegu doliny, ruszyła 114 Brygada Piechoty[7] i rozpoczęła się frontalna ofensywa 126 Pułku Domobranów. Kolejne jednostki były włączane sukcesywnie: 3 grudnia – 4 Gwardyjska Brygada HV, 4 grudnia – 80 Pułk Domobranów HVO, 6 grudnia – 7 Gwardyjska Brygada HV. Do 7 grudnia nastąpiła stabilizacja pola bitwy w rejonie gór Dinara, wtedy też rozpoczęła się ofensywa po wschodniej stronie Livanjsko Polje z udziałem 5 Gwardyjskiej Brygady HV, 1 HGZ, 22 Oddziału Dywersyjnego HVO i Jednostki Specjalnej Policji "Gavran"[18]. 7 i 8 grudnia siły chorwackie z sukcesem przejęły kontrolę nad rozległym terenem wzdłuż wschodniej flanki Livanjsko Polje[19][7]. W pierwszych dniach ofensywy gen. SVK usiłował wesprzeć 9 Brygadę Lekkiej Piechoty VRS niewielkimi siłami z 7 Korpusu Północnodalmatyńskiego i odeprzeć Chorwatów z powrotem na pozycje początkowe, jednak próby nie powiodły się[19].
Oddziały w górach Dinara wdarły się na ok. 10–12 kilometrów wgłąb pozycji VRS. Jednak na dalekim południowym wschodzie, w rejonie Glamočy, osamotnione jednostki HVO nie były w stanie zdobyć żadnego znaczącego terenu przeciwko zaciekłej obronie VRS. W ciągu następnych dwóch tygodni, gdy Grupa Operacyjna HV "Livno" utrzymywała presję, odporność VRS, pomimo wzmocnień z sąsiednich jednostek SVK po drugiej stronie granicy, słabła[7].
Siły VRS podjęły nieudane próby kontrataków w kilku punktach, m.in w górach Dinara, 10 grudnia, odzyskując kontrolę nad kilkoma mniejszymi pozycjami, lecz Chorwaci utrzymali impet – 12 grudnia jednostki 7 Gwardyjskiej Brygady zajęły nowe pozycje i wkrótce dołączyła do 4 i 5 Gwardyjska Brygada. W późniejszym okresie, do 24 grudnia, nastąpiły jedynie niewielkie postępy taktyczne na polu walki[7]. Po kilka lokalnych kontratakach, z nadzieją na utrzymanie pozycji w środkowym odcinku Livanjsko Polje, Serbowie wycofali się na lepsze pozycje wzdłuż północnego brzegu doliny. Operacja "Zima 94" zakończyła się sukcesem Chorwatów[17].
Z powodu licznych wygranych batalii przez Chorwatów, w szczególności zajęcia wsi Grkovci, zdecydowano o przeniesieniu sił VRS z innych obszarów, włączając rejon Bihaća, w kierunku Bosansko Grahovo i Glamočy. W ciężkiej śnieżycy, pod koniec grudnia, dwie brygady VRS i dwa bataliony z 1 Korpusu Krajina, Hercegowina i Wschodnia Bośna zostały rozmieszczone w rejonie Grahovo–Glamoč. Przybycie wsparcia zahamowało panikę i ewakuację ludności, szczególnie z obszaru Glamočy. Po otrzymaniu wsparcia siły serbskie próbowały dokonać kontrataku w celu wyparcia Chorwatów ze wsi Sajković i Čelebić. Relatywnie częste ataki odznaczały się jednak niską intensywnością, co przekładało się na ich niską efektywność. Serbom nie udało się odzyskać terenów[19].
Chorwaci podczas, trwającej 27 dni, operacji przejęli obszar o szerokości 10 i głębokości 20 km – zajmując łącznie 200 km². Serbowie zostali wyparci do lini: Zeleno Brdo–Škašin Vrh–Bat–Točila–wioska Grkovci–podnóże góry Mali Orlovac–Orlovac–wioska Nuglašica–Talijanov Vrh–Pitoma Kosa–Tavanak[19]. Pod kontrolą HV i HVO znalazła się znaczna część doliny Livanjsko Polje i gór Dinara. Operacja pozwoliła również na uzyskanie pośredniego dostępu do Kninu, stolicy RSK, i stworzyła warunki dla przyszłych operacji, które okażą się kluczowe na drodze przygotowań do Operacji Burza. Zajęte pozycje zapewniły chorwackiej armii dużą przewagę pod względem taktycznym i operacyjnym nad Serbami oraz stworzyły warunki do dalszych operacji w końcowej fazie wojny, tj. Skok-1, Błyskawica, Skok-2, Lato '95, Burza, Mistral i Ruch Południowy[7].
Rozdysponowanie dodatkowe siły VRS w rejonie Grahovo–Glamoč było, dla serbskich przywódców, wysoce niekorzystne, ponieważ hamowało ofensywę na Bihać. Według pogłosek krążących wśród żołnierzy VRS, ofensywa została wstrzymana do czasu opanowania sytuacji w rejonie Grahovo–Glamoč, lecz później miała być kontynuowana[19]. Operacja Zima '94 w istotny sposób przyczyniło się do ocalenia enklawy Bihać, gdyż od tej pory Serbowie musieli dysponować większe siły w rejon stolicy RSK – Kninu[20][7][1].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.