Żydowski Urząd Samopomocy

Żydowski Urząd Samopomocy, Centrala Pomocy dla Żydów w Generalnym Gubernatorstwie (ŻUS, niem. Jüdische Unterstüzungsstelle für das Generalgouvernement, JUS) – organizacja dobrowolnej opieki społecznej Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Powołana w miejsce Żydowskiej Samopomocy Społecznej, istniała od marca 1943 roku do lipca 1944.

Żydowski Urząd Samopomocy

Jüdische Unterstüzungsstelle für das Generalgouvernement

Kamienica przy ulicy Józefińskiej 2a w Krakowie, siedziba JUS
Państwo	Generalne Gubernatorstwo
Data założenia	marzec 1943
Data likwidacji	lipiec 1944
Dziedzina	pomoc społeczna
Kierownik	Michał Weichert
brak współrzędnych

Historia

Pierwsze próby powołania organizacji podjęto w październiku 1942 roku, pomysł odtworzenia organizacji spotkał się jednak wówczas ze sprzeciwem niemieckich władz policyjnych^[1][2]. Ostatecznie Michał Weichert postanowił o wznowieniu działalności ŻSS w marcu 1943 roku, w maju tego samego roku otrzymał pismo zezwalające mu na działalność w charakterze kierownika JUS^[3]. Organizacja służyła głównie do stwarzania pozorów istnienia skupisk żydowskich w Generalnym Gubernatorstwie^[4]. Żydowski Urząd Samopomocy objął opieką 44 obozy, 24 zakłady pracy i 8 istniejących jeszcze gett. Do obozu w Płaszowie dwa razy w tygodniu dostarczano lekarstwa, materiały opatrunkowe, odzież oraz chleb i zupę (tzw. „jusową”)^[5].

Kierownik JUS, Michał Weichert, starał się poprzez Radę Główną Opiekuńczą nawiązać kontakt z żydowskim ruchem oporu. Żydowska Komisja Koordynacyjna i Rada Pomocy Żydom odrzuciły jednak złożoną przez niego propozycję współpracy^[6]. Pod koniec 1943 roku Ferdynand Arczyński przekazał Weichertowi polecenie natychmiastowej likwidacji organizacji podpisane przez Adolfa Bermana^[7]. Weichert przekazał część zasobów JUS Radzie Pomocy Żydom, a podczas kolejnego spotkania z Arczyńskim w marcu 1944 roku odmówił podporządkowania się Żydowskiej Komisji Koordynacyjnej^[8]. Krytyczne raporty na temat działalności JUS przekazywano do rządu londyńskiego^[4].

W lipcu 1944, po otrzymaniu informacji o planowanym przeniesieniu JUS na teren obozu w Płaszowie, Weichert podjął decyzję o wstrzymaniu działalności i ukryciu się^[9].

Według Pawła Szapiro urząd miał w niewielkim stopniu realizować cele statutowe, służąc naprawdę propagandzie niemieckiej oraz do przejmowania napływającej dla JUS pomocy. Oskarża także Weicherta o fałszowanie wysyłanych do Genewy sprawozdań o działalności organizacji^[4].