1 Pułk Piechoty Liniowej

Pułk 1 Piechoty Liniowej – oddział piechoty Wojska Polskiego Królestwa Kongresowego.

Żołnierze 1. i 2 pułku piechoty w czasie powstania listopadowego^[a]

Podoficer plutonu grenadierów 1 pułku piechoty liniowej na litografii Józefa Lexa (1826)

Ten artykuł dotyczy 1 Pułku Piechoty Liniowej Królestwa Kongresowego. Zobacz też: 1 Pułk Piechoty.

1 Pułk Piechoty Liniowej

Historia
Państwo	Królestwo Polskie
Sformowanie	1815
Dowódcy
Pierwszy	płk Hornowski
Działania zbrojne
powstanie listopadowe
Organizacja
Dyslokacja	Województwo mazowieckie
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	1 Dywizja Piechoty – I 1831 6 Dywizja Piechoty – V 1831

Formowanie i zmiany organizacyjne

Pułk sformowany został w 1815 w garnizonie Warszawa. 22 stycznia 1822 szefem pułku został wielki książę Rosji Michał Pawłowicz Romanow. Od tego czasu oddział nosił nazwę Pułk Piechoty Liniowej Jego Cesarzewiczowskiej Mości Wielkiego Księcia Michała Nr 1^[1]. Pułk w okresie pokojowym składał się ze sztabu i dwóch batalionów po cztery kompanie, oraz związanych z batalionami dwoma kompaniami rezerwowymi^[b]. Stan kompanii wynosił 4–6 oficerów, 14–16 podoficerów i 184 szeregowych. Stan batalionu 830 żołnierzy. Stan pułku: 5 oficerów starszych, 54–55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków, 1664–1676 szeregowych oraz 5 oficerów i 71–82 podoficerów i szeregowych niefrontowych^[c]. W sumie w pułku służyło około 2050 żołnierzy. Pierwsze dwie kompanie pułku były kompaniami wyborczymi, czyli grenadierską i woltyżerską, pozostałe centralnymi zwane fizylierskimi, czyli strzeleckimi ^[3]. W czasie wojny przewidywano rozwinięcie pułku do czterech batalionów po 8 kompanii każdy. W każdym batalionie etatu wojennego tworzono na bazie jednej z nowo powstałych kompanii kompanię woltyżerską^[2].

Wchodził w struktury 1 Dywizji Piechoty^[2]. Po wybuchu powstania listopadowego zreorganizowano piechotę. Pułk wszedł w skład zreorganizowanej 1 Dywizji Piechoty^[4]. 26 kwietnia 1831 przeprowadzono kolejną reorganizacje piechoty armii głównej dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk pozostał 1 Brygadzie 1 Dywizji Piechoty^[5]. W sierpniu skreślono ze stanu armii internowaną w Prusach 2 Dywizję Piechoty dowodzona przez gen. Giełguda. Powstała nowa 6 Dywizja Piechoty. Pułk wszedł w jej skład^[5].

Dyslokacja pułku

Stanowisko: województwo mazowieckie^[6].

Miejsca dyslokacji pododdziałów pułku w 1830^[7]:

• sztab – Mszczonów
• 1 batalion – Mszczonów
• 2 batalion – Tarczyn
• dwie kompanie wyborcze – Warszawa (koszary Aleksandryjskie)^[d]

Dowódcy pułku

Pułkiem dowodzili^[6]:

• płk Hornowski (20 stycznia 1815)
• Ignacy Bolesta (7 lipca 1816)
• August Radwan (od 1820)
• Maciej Rybiński (od 1830) (gen. bryg. od 18 marca 1831)
• ppłk Romuald Urbański (tymcz. dow. od 28 lutego 1831, płk od 25 maja)

Walki pułku

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki^[6]:

• Warszawa (29 listopada 1830)
• Stoczek (14 lutego 1831)
• Wawer (19,20 lutego i 31 marca 1831)
• Grochów (25 lutego (1831)
• Liw (2 kwietnia 1831)
• Iganie (10 kwietnia 1831)
• Lubartów (10 maja 1831)
• Rogoźnica (29 sierpnia 1831).

W 1831 roku, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 28 złotych i 48 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari ^[6].

Uzbrojenie i umundurowanie

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły karabiny skałkowe. Pierwotnie było to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), później zastąpione rosyjskimi z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Poza karabinami piechurzy posiadali bagnety, a podoficerowie i grenadierzy także tasaki (pałasze piechoty). Wyposażenie uzupełniała łopatka saperska, ładownica na 40 naboi oraz pochwa na bagnet.

Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki i spodni – zimą sukiennych granatowych, latem płóciennych białych. Żołnierze pułku mieli naramienniki koloru żółtego oraz żółte wyłogi i kołnierz oraz białe pasy (jak cała piechota linowa). Numer dywizji (1) czerwony^[8]. Od 1822 roku pierwsza kompania miała na naramienniku W. X. M. (Wielki Xiążę Michał). Używano wysokich czapek o okrągłych denkach (tzw. kaszkiety) z białymi sznurami (kordonami) oraz pomponami (w kompaniach fizylierskich) lub kitami (w kompaniach grenadierskich). Po reformie w roku 1826 wprowadzono pantalony zapinane na guziki oraz nowe, wyższe kaszkiety bez kordonów. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem i numerem pułku. W razie niepogody noszono szare, sukienne płaszcze, długie do kostek, z żółtymi kołnierzami i naramiennikami, zaś na kaszkiet, po zdjęciu kordonów i pomponu (kity) zakładano ceratowy pokrowiec. Utworzone w grudniu 1830 roku 3. i 4. batalion pułku nie miał kaszkietów, lecz okrągłe furażerki bez daszka, ze zmniejszonym denkiem w celu łatwiejszego odróżniania ich od rosyjskich.

Czasy współczesne
80 kompletów mundurów woltyżerów tego pułku zostało zakupione w 2007 dla żołnierzy z Batalionu Reprezentacyjnego WP^[9] .

Chorągiew

Na tle granatowego krzyża kawalerskiego w czerwonym polu, w otoku z wieńca laurowego umieszczony był biały orzeł ze szponami dziobem i koroną złoconą^[10].

Pola między ramionami krzyża – białe z żółtym, a w rogach płata królewskie inicjały: A I, a później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi^[10].

Uwagi

1. Od lewej: żołnierz kompanii fizylierskiej 1 pułku piechoty liniowej w ubiorze zimowym i płaszczu, żołnierz kompanii fizylierskiej 2 pułku w ubiorze letnim
2. Kompanie rezerwowe liczyły po około 100 żołnierzy i znajdowały się w zakładzie pułkowym^[2].
3. Byli to głównie rzemieślnicy i kanceliści^[2].
4. W kompaniach wyborczych grenadierskiej i woltyżerskiej służyli najlepsi żołnierze batalionu.