2 Pułk Saperów Kaniowskich

2 Pułk Saperów (2 psap) – oddział saperów Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

2 Pułk Saperów Kaniowskich

2 Batalion Saperów Kaniowskich

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921 i 1929
Rozformowanie	1929 i 1939
Tradycje
Święto	11 maja[1]
Kontynuacja	2 batalion saperów
Dowódcy
Pierwszy	mjr Artur Włodzimierz Górski
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Puławy
Rodzaj sił zbrojnych	wojsko
Rodzaj wojsk	saperzy

Mjr Leon Rutkowski-Koczur przed Komendą Garnizonu 2 Batalionu Saperów Kaniowskich w Puławach (1930)

Jednostki saperskie WP w 1939

Pułk (batalion) był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów saperów. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Puławach. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.

Historia pułku

Pułk sformowany został 22 sierpnia 1921 w garnizonie Puławy^[a] z połączenia III, XIII i XXVII batalionów saperów oraz II zapasowego batalionu saperów. Na bazie ostatniego pododdziału utworzona została kadra batalionu zapasowego 2 pułku saperów. Pułk podporządkowany był dowódcy Okręgu Korpusu Nr II, ale stacjonował na terenie Okręg Korpusu Nr I.

W styczniu 1925 został rozformowany XXVII bsap, a jego 1. kompania została włączona do XIII bsap. jako 3., natomiast 2. kompania włączona do III bsap jako 3^[2].

W 1929 jednostka przeformowana została w 2 batalion saperów, który podporządkowano dowódcy 2 Brygady Saperów w Warszawie. Dowódcą batalionu został dotychczasowy dowódca pułku, ppłk Stanisław Magnuszewski. 12 marca 1934 batalion podporządkowano dowódcy 2 Brygady Saperów w Krakowie, a 19 grudnia tego roku dowódcy nowo utworzonej 2 Grupy Saperów.

Na podstawie rozkazu Departamentu Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych L. 1010/mob. Sformowanie dowództw i jednostek saperów z 19 lipca 1939 roku 2 batalion Saperów Kaniowskich zmobilizował w terminie do 7 sierpnia 1939 roku sześć rezerwowych kompanii saperów:

• 121 i 122 dla SGO „Narew”,
• 124 i 125 dla Armii „Karpaty”,
• 126 i 127 dla Dowództwa Obrony Wybrzeża Morskiego^[3].

Kompania nr 126 pod dowództwem por. rez. inż. Henryka Orleańskiego^[4] razem z kompanią nr 127 pod dowództwem kpt. rez. inż. Ludwika Paprockiego^[5] w nocy z 8 na 9 sierpnia 1939 roku przybyły do Gdyni^[6]). O świcie 9 sierpnia 1939 roku kompania nr 126 pomaszerowała do Dębogórza, a kompania nr 127 do Starego Obłuża. Dowódcami plutonów w kompanii nr 127 byli porucznicy rezerwy: inż. Marian Kamiński^[7] i Jan Żelewski^[8]. Obie kompanie do 19 września 1939 roku walczyły w obronie Kępy Oksywskiej^[9]).

Na podstawie rozkazu z 12 sierpnia 1939 roku 2 batalion Saperów Kaniowskich został przeformowany z dniem 20 sierpnia 1939 roku w 2 pułk Saperów Kaniowskich.

Mobilizacja 2 pułku saperów w 1939

w mobilizacji alarmowej:

• 2 kompania przeciwlotniczych karabinów maszynowych typ b nr 17 – mobilizowała się bez dwóch plutonów, na wyposażeniu miała km wz. 08
• zmotoryzowany batalion saperów dla Brygady Pancerno – Motorowej,
• baon saperów typ II b nr 26,
• baon saperów typ II b nr 28,
• baon saperów typ I nr 81 armijny bsap dla Armii „Prusy”,
• pluton mostowy 4 – tonowy nr 81,
• kompania parku saperskiego nr 14,
• pluton parkowy saperów nr 14,
• lekka kolumna pontonowa typ I nr 121,

w I rzucie mobilizacji powszechnej:

• baon saperów typ II b nr 2,
• baon saperów typ II b nr 3,
• rezerwowa kompania saperów nr 123,
• pluton parkowy saperów nr 15,
• pluton parkowy saperów nr 16,
• lekka kolumna pontonowa typ I nr 122,
• lekka kolumna pontonowa typ II nr 123,

w II rzucie mobilizacji powszechnej:

• kompania marszowa saperów – nr 21,
• kompania marszowa saperów – nr 22,
• Ośrodek Zapasowy Saperów nr 2 – w skład ośrodka wchodziły: dowództwo, kompania gospodarcza, 4 kompanie saperskie, kompania specjalistów, park ośrodka.

Puławscy saperzy

Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 2 Pułku (batalionu) Saperów Kaniowskich.

Dowódcy pułku i batalionu

• ppłk Artur Włodzimierz Górski (1921 – 1922)
• ppłk sap. Gustaw Leonard Herman Stankiewicz (do 2 VIII 1924^[10])
• ppłk Józef Kosobudzki (p.o. 1924)
• ppłk sap. Tadeusz Kossakowski (1924 – XII 1925 → zastępca kierownika Głównych Zakładów Inżynierii i Saperów^[11])
• ppłk sap. Adolf Kolarczyk (XII 1925^[12] – IX 1926^[13])
• ppłk sap. Stanisław Magnuszewski (IX 1926 – XII 1931^[14])
• mjr sap. Bolesław Siwiec (1934^[15] – 1936)
• ppłk sap. Ludwik Aleksander Turulski (1938 – 9 IX 1939)

Zastępcy dowódcy pułku i batalionu (od 1938 roku – I zastępca dowódcy batalionu)

• ppłk sap. Józef Kossobudzki (1924)
• mjr sap. Stanisław Arczyński (do 1927)
• mjr sap. Eustachy Gorczyński (XII 1929^[16] – IX 1930^[17])
• mjr sap. Tadeusz Bisztyga (III 1931)^[18]
• mjr sap. Stanisław Wacław Szczepański (od VI 1933^[19])
• mjr dypl. sap. Stanisław Biega (1937 – 1939)
• kpt. / mjr sap. Mieczysław Szymanowski (II z-ca d-cy/kwatermistrz – 1936 – 9 IX 1939)

Organizacja i obsada personalna w 1939

Organizacja pokojowa i obsada personalna batalionu w marcu 1939^[20][b]

• dowódca batalionu – ppłk Ludwik Turulski
• I zastępca dowódcy batalionu – mjr dypl. Stanisław Biega
• p.o. oficera sztabowego ds. wyszkolenia – ppor. Wiesław Antoni Wybraniec
• adiutant – por. Henryk Wolski
• lekarz medycyny – mjr lek. dr Jan Faustyn Paciorek
• II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Mieczysław Szymanowski
• oficer mobilizacyjny – por. Kazimierz Witold Leontowicz
• zastępca oficera mobilizacyjnego – por. Roman Zwoniczek
• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. Władysław Gniewiński
• oficer gospodarczy – kpt. int. Wacław Marian Franciszek Nieczykowski
• dowódca kompanii gospodarczej – por. Makary Feltynowski
• oficer żywnościowy – ppor. Jerzy Siegenfeld
• komendant parku – kpt. Emil Tokar
• zastępca komendanta – ppor. rez. pdsc. Wacław Mączka
• dowódca plutonu łączności – por. Józef Stanisław Tomczak
• dowódca plutonu przeciwgazowego – vacat
• dowódca kompanii szkolnej – mjr dypl. Władysław Płóciennik
• dowódca plutonu – ppor. Bogumił Jan Karaszewski
• dowódca plutonu – ppor. Marian Lenarczyk
• dowódca plutonu – ppor. Zygmunt Wacław Tuszyński
• dowódca 1 kompanii – por. Zbigniew Bielawski
• dowódca plutonu – ppor. Rolla Stefan
• dowódca 2 kompanii – kpt. Władysław Henryk Tyszkiewicz
• dowódca plutonu – ppor. Józef Borysiewicz
• dowódca 3 kompanii – por. Rufin Vieweger
• dowódca plutonu – ppor. Jerzy Wywioł
• dowódca 4 kompanii – por. Leon Brunon Paweł Kowalski
• dowódca plutonu – ppor. Egon Adolf Jahn
• dowódca plutonu – ppor. Andrzej Szlagier
• dowódca 5 kompanii – kpt. Grzegorz Bożydar Gadzaliński
• dowódca plutonu – ppor. Franciszek Kupka
• dowódca plutonu – ppor. rez. pdsc. Józef Proczka

Oddelegowani na kurs:

• ppor. Stanisław Marek Certowicz
• ppor. Aleksander Rosiński
• ppor. Stefan Strzałkowski

Żołnierze batalionu – ofiary zbrodni katyńskiej

Osobne artykuły: zamordowani w Katyniu, zamordowani w Charkowie, zamordowani w Kalininie, zamordowani z Ukraińskiej Listy Katyńskiej (ULK) i zamordowani z Białoruskiej Listy Katyńskiej (BLK).

Biogramy zamordowanych znajdują się na stronie internetowej Muzeum Katyńskiego^[22]

Nazwisko i imię	stopień	zawód	miejsce pracy przed mobilizacją	zamordowany
Augustyniak Tadeusz	podporucznik rezerwy	technik		Katyń
Brzezicki Mikołaj	porucznik rezerwy	urzędnik		Katyń
Dorobczyński Lucjusz	podporucznik rezerwy	technik kolejnictwa	warsztaty PKP Skarżysko Kam.	Katyń
Grzywacz Jan	podporucznik rezerwy	ekonomista		Katyń
Jakubik Eugeniusz	podporucznik rezerwy	technik drogowy		Katyń
Konecki Bolesław	porucznik rezerwy	inżynier		Katyń
Lesisz Edward	porucznik rezerwy			Katyń
Mańkowski Leon	podporucznik rezerwy	inżynier rolnik		Katyń
Nieczykowski Wacław[23]	kapitan	żołnierz zawodowy		Katyń
Niwiński Józef	podporucznik rezerwy	inżynier	kamieniołomy w Janowej Dolinie	Katyń
Peisker Ryszard[24]	porucznik	żołnierz zawodowy		Katyń
Piotrowski Tadeusz	podporucznik rezerwy	inżynier		Katyń
Rykowski Tadeusz	porucznik rezerwy	technik budowlany		Katyń
Skibiński Marian	podporucznik rezerwy	inżynier		Katyń
Stępniak Włodzimierz	podporucznik rezerwy		administracja państw. w Warszawie	Katyń
Sułek Bronisław	podporucznik rezerwy	urzędnik	Urząd Skarbowy w Zamościu	Katyń
Klimowicz Olgierd[25]	porucznik rezerwy	inżynier mechanik	Fabryka Amunicji w Skarżysku	Charków
Korzeniowski Bolesław	kapitan rezerwy	nauczyciel		Charków
Krusiewicz Jan	porucznik rezerwy	inżynier geodeta		Charków
Krygler Eugeniusz	podporucznik rezerwy	urzędnik		Charków
Majewski Franciszek	podporucznik rezerwy	urzędnik		Charków
Szulc Zdzisław	podporucznik rezerwy			Charków
Wicherkiewicz Wacław[26]	major w st. sp.	żołnierz zawodowy		Charków
Grzymała-Tarnogórski Roman[27]	kapitan rezerwy	geodeta	Urząd Ziemski w Łucku	Kalinin

Symbole pułku

Sztandar

Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Pierwszy sztandar 2 pułk Saperów Kaniowskich (2 pułku inżynieryjnego), został zniszczony przez samych żołnierzy 2 pułku inżynieryjnego w obliczu klęski pod Kaniowem w 1918 i rozdany żołnierzom tego pułku na przechowanie^[28]. Nowy sztandar (wskrzeszony z zebranych fragmentów sztandaru 2 pułku inżynieryjnego) został wręczony w 8 listopada 1921 przez Naczelnika Państwa marszałka Piłsudskiego w Warszawskich Łazienkach na ręce dowódcy pułku mjr. Artura Górskiego^[29][30]. Sztandar wykonany został zgodnie z przepisami z 1919 roku. Na stronie głównej w rogach płatu umieszczono w wieńcach laurowych emblemat saperów (kilof, topór, łopata i granat) oraz inicjał K i cyfrę 2. Na stronie odwrotnej znajduje się pośrodku płata napis: Honor i Ojczyzna, w rogach natomiast: Kaniów 11.5.18, Szampania 19.7.18, Lwów 12.2.19 oraz Warszawa 18.8.20^[31].

Poświęcenie sztandaru jednostki w 1921. Dowódca mjr Artur Górski odbiera od Naczelnika Józefa Piłsudskiego

prawa strona sztandaru 2 pułku saperów kaniowskich

lewa strona sztandaru 2 pułku saperów kaniowskich

Po klęsce wrześniowej sztandar przekazano we Francji formującemu się 2 Kaniowskiemu batalion saperów^[31]. Na ten sztandar żołnierze batalionu złożyli przysięgę w Angers 30 marca 1940 roku^[31]. Po internowaniu 2 Dywizji Strzelców Pieszych w Szwajcarii, sztandar 2 Kaniowskiego batalionu saperów był najcenniejszym eksponatem spośród zbiorów dywizji zdeponowanych w Muzeum Polskim w Raperswillu^[31].

Obecnie sztandar jest przechowywany w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie^[31].

Odznaka pamiątkowa

Osobny artykuł: Odznaka pamiątkowa jednostki wojskowej.

14 lutego 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 2 pułku saperów^[32].

Odznakę o wymiarach 40x40 mm ma kształt krzyża maltańskiego, srebrnego, pokrytego białą emalią. W centrum krzyża znajduje się miniatura „Krzyża Kaniowskiego”. Odznaka oficerska, dwuczęściowa, wykonana w srebrze i emaliowana, mocowana dwoma nitami. Rewers gładki z numerem nadania. Wykonawcą odznaki był Stanisław Lipczyński z Warszawy^[33].

Uwagi

1. Zdzisław Cutter podaje, że pułk sformowano 20 lipca 1921 w Dęblinie, a potem przeniesiono do Puław.
2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[21].