5 Pułk Piechoty Liniowej

5 Pułk Piechoty Liniowej – polski oddział piechoty okresu Królestwa Kongresowego.

Ten artykuł dotyczy 5 Pułku Piechoty Liniowej Królestwa Kongresowego. Zobacz też: 5 Pułk Piechoty.

5 Pułk Piechoty Liniowej

Historia
Państwo	Królestwo Polskie
Sformowanie	1815
Rozformowanie	1831
Dowódcy
Pierwszy	Piotr Krasiński
Działania zbrojne
powstanie listopadowe
Organizacja
Dyslokacja	Radom
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	1 Dywizja Piechoty – I 1831 6 Dywizja Piechoty – V 1831

żołnierze 5., 6. i 7. Pułku Piechoty w czasie powstania listopadowego

Gen. Girolamo Ramorino, dowódca II Korpusu, w którego to składzie walczył 5ppl

Tradycje pułku w II RP kontynuował 5 Pułk Piechoty Legionów w Wilnie

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowany w 1815^[1]. Zgodnie z rozkazem gen. Dąbrowskiego, na miejsce zbiórki dawnych żołnierzy 5 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego, wyznaczony został Lublin. Nowo powstały 5 pułk piechoty liniowej wszedł w skład I Brygady 1 Dywizji Armii Królestwa Kongresowego^[2].

Pułk w okresie pokojowym składał się ze sztabu i dwóch batalionów po cztery kompanie, oraz związanych z batalionami dwoma kompaniami rezerwowymi^[a]. Stan kompanii wynosił 4–6 oficerów, 14–16 podoficerów i 184 szeregowych. Stan batalionu 830 żołnierzy. Stan pułku: 5 oficerów starszych, 54–55 oficerów młodszych, 160 podoficerów, 72 muzyków, 1664–1676 szeregowych oraz 5 oficerów i 71–82 podoficerów i szeregowych niefrontowych^[b]. W sumie w pułku służyło około 2050 żołnierzy. Pierwsze dwie kompanie pułku były kompaniami wyborczymi, czyli grenadierską i woltyżerską, pozostałe centralnymi zwane fizylierskimi, czyli strzeleckimi^[4]. W czasie wojny przewidywano rozwinięcie pułku do czterech batalionów po 8 kompanii każdy. W każdym batalionie etatu wojennego tworzono na bazie jednej z nowo powstałych kompanii kompanię woltyżerską^[3].

Pułk wchodził w struktury 1 Dywizji Piechoty^[5]. Po wybuchu powstania listopadowego zreorganizowano piechotę. W pułku utworzono 3 i 4 batalion piechoty^[6]. Pułk wszedł w skład zreorganizowanej 1 Dywizji Piechoty^[7]. 26 kwietnia 1831 przeprowadzono kolejną reorganizacje piechoty armii głównej dzieląc ją na pięć dywizji. Pułk pozostał 1 Brygadzie 1 Dywizji Piechoty^[8].

W sierpniu 1831 skreślono ze stanu armii internowaną w Prusach 2 Dywizje Piechoty dowodzoną przez gen. Giełguda. Powstała nowa 6 Dywizja Piechoty. Pułk wszedł w jej skład^[8]. W tym też miesiącu wszedł w skład II Korpusu gen. Girolamo Ramorino. Po nieudanych walkach przekroczył granicę Galicji i został przez Austriaków internowany^[6].

Dyslokacja pułku

Miejsca dyslokacji pododdziałów pułku w 1830^[9]:

• sztab – Radom
• 1 batalion – Radom
• 2 batalion – Radom
• dwie kompanie wyborcze – Warszawa^[c]
• zakład pułku – Lublin i Radom^[6]

Walki pułku

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego. W momencie wybuchu powstania obie kompanie wyborcze walczyły z piechotą rosyjską pod Arsenałem^[6]. W lutym 1831 roku, pułk walczył pod Stoczkiem. W czasie bitwy pod Wawrem pułk zaskoczył i rozbił cztery rosyjskie bataliony straży przedniej Korpusu gen. Rosena^[6].

Pod Grochowem, współdziałając z 4 pułkiem piechoty, powstrzymywał jazdę rosyjską zbliżającą się do Olszynki od strony Kawęczyna. Pod Iganiami, w walce na bagnety zdobył Iganie i opanował most na rzece Muchawce, odcinając w ten sposób drogę odwrotu Rosjan^[6].

Czwarty batalion pułku wziął udział w wyprawie gen. Józefa Dwernickiego na Wołyń, walczył pod Boremlem, a następnie przekroczył wraz z resztą oddziałów polskich granicą austriacką i złożył broń 1 maja w Klebanówce. Pozostałe bataliony pułku uczestniczyły w bitwach pod Firlejem, Lubartowem i Starym Zamościem^[6].

W sierpniu pułk wyruszył w składzie II Korpusu gen. Hieronima Ramorino na Lubelszczyznę. Po starciach pod Szymanowem i Rogożnicą naciskany przez Rosjan Korpus, a w nim 5 ppl przekroczył granicę Galicji i został internowany^[6].

Bitwy i potyczki^[1]:

• Warszawa (29 listopada 1830)
• Stoczek (14 lutego 1831)
• Wawer (19 lutego)
• Grochów (20 lutego)
• Białołęka (25 lutego)
• Wawer (31 marca)
• Iganie (10 kwietnia)
• Boremel (18 kwietnia)
• Firlej (9 maja)
• Lubartów (10 maja)
• Stary Zamość (12 maja)
• Szymanów (15 sierpnia)
• Rogoźnica (29 sierpnia).

W 1831, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 29 złotych i 58 srebrnych krzyży Orderu Virtuti Militari nie licząc przedstawionych przez gen. Girolamo Ramorino, lecz nie ogłoszonych^[1].

Uzbrojenie i umundurowanie

Żołnierze 5 Pułku Piechoty Liniowej na litografii Józefa Lexa (1826)

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły karabiny skałkowe. Pierwotnie było to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), później zastąpione rosyjskimi z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm). Poza karabinami piechurzy posiadali bagnety i tasaki (pałasze piechoty). Wyposażenie uzupełniała łopatka saperska, ładownica na 40 naboi oraz pochwa na bagnet.

Umundurowanie piechura składało się z granatowej kurtki i sukiennych, białych spodni. Naramienniki niebieskie, numer dywizji (1) żółty^[10]. Używano czapek czwórgraniastych. Po reformie w roku 1826 wprowadzono pantalony zapinane na guziki. Czapki czwórgraniaste zastąpiono kaszkietami z czarnymi daszkami i białymi sznurami. Na kaszkiecie znajdowała się blacha z orłem, numer pułku oraz ozdobny pompon.

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili^[1][11]:

• Piotr Krasiński (1815-1817)
• Ludwik Glazer (1817-1818)
• Franciszek Górski (1818-1819),
• Ludwik Glazer (1819-1820),
• vacat (1820),
• Franciszek Górski (1821-13 I 1830),
• Walenty Zawadzki (13 I 1830 do 28 II 1831),
• Joachim Podczaski (1 III 1831-)

Oficerowie:

• Ignacy Lebel – sztabslekarz (ok. 1823 – ok. 1828)

Wielu żołnierzy radomskiego 5 Pułku Piechoty Liniowej zostało odznaczonych Orderem "Virtuti Militari". Byli to:

• żołnierz Jacenty Balcer (Srebrny, 5 września 1831)
• żołnierz Kazimierz Batorski (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
• podoficer Jan Bauer (Srebrny, 20 czerwca 1831)
• żołnierz Wojciech Bednarski (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Jakub Bienkowski (Srebrny, 9 marca 1831)
• podoficer Józef Chruścielewski (Srebrny, 5 września 1831)
• żołnierz Paweł Chudzikowski (Srebrny, 20 czerwca 1831)
• żołnierz Jan Czerwiec (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Tomasz Dera (Srebrny, 9 marca 1831)
• podoficer Michał Dobrzycki (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
• podoficer Antoni Dudek (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Mikołaj Dyjak (Srebrny, 9 marca 1831)
• mjr Melchior Gosiewski (Złoty, 9 marca 1831)
• kpt. Antoni Grabowski (Złoty, 9 marca 1831)
• kpt. Antoni Grabowski (Złoty, 25 maja 1831)
• ppor. Antoni Gresser (Złoty, 23 czerwca 1831)
• kpt. Feliks Grudziński (Złoty, 9 marca 1831)
• por. Franciszek Iwiński (Złoty, 15 kwietnia 1831)
• podoficer Tomasz Iwiński (Srebrny, 9 marca 1831)
• podoficer Marceli Jaworski (Srebrny, 9 marca 1831)
• sierżant starszy Jan Jędrzejewski (Srebrny, 9 marca 1831)
• sztabs lekarz Jan Kojsiewicz (Złoty, 11 sierpnia 1831)
• ppor. Kasper Kołaczyński (Złoty, 9 marca 1831)
• żołnierz Piotr Konisiewicz (Srebrny, 9 marca 1831)
• kpt. Alojzy Konopacki (Złoty, 9 marca 1831)
• żołnierz Kazimierz Kostrzanowski (Srebrny, 20 czerwca 1831)
• podoficer Dominik Kościnkiewicz (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Andrzej Kowalski (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Kazimierz Lagust (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
• żołnierz Wawrzyniec Latosieński (Srebrny, 9 marca 1831)
• wicepodoficer Franciszek Leszek (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Jakub Łuczak (Srebrny, 9 marca 1831)
• kpt. Teodor Magarzewski (Złoty, 5 września 1831)
• żołnierz Mateusz Majewski (Srebrny, 5 września 1831)
• żołnierz Alojzy Makowski (Srebrny, 9 marca 1831)
• podoficer Tomasz Mamiński (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Andrzej Markowski (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Dominik Markowski (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
• żołnierz Walenty Meszek (Srebrny, 9 marca 1831)
• por. Jan Nieszkowski (Złoty, 9 marca 1831)
• kpt. Wilhelm Nieszkowski (Złoty, 20 czerwca 1831)
• podoficer Franciszek Nowak (Srebrny, 5 września 1831)
• żołnierz Józef Nowak (Srebrny, 9 marca 1831)
• podoficer Tomasz Nowakowski (Srebrny, 9 marca 1831)
• podoficer Mikołaj Odacki (Srebrny, 9 marca 1831)
• kpt. Ignacy Orłowski (Złoty, 20 lipca 1831)
• ppor. Mikołaj Pietruszyński (Złoty, 4 października 1831)
• mjr Tomasz Plantowski (Złoty, 19 sierpnia 1831)
• żołnierz Andrzej Radzimiński (Srebrny, 9 marca 1831)
• ppor. Józef Rożniecki (Złoty, 9 marca 1831)
• żołnierz Fryderyk Schuman (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
• żołnierz Walenty Sera (Srebrny, 9 marca 1831)
• ppor. Ludwik Skrodzki (Złoty, 15 kwietnia 1831)
• mjr Antoni Smiechowski (Złoty, 9 czerwca 1831)
• sierżant starszy Józef Smoliński (Srebrny, 9 marca 1831)
• kpt. Ignacy Solarski (Złoty, 9 marca 1831)
• kpt. Stanisław Starzyński (Złoty, 9 marca 1831)
• wicepodoficer Antoni Strojkowski (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Antoni Styczyński (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Wojciech Szadkowski (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
• podoficer Antoni Tchórzewski (Srebrny, 24 czerwca 1831)
• żołnierz Franciszek Tkaczyk (Srebrny, 9 marca 1831)
• ppor. Onufry Twardzicki (Złoty, 15 kwietnia 1831)
• ppor. Michał Unierzyński (Złoty, 9 marca 1831)
• podoficer Jan Walczyński (Srebrny, 9 marca 1831)
• podoficer Michał Wątroba (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Michał Weytowicz (Srebrny, 9 marca 1831)
• mjr Walenty Widacki (Złoty, 9 czerwca 1831)
• kpt. Józef Wiewiórowski (Złoty, 15 kwietnia 1831)
• żołnierz Filip Wiśniewski (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Piotr Wiśniewski (Srebrny, 9 marca 1831)
• ppor. Jan Witkowski (Złoty, 14 marca 1831)
• ppor. Józef Witkowski (Złoty, 14 marca 1831)
• żołnierz Antoni Wojda (Srebrny, 5 września 1831)
• kapelan Kazimierz Wysocki (Złoty, 6 kwietnia 1831)
• żołnierz Wincenty Zając (Srebrny, 9 marca 1831)
• żołnierz Kazimierz Zajączkowski (Srebrny, 15 kwietnia 1831)
• mjr Józef Zbyszewski (Złoty, 5 września 1831)
• żołnierz Jakub Zieliński (Srebrny, 5 lipca 1831)
• dobosz Wojciech Zienkiewicz (Srebrny, 9 marca 1831)

Chorągiew

Na tle granatowego krzyża kawalerskiego w czerwonym polu, w otoku z wieńca laurowego umieszczony był biały orzeł ze szponami dziobem i koroną złoconą^[12].

Pola między ramionami krzyża – białe z niebieskim, a w rogach płata królewskie inicjały: A I, później M I z koroną, otoczone wieńcami laurowymi^[12].

Uwagi

1. Kompanie rezerwowe liczyły po około 100 żołnierzy i znajdowały się w zakładzie pułkowym^[3].
2. Byli to głównie rzemieślnicy i kanceliści^[3].
3. W kompaniach wyborczych grenadierskiej i woltyżerskiej służyli najlepsi żołnierze batalionu.