9 Pułk Piechoty (Księstwo Warszawskie)

9 Pułk Piechoty – polski pułk piechoty okresu Księstwa Warszawskiego.

Ten artykuł dotyczy 9 pp Armii Księstwa Warszawskiego. Zobacz też: inne pułki piechoty noszące numer „9”.

9 Pułk Piechoty

Historia
Państwo	Księstwo Warszawskie
Sformowanie	1806
Rozformowanie	1813
Tradycje
Rodowód	1 pułk piechoty Legii Poznańskiej
Dowódcy
Pierwszy	płk Antoni Paweł Sułkowski
Organizacja
Dyslokacja	Gniezno, Leszno
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	3 Dywizja Dywizja Polska – od 1808

Formowanie i zmiany organizacyjne

Sformowany na przełomie 1806 i 1807 roku w Gnieźnie jako 1 pułk piechoty Legii Poznańskiej. Uczestniczył w kampanii pomorskiej 1807 roku - żołnierze regimentu walczyli m.in. pod Tczewem, a także uczestniczyli w oblężeniach Gdańska i Kołobrzegu. Po podpisaniu traktatu tylżyckiego (7 i 9 lipca), 9. pułk piechoty księcia Sułkowskiego stanął garnizonem w Lesznie^[1].

W 1808 roku został wybrany jako jeden z trzech polskich pułków piechoty (wraz z 4. i 7.), który zostały skierowane do Hiszpanii, gdzie od 2 maja trwało antynapoleońskie powstanie^[2]. Jesienią tego roku przekroczył granicę francusko-hiszpańską. Pod koniec 1809 roku pułk liczył 2050 żołnierzy^[3]. Według etatu z 1810 roku, pułk składał się ze 27 osobowego sztabu i trzech batalionów piechoty po 6 kompanii. Sztaby batalionów liczyć miały 4 osoby, a kompanie 136 żołnierzy. W sumie w pułku powinno służyć 2487 żołnierzy. Faktycznie stan osobowy oddziału był nieco mniejszy^[4].

Podczas pobytu na Półwyspie Iberyjskim, żołnierze 9. pułku wsławili się zwłaszcza w bitwach pod Almonacid i Ocañą. Wiosną 1812 roku podjęto decyzję o wycofaniu Dywizji Polskiej z Hiszpanii. W czasie przygotowań do inwazji na Rosję 1812 roku pułk został włączony w struktury 28 Dywizji gen. Girarda^[5].

Po zakończeniu kampanii rosyjskiej, 9. pułk przeszedł przez terytorium Księstwa Warszawskiego aż dotarł na ziemie niemieckie. Tam Napoleon nakazał utworzyć z resztek 4., 7. i 9. pułków piechoty nowy 4. pułk piechoty pod dowództwem dotychczasowego dowódcy 9. regimentu, płk. Michała Cichockiego^[6]. Z początkiem lipca 1813 roku przyłączył go do Dywizji Jana Henryka Dąbrowskiego^[7].

Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I wyraził zgodę na odesłanie oddziałów polskich do kraju. Miały one stanowić bazę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 roku pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Łomży^[8]. Pułk nie został jednak odtworzony, bowiem etat armii Królestwa Polskiego przewidywał tylko 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty sformowano dopiero po wybuchu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 roku nakładał obowiązek ich organizowania na władze wojewódzkie. W województwie krakowskim tworzony był 1 Pułk Województwa Krakowskiego przemianowany później na 9 pułk piechoty liniowej^[9].

Żołnierze pułku

Dowódcy pułku^[10]:

• płk Antoni Paweł Sułkowski (od 29 listopada 1806),
• płk Michał Cichocki (od 20 marca 1810).

Oficerowie i podoficerowie

• Dezydery Chłapowski
• Franciszek Morawski (1783–1861)
• Julian Sierawski
• Feliks Grotowski
• Józef Kozłowski (autor wspomnień)
• Stanisław Broekere (autor wspomnień)
• Andrzej Daleki (autor wspomnień)

Walki pułku

Bitwy i potyczki^[10]:

• Tczew (23 lutego 1807)
• Gniew (2 marca 1807)
• Oblegał Gdańsk oraz Kołobrzeg od połowy kwietnia
• Herencia (czerwiec 1809)
• obrona Toleda (lipiec 1809)
• Almonacid de Toledo (11 sierpnia 1809)
• Ocaña (19 listopada 1809)
• La Carolina (na początku 1810)
• Malaga (5 lutego 1810)
• w górach Ronda, Lubrin, Baza, Moro (początek 1811)
• góry Ronda (14 marca 1811)
• Utrera (15 kwietnia i 3 czerwca 1811)
• Lanjaron (19 sierpnia 1810)
• Motril (21 sierpnia 1810)
• Czaszniki (1812)
• Smolany, oblężenie Szpandawy (1813)

Mundur

Andrzej Daleki, pierwotnie żołnierz 3. pułku piechoty legii poznańskiej (11. pułku piechoty Księstwa Warszawskiego), a następnie 9. pułku, ubiór żołnierzy polskich w czasie kampanii pomorskiej określił jako: granatowy mundur z białemi wyłogami i guzikami, z kołnierzem czerwonym, czapka czworograniasta stojąca granatowa z sznurami białemi i kokardą polską na przedzie, spodnie granatowe z wypustkami zielonemi i kamasze^[11].

Przepis ubiorczy z 3 września 1810 roku nie doprowadził do całkowitego ujednolicenia munduru piechoty. Niektóre pułki dość znacznie różniły się od ustaleń regulaminowych^[a]. W 9. pułku piechoty był to krój jak w 4 pp; kołnierz pąsowy z wypustką granatową, wyłogi białe, wyłogi rękawów pąsowe z białą wypustką, patka rękawów granatowa, takiź naramiennik z wypustką białą; guziki białe^[12].

Uwagi

1. Różnice przedstawione przez Gembarzewskiego na podstawie ówczesnych rysunków, rachunków i innych dokumentów pułkowych.