Adolf Siódmak

Adolf Abraham Siódmak^[1] (ur. 1 lutego 1879 w Krakowie, zm. 1944 w Groß-Rosen) – polski architekt żydowskiego pochodzenia działający w Krakowie.

Adolf Siódmak

Data i miejsce urodzenia	1 lutego 1879 Kraków
Data i miejsce śmierci	1944 Groß-Rosen
Alma Mater	Politechnika Wiedeńska

Życiorys

Dom Wenecki w Krakowie

Urodził się 1 lutego 1879 roku w Krakowie^[1]. W latach 1898–1906 studiował na Politechnice Wiedeńskiej^[2]. Do jego pierwszych realizacji należy przebudowa Domu Weneckiego w Krakowie^[3].

Ruiny hali przedpogrzebowej

Do najważniejszych i najbardziej prestiżowych realizacji Siódmaka należy hala przedpogrzebowa dla nowo powstałego cmentarza żydowskiego w Krakowie^[4]. Jego projekt zapewnił mu wygraną w ogólnopolskim konkursie ogłoszonym przez władze Gminy Wyznaniowej; jedno z wyróżnień przypadło z kolei Józefowi Awinowi^[5]. Narożnej parceli cmentarza z halą przypisano podwójny adres: ul. Jerozolimska 14 i ul. Abrahama 3^[6]. W 1923 roku władze miasta zatwierdziły podstawowy projekt realizacji, a trzy lata później zatwierdzono plan finalny^[6]. Tego samego roku rozpoczęły się prace budowlane^[7]. Całość projektu charakteryzowała się eklektycznym stylem^[7], który miał podkreślić odrębną tożsamość Żydów^[8]. Centralnym punktem założenia na planie podłużnym była hala ceremonialna zwieńczona zgeometryzowaną kopułą na ośmiobocznym bębnie^[7]. Dwie mniejsze kopuły znajdujące się po bokach odzwierciedlały kształt centralnej kopuły^[7]. Usytuowaną od strony ul. Jerozolimskiej elewację dopełniał ryzalit z portalem zwieńczonym łukiem w ośli grzbiet^[7], z kolei od strony cmentarza planowano monumentalną kolumnadę, która jednak nie wzniesiono^[8]. Do końca lat 30. nie udało się sfinalizować prac wykończeniowych^[8]. Cmentarz zlikwidowano na początku lat 40., gdy na jego miejscu zaczął powstawać obóz pracy przymusowej^[9]. Z rozkazu Hauptsturmführera Amona Götha hala miała zostać przeznaczona na stajnie, chlew i oborę^[9]. W 1944 roku budynek został wysadzony w powietrze, przy burzeniu hali ceremonialnej obecni byli zaproszeni przez Götha przedstawiciele władz^[9]. Z cmentarza i jego zabudowań zachował się pomnik Chaima Jakuba Abrahamera i ruiny domu przedpogrzebowego^[10].

Budynek dawnego dworca autobusowego przy pl. Bohaterów Getta w Krakowie

W połowie lat 20. Siódmak wygrał kolejny konkurs architektoniczny ogłoszony przez gminę żydowską, tym razem na Żydowski Dom Akademicki^[11]. Czteropiętrowy, modernistyczny budynek^[11] z klasycyzującymi elementami wzniesiono przy ul. Przemyskiej 3^[3]. Za realizację budowy i projekt wnętrz odpowiadał Tobiasz Wexner^[11]. Żydowski Dom Akademicki pełnił rolę centrum społeczno-kulturalnego^[11], w którym m.in. odbywały się wystawy takich artystów, jak Artur Markowicz, Abraham Neumann czy Henryk Hochman^[11]. W okresie II wojny światowej w gmachu znajdował się niemiecki wojskowy dom publiczny^[11]. Po wojnie budynek kilkukrotnie zmieniał swoje przeznaczenie, finalnie zostając Domem Studenckim Akademii Muzycznej w Krakowie^[12]. Podczas remontu w 2008 roku odkryto zatynkowany napis nad wejściem o treści „Żydowski Dom Akademicki”^[12].

Oprócz budynków użyteczności publicznej, Siódmak zaprojektował również szereg krakowskich will i kamienic^[13], które początkowo utrzymane były w historyzującej stylistyce^[14]. Przez krótki okres w latach 20. Siódmak współpracował przy ich realizacji z Henrykiem Rittermanem^[14]. Do późniejszych realizacji Siódmaka należy kilka domów w luksusowym kwartale powstającym w latach 30. XX wieku w okolicach Parku Krakowskiego, takich jak modernistyczna kamienica na rogu ul. Chopina z ul. Konarskiego^[15].

W 1940 roku Siódmaka wysiedlono z Krakowa^[16]. Zginął w 1944 roku w obozie Groß-Rosen^[1][15].

Projekty

Na podstawie źródła^[13]:

• 1913–1914: sierociniec dla dzieci żydowskich przy ul. Kołłątaja 13 w Tarnowie
• 1913–1917: przebudowa Domu Weneckiego w Krakowie
• 1920–1921: Żydowski Dom Noclegowy przy ul. Starowiślnej 93 (niezachowany)
• 1921: willa przy ul. Chopina 16 (projekt niezrealizowany)
• 1922–1932: hala przedpogrzebowa cmentarza żydowskiego przy ul. Jerozolimskiej 14 w Krakowie
• 1923–1924: willa przy ul. Chłopickiego 16
• 1924–1926: willa przy ul. Chłopickiego 3
• 1924–1926: willa przy ul. Misiołka 3
• 1924–1928: Żydowski Dom Akademicki przy ul. Przemyskiej 3
• 1925–1927: kamienica przy al. Krasińskiego 10 w Krakowie (wraz z Henrykiem Rittermanem)
• 1925–1927: budynki Składnicy Piwa Żywieckiego przy ul. Zbożowej 2
• 1925–1930: Żydowski Dom Gimnastyczny przy ul. Wietora 13–15
• 1926–1927: willa przy ul. Litewskiej 13
• 1927–1928: willa przy ul. Kościelnej 5
• 1927–1930: kamienica przy ul. Morawskiego 10 (wraz z Henrykiem Rittermanem)
• 1930–1931: dworzec autobusowy przy pl. Bohaterów Getta 19
• 1931–1933: kamienica przy ul. Syrokomli 11a
• 1932–1933: kamienica przy ul. Ujejskiego 5
• 1935–1936: kamienica przy ul. Konarskiego 16
• 1936–1937: kamienica przy ul. Kraszewskiego 16
• 1936–1938: kamienica przy ul. Bujwida 9
• 1938–1939: kamienica przy ul. Chopina 16