Andrzej Warchał

Andrzej Stanisław Warchał (ur. 16 marca 1943 w Krakowie^[1], zm. 16 maja 2008^[1] tamże^[2]) – polski satyryk, aktor, scenarzysta i reżyser filmów animowanych.

Andrzej Warchał

Andrzej Stanisław Warchał

Data i miejsce urodzenia	16 marca 1943 Kraków
Data śmierci	16 maja 2008
Zawód	scenarzysta reżyser
Lata aktywności	1963–1995

Autograf z lata 1980

Życiorys

Andrzej Stanisław Warchał^[3] urodził się 16 marca 1943 w Krakowie^[1]. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie w 1970^[4]. W 1968 wziął udział w wydarzeniach marcowych, za co został aresztowany^[3]. Występował w kabarecie Piwnica pod Baranami w latach 1963–1995^[4], gdzie został jedną z gwiazd^[2]. Był rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa za propagowanie antykomunistycznych poglądów podczas występów kabaretowych^[3]. Walizkowa, składana czerwona mównica, z którą pojawiał się przed widzami, towarzyszyła mu podczas scenicznych występów. W 1981 w piśmie aktywu ZSMP „Płomienie”, nazwano go:

czerwonym komisarzem, który zza swojej czerwonej trybunki wygłasza bałamutne komunały^[2].

Recenzję napisała Bożena Krzywobłocka, podpisując się „Widz”^[2].

Kręcił filmy w Studio Filmów Animowanych w Krakowie, z którym współpracował od 1968 jako scenarzysta, a później został kierownikiem literackim^[2][5]. Swój pierwszy film Namiar zrealizował w 1976. W 1979 za film Gołąbek otrzymał Grand Prix w Lille^[1][6]. W 1980 Minister Kultury i Sztuki przyznał Warchałowi nagrodę resortową^[1]. Andrzej Warchał zrealizował ponad 20 filmów^[1]. Muzykę do jego filmów napisali m.in. piwniczanie Jan Kanty Pawluśkiewicz^[1] i Zygmunt Konieczny^[2].

Teksty satyryczne publikował w warszawskich „Szpilkach” i krakowskim „Przekroju”^[7], również wydał tę twórczość jako książki^[8][9].

W okresie stanu wojennego został internowany 13 grudnia 1981^[10]. Przetrzymywany był w Nowej Hucie-Ruszczy, Nowym Wiśniczu i w Załężu^[3], jako jedyny z artystów występujących w Piwnicy^[4]. W Załężu przebywał od 29 grudnia 1981^[3]. Zwolniony został decyzją wydaną 7 stycznia 1982^[2].

Jest jednym z bohaterów książki Jerzego Armaty Anima. Mistrzowie polskiej animacji (wyd. EGoFILM, Warszawa 2025)^[11].

Życie prywatne

Tablica nagrobna na grobie rodzinnym

Ojcem artysty był Adam (1913–1992)^[12], matką – Aleksandra (1914–1998)^[3][12]. Ojciec przeżył pobyt w KL Auschwitz^[2].

Artysta zmarł 16 maja 2008^[1] w Krakowie^[2]. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim kwatera LXV rząd 8.

Nagrody

• 1978 – „Pax” – Linz (MFF) – dyplom honorowy;
• 1979 – „Gołąbek” – Lille (8. MFFKiD) – Grand Prix w kategorii Film animowany;
• 1980 – „Cinéma vérité” – Espinho (9. Międzynarodowy FFA) – nagroda specjalna jury;
• 1980 – „Gołąbek” – nagroda ministra kultury i sztuki;
• 1981 – „Droga z przejazdem strzeżonym” – Kraków (Ogólnopolski FFK) – Syrenka Warszawska, wyróżnienie Klubu Krytyki Filmowej SDP;
• 1984 – „Ta nasza młodość” – Białystok (7. Konfrontacje Filmowe „Młodzi za i przed kamerą”) – wyróżnienie honorowe oraz puchar „Gazety Współczesnej”;
• 1984 – „Ta nasza młodość” – Oberhausen (30. MFFK) – nagroda pracowników festiwalu;
• 1984 – „Poznać świat” – Kraków (Ogólnopolski FFK) – Nagroda Główna Brązowy Lajkonik w kategorii Inne formy;
• 1985 – „Czwartek – nieczynne” – Syrenka Warszawska, nagroda Klubu Krytyki Filmowej SDP;
• 1986 – „Semper in altum” i „Szpital polowy” – nagroda szefa kinematografii za najwybitniejsze osiągnięcia programowe w dziedzinie filmu za rok 1985 w kategorii filmu krótkometrażowego;
• 1987 – „Semper in altum” – Zamość (Festiwal Filmów Animowanych Animafilm) – nagroda;
• 1987 – „Dotańczyć mroku” – Kraków (Ogólnopolski FFK) – Nagroda Główna Brązowy Lajkonik.

Źródło: Filmpolski.pl^[1] oraz Culture.pl^[2].

Twórczość (reżyser)

• 1976 „Namiar”
• 1977 „Retrospekcja”, „Pax”
• 1978 „Spotkanie”, „Rozbrojenie totalne (wskazówki i zalecenia)”, „Gołąbek”
• 1979 „Anna”, „Cinema verite”
• 1980 „Droga z przejazdem strzeżonym”, „Przesłanie”
• 1981 „Mówcy”
• 1982 „Ta nasza młodość”
• 1984 „Twarz”, „Poznać świat”, „Rozmowa synów Lota z ojcem po obejrzeniu się matki”
• 1985 „Czwartek nieczynne”, „Semper in altum”
• 1986 „Dotańczyć mroku”, „Szpital polowy”
• 1987 „Amfilada”, „Otwarcie sezonu”
• 1989 „Mój portret”, „Powolny dojazd do centrum miasta”

Źródło: Filmpolski.pl^[1].

Książki

• Zagęszczenie, czyli opowieści futurologiczne, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 1983 ISBN 83-08-00927-1.
• Teksty z Piwnicy pod Baranami oraz inne, Zebra Agencja Wydawnicza, Kraków, 2000, ISBN 83-87219-37-1.