Anna Jadwiga Sapieżyna

Anna Jadwiga z hrabiów Zamoyskich księżna Aleksandrowa Sapieżyna (ur. 1 sierpnia 1772 w Zamościu, zm. 27 listopada 1859 w Paryżu) – polska ziemianka księżna, hrabina szydłowiecka, córka Andrzeja Hieronima Zamoyskiego, żona Aleksandra Antoniego, matka Leona Ludwika i Anny Zofii Czartoryskiej; malarka amatorka, miniaturzystka.

Ten artykuł dotyczy Anny Jadwigi Sapieżyny. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Anna Jadwiga Sapieżyna

Jelita
Rodzina	Zamoyscy herbu Jelita
Data i miejsce urodzenia	1 sierpnia 1772 Zamość
Data i miejsce śmierci	27 listopada 1859 Paryż
Ojciec	Andrzej Hieronim Zamoyski
Matka	Konstancja Zamoyska
Mąż	Aleksander Antoni Sapieha
Dzieci	Leon Ludwik Anna Zofia Czartoryska
Rodzeństwo	Aleksander August Zamoyski Stanisław Kostka Zamoyski

Życiorys

Upadłość majątkowa Radziwiłłów spowodowała, że w połowie 1802 r. ich dobra zostały wystawione na publiczną licytację, która odbyła się w Krakowie. Księżna Anna Sapieżyna nabyła hrabstwo szydłowieckie na publicznej licytacji od opiekunów nieletnich książąt Konstantego i Antoniny Radziwiłłów, sukcesorów Macieja Radziwiłła płacąc kwotę ponad 300 000 złotych polskich^[a].

W 1803 roku wyjechała do Paryża, gdzie mieszkała do 1808 w wynajętej rezydencji Saint-Germain-en-Laye^[1]. W 1819 roku, z jej fundacji wybudowano klasycystyczny budynek szkoły elementarnej. Zamieszkując na stałe w Warszawie dobrami szydłowieckimi zarządzała poprzez Filipa Pigłowskiego i Stanisława Staszica. Patronat właścicielki Szydłowca nad inicjatywami gospodarczo-kulturalnymi sprzyjał rozwojowi hrabstwa i miasta^[2] .

Była ostatnią prywatną właścicielką zamku oraz miasta Szydłowiec – 17 maja 1828 roku sprzedała dobra szydłowieckie (miasto, 22 wsie i folwarki) Skarbowi Państwa za sumę 2 554 454 złp. Jednak z czystej kurtuazji pozostała przy tytule hrabiny szydłowieckiej, który to tytuł został dziedziczony w rodzinie Sapiehów^[3] .

W latach 40. XIX wieku powróciła do Paryża na stałe. Z jej funduszy Czartoryscy zakupili Hotel Lambert^[1].

Działalność patriotyczna

Od najmłodszych lat była związana z nurtem patriotyczno-niepodległościowym: aktywna w czasie insurekcji kościuszkowskiej utrzymywała bliskie kontakty z tworzącymi się we Włoszech Legionami. Po upadku powstania listopadowego znalazła się na emigracji i związała z obozem zięcia, Adama Jerzego Czartoryskiego. Dbała o finanse obozu Czartoryskich z tak wielkim zaangażowaniem, że historycy nadali jej miano „ministra finansów Hôtelu Lambert”.

Działalność artystyczna

Jako malarka amatorka malowała głównie motywy roślinne. Jej dwie owalne miniatury z 1812 roku przedstawiające kwiaty malowane na szkle i kości słoniowej znajdowały się w dawnej Ordynacji Zamojskiej^[1].

Uwagi

1. Pokonała ona kilku konkurentów do nabycia Szydłowca i hrabstwa. Jednym z nich był Tomasz Michał Dangel (Dangiel), właściciel wytwórni powozów w Warszawie, który proponował 80 000 czerwonych złotych, częściowo w ratach.