Batalion „Zośka”

Batalion „Zośka” – batalion Armii Krajowej (AK) biorący udział w powstaniu warszawskim, składający się przede wszystkim z członków Szarych Szeregów, konspiracyjnego Związku Harcerstwa Polskiego; dowódcą batalionu był Ryszard Białous „Jerzy”.

Batalion „Zośka”

Patrol z II plutonu „Alek” 2 kompanii „Rudy” Batalionu „Zośka” 5 sierpnia 1944 w wyzwolonym obozie koncentracyjnym na Gęsiówce. Od lewej stoją: Wojciech Omyła „Wojtek”, Juliusz Bogdan Deczkowski „Laudański” i Tadeusz Milewski „Ćwik”
Historia
Państwo	Polskie Państwo Podziemne
Sformowanie	1943
Rozformowanie	1944
Tradycje
Rodowód	Szare Szeregi
Dowódcy
Pierwszy	Ryszard Białous
Działania zbrojne
powstanie warszawskie
Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	lądowe
Rodzaj wojsk	piechota
Podległość	Armia Krajowa
Odznaczenia

Sformowanie batalionu

Batalion, utworzony pod koniec sierpnia 1943, przyjął nazwę „Zośka” dla upamiętnienia postaci dowódcy warszawskich Grup Szturmowych Tadeusza Zawadzkiego „Zośki” (poległego w akcji na posterunek graniczny w Sieczychach).

Przez pewien czas w składzie osobowym batalionu „Zośka” podawano jako jego 3 kompanię, wydzieloną już od 1 sierpnia 1943, jednostkę specjalną „Agat” („Pegaz” – „Parasol”) ze względu na jej podległość po linii harcerskiej Głównej Kwaterze Szarych Szeregów. Tuż przed powstaniem uzupełniono batalion do pełnego stanu 3 kompanii (ok. 366 osób).

Zobacz też kategorię: Żołnierze batalionu Zośka.

Batalion w olbrzymiej większości składał się z podchorążych. Żołnierze batalionu „Zośka” brali udział w akcjach dywersyjno-sabotażowych, m.in. mających na celu niszczenie kolejowego transportu Wehrmachtu zaopatrującego front wschodni.

Powstanie warszawskie

W powstaniu warszawskim batalion „Zośka” walczył w zgrupowaniu AK „Radosław” na Woli i Starym Mieście, skąd kompania „Rudy”, dowodzona przez Andrzeja Romockiego „Morro”, jako jedyna spośród załogi staromiejskiej przebiła się do Śródmieścia przez placówki niemieckie w Ogrodzie Saskim. W czasie walk na Górnym Czerniakowie i Mokotowie batalion „Zośka” został połączony z równie zdziesiątkowanym batalionem „Parasol”.

Po zdobyciu 2 sierpnia 1944 w rejonie ul. Okopowej dwóch niemieckich czołgów PzKpfw V Panther w składzie batalionu utworzono pluton pancerny pod dowództwem Wacława Micuty ps. Wacek^[1].

Kompania „Rudy” została uznana przez dowództwo AK za najlepszą spośród 40 tysięcznej załogi żołnierzy walczących w powstaniu warszawskim, m.in. w brawurowym ataku zdobywając warszawski obóz koncentracyjny. Za walki w powstaniu warszawskim Naczelny Wódz odznaczył batalion „Zośka” Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (V kl.).

Skład batalionu „Zośka”

Jeden z dwóch czołgów Panther zdobytych na Niemcach przyjętych na stan plutonu pancernego „Wacek“

Kwatera Harcerskiego batalionu Armii Krajowej „Zośka” (A–20) na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Nazwiska poległych wyryte na murze w kwaterze batalionu „Zośka” Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

• 1 kompania „Maciek”
  • I pluton „Włodek”
  • II pluton
  • III pluton
  • IV pluton
• 2 kompania „Rudy”
  • I pluton „Sad”
  • II pluton „Alek”
  • III pluton „Felek”
• 3 kompania „Giewont”
  • I pluton
  • II pluton
  • pluton „Ochota”
• samodzielny pluton pancerny „Wacek”
• pluton Kedywu OW „Kolegium A”

Po 1945

W latach 1944–1956 członków batalionu „Zośka” dotknęły prześladowania systemu komunistycznego. Początkowo uwięzionych zostało kilku z nich z powodu ich indywidualnej działalności w latach powojennych. W drugiej fali aresztowań w specjalnie zorganizowanej akcji zatrzymano trzydziestodwuosobową grupę byłych zośkowców i oskarżono ich o działalność konspiracyjną zmierzającą do obalenia ustroju komunistycznego w Polsce^[2].

Utworzoną w 1943 po akcji pod Arsenałem kwaterą na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, znaną obecnie jako Kwatera Harcerskiego batalionu Armii Krajowej „Zośka” (A–20), w której pochowano wielu żołnierzy służących w tym oddziale, opiekuje się utworzony w 1988 z inicjatywy Władysława Findeisena Społeczny Komitet Opieki nad Grobami Poległych Żołnierzy Batalionu „Zośka”^[3].

Tradycje batalionu „Zośka” kontynuuje Jednostka Wojskowa Komandosów z Lublińca.