Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu

Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu – kościół halowy w Olkuszu, wybudowany w pierwszej połowie XIV wieku w stylu gotyckim.

Bazylika kolegiacka św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu

nr rej. 114/8/59 z dnia 30.10.1959 r.
bazylika mniejsza, kolegiata kościół parafialny
Widok z Rynku
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Olkusz
Adres	Szpitalna 1, 32-300 Olkusz
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu
Wezwanie	św. Andrzeja Apostoła
Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie	św. Andrzeja Apostoła
Historia Data zakończenia budowy XIII/XIV wiek
Położenie na mapie Olkusza Bazylika św. Andrzeja Apostoła
Położenie na mapie Polski Bazylika św. Andrzeja Apostoła
Położenie na mapie województwa małopolskiego Bazylika św. Andrzeja Apostoła
Położenie na mapie powiatu olkuskiego Bazylika św. Andrzeja Apostoła
Położenie na mapie gminy Olkusz Bazylika św. Andrzeja Apostoła
50°16′41,97″N 19°33′27,23″E
Strona internetowa

Historia

Farę miejską na miejscu wcześniejszego kościoła zbudowano w pierwszej połowie XIV wieku dzięki fundacji króla Kazimierza Wielkiego^[1][2]. Świątyni nadano formę hali z pięcioma przęsłami, trzema nawami i wydłużonym prezbiterium z płaskim zamknięciem^[2]. Ze współczesnych sobie realizacji architektonicznych kościół w Olkuszu przypomina oba kościoły w Lewoczy na Spiszu^[2]. Nie jest wykluczone, że prezbiterium powstało już w XIII wieku, co sugeruje skrzywienie jego osi wobec halowego korpusu^[3].

W XV wieku do południowej ściany dobudowano kaplicę św. Anny^[3]. Także w XV wieku dobudowano zakrystię i skarbiec od północy^[3]. W 1612 roku zbudowano od południa kruchtę (przedsionek), a w 1620 roku zbudowano manierystyczną kaplicę Amendziańską (Loretańską) fundacji zamożnego górnika Stanisława Amendy^[4]. W XVIII wieku obok kościoła zbudowano kaplicę świętego Jana Kantego^[4]. W 1864 roku spłonęły dzwonnica i częściowo kościół^[5]. W latach 1903–1913 zbudowano dzwonnicę w stylu neogotyckim wg projektu architekta Sławomira Odrzywolskiego^[5].

Siedziba Olkuskiej Kapituły Kolegiackiej od 2001 r. Od roku 2002 świątynia nosi tytuł bazyliki mniejszej.

Wnętrze

• Ołtarz gotycki z 1485 roku zwany Poliptykiem Olkuskim - znajduje się w nawie północnej. Poliptyk składa się z pięciu części: na czterech skrzydłach namalowano szesnaście obrazów ze scenami z życia Marii i Chrystusa, a w części środkowej umieszczono rzeźbę Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1480 r. Poliptyk namalowali krakowscy malarze Jan Wielki i Stanisław Stary^[1][3].
• Ołtarz główny w stylu renesansowym
• Ambona z 1639 roku
• Malowidła ścienne z XIV wieku
• Renesansowe organy autorstwa Hansa Hummla z lat 1611–1624^[3]. Są to jedne z najstarszych w Europie organów zachowane w stopniu bliskim oryginalnemu.
  Osobny artykuł: Organy w bazylice św. Andrzeja w Olkuszu.
• Stalle manierystyczne z XVI wieku
• Chrzcielnica ołowiana z XVI wieku
• Krzyż Gwarków z XVII wieku, dar olkuskich górników
• Relikwiarz patrona świątyni, Andrzeja Apostoła.
• W górnej części ołtarza św. Jana Kantego znajduje się gloria – chmury z promieniami i aniołkami oraz tetragramem w pisowni masoreckiej.

Festiwale

Odbywają się tu w październiku koncerty w ramach Międzynarodowych Olkuskich Dni Muzyki Organowej i Kameralnej, a także w lipcu Letni Festiwal Organowy.

Galeria

• 
  Widok od strony ul. Basztowej
• 
  Ołtarz główny
• 
  Nawa boczna
• 
  Wieża
• 
  Kaplica św. Jana Kantego od zewnątrz...
• 
  ... i wnętrze kaplicy
• 
  Ogólnopolski szlak kaplic loretańskich - tablica
• 
  Kościół po 1905 (po prawej)
• 
  Kaplica około 1916