Benedykt XIII (antypapież)

Benedykt XIII, właśc. Pedro de Luna (ur. w 1342^[1] w Illueca^[2], zm. 29 listopada 1422^[3] w Peníscola^[2]) – antypapież obediencji awiniońskiej w okresie od 28 września 1394 do 26 lipca 1417^[4].

Benedykt XIII

Pedro de Luna

antypapież
Kraj działania	Państwo Kościelne
Data i miejsce urodzenia	1342 Illueca
Data i miejsce śmierci	29 listopada 1422 Peniscola
Antypapież obediencji awiniońskiej
Okres sprawowania	28 września 1394–26 lipca 1417/29 listopada 1422
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	3 października 1394
Nominacja biskupia	28 września 1394
Sakra biskupia	11 października 1394
Kreacja kardynalska	20 grudnia 1375 Grzegorz XI
Kościół tytularny	Santa Maria in Cosmedin
Pontyfikat	28 września 1394

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Pedro de Luna urodził się pod koniec 1342 roku w Illueca w Aragonii^[1]. Wywodził się z jednego z najbardziej znaczących rodów aragońskich, spokrewnionego także z dynastią królewską. W 1352, w wieku zaledwie 10 lat, został subdiakonem^[1]. W 1361 roku 19-letni wówczas Pedro de Luna otrzymał papieską dyspensę upoważniającą go do otrzymania beneficjów kościelnych w Hiszpanii pomimo nie osiągnięcia jeszcze wieku kanonicznego^[1]. W następnych latach studiował i wykładał prawo kanoniczne na uniwersytecie w Montpellier^[2].

Posługa kościelna

20 grudnia 1375 papież Grzegorz XI mianował go kardynałem diakonem Santa Maria in Cosmedin. W 1378 początkowo wziął udział w wyborze Urbana VI (kwiecień 1378), później jednak, wraz z innymi kardynałami doszedł do wniosku, że elekcja ta była nieważna i wypowiedział mu posłuszeństwo (9 sierpnia 1378)^[2]. 20 września 1378 z udziałem Pedro de Luna doszło do wyboru Klemensa VII, pierwszego antypapieża obediencji awiniońskiej. Od grudnia 1378 Pedro de Luna był legatem antypapieża w Hiszpanii, gdzie przeciągnął na jego stronę większość tamtejszych królestw^[2]. W 1393 został legatem we Francji, gdzie rezydował w Paryżu^[2]. Deklarował wówczas poparcie dla, wypracowanej przez tamtejszy uniwersytet, koncepcji rozwiązania schizmy w kościele poprzez cesję, tj. jednoczesną abdykację obu pretendentów do tiary^[4].

Wybór na papieża

Podczas konklawe po śmierci Klemensa VII we wrześniu Pedro podpisał kapitulację wyborczą, w której zobowiązał się, w razie wyboru, dążyć do zakończenia schizmy, w razie potrzeby poprzez cesję^[4]. 28 września 1394 wybór awiniońskich kardynałów padł właśnie na niego; przybrał imię Benedykt XIII^[4]. 3 października 1394 przyjął święcenia kapłańskie, a 11 października sakrę biskupią.

Pontyfikat

Wbrew oczekiwaniom Benedykt XIII po wyborze nie wykazywał chęci abdykacji, lecz z całą mocą bronił legalności swego pontyfikatu i odrzucał naciski ze strony europejskich dworów i wielu duchownych^[4]. Jego upór doprowadził w 1398 do generalnego kryzysu – królestwa Francji i Kastylii wypowiedziały mu posłuszeństwo i odcięły od dochodów z tych krajów, a większość jego kardynałów także zbuntowała się przeciw niemu^[2]. Benedykt XIII zamknął się wówczas w Awinionie, gdzie oblężony przez blisko cztery lata bronił swych praw^[2]. Ostatecznie wiosną 1403 kryzys został zażegnany: w marcu podporządkowało mu się jego kolegium kardynalskie, a niedługo potem Francja i Kastylia ponownie uznały jego władzę. W 1404 nawiązał kontakty z rzymskim papieżem Bonifacym IX, jednak negocjacje przerwała śmierć Bonifacego i wybór na jego następcą Innocentego VII, który od razu odrzucił propozycje Benedykta. Negocjacje wznowiono dopiero z następcą Innocentego, Grzegorzem XII^[4]. W kwietniu 1407 Grzegorz XII i Benedykt XIII za pośrednictwem swych pełnomocników zawarli układ przewidujący ich bezpośrednie spotkanie w Savonie koło Genui. Do spotkania tego jednak nie doszło, a w maju 1408 Francja ponownie wypowiedziała posłuszeństwo Benedyktowi i skazała go na banicję – Benedykt XIII uciekł wtedy do Perpignan^[2]. W tym samym czasie kardynałowie z obydwu obediencji, zniecierpliwieni przedłużającą się schizmą, zbuntowali się przeciw swoim papieżom i z poparciem większości państw europejskich zwołali sobór do Pizy^[2]. Z tego powodu Benedykt XIII w listopadzie 1408 ekskomunikował prawie wszystkich swoich kardynałów, jednocześnie zwołując własny sobór do Perpignan^[2].

Depozycja

Sobór w Pizie 5 czerwca 1409 ogłosił depozycję zarówno Benedykta XIII, jak i Grzegorza XII^[4]. Trzy tygodnie później na soborze obrano antypapieża Aleksandra V, którego rok później zastąpił Jan XXIII. Benedykt XIII nie uznał jednak tych decyzji, a poparcia nadal udzielały mu Szkocja, Aragonia, Kastylia, Nawarra i hrabstwo Armagnac w południowej Francji.

Ponieważ sobór pizański nie doprowadził do końca schizmy, w 1414 zwołano kolejny Sobór, tym razem w Konstancji^[4]. Król niemiecki Zygmunt Luksemburski próbował nakłonić Benedykta XIII do abdykacji, na co ten jednak nie chciał przystać^[2]. W tej sytuacji 26 lipca 1417 Sobór ogłosił jego depozycję, a kilka miesięcy później wybrał nowego papieża Marcina V. Tym razem decyzje te zyskały powszechne uznanie w Europie. Benedykt XIII, opuszczony przez prawie wszystkich zwolenników, nie oddał jednak tiary. Rezydował wówczas w Peñiscoli, w królestwie Aragonii, gdzie pozostał w quasi-areszcie aż do śmierci^[2]. Król Aragonii Alfons odmówił bowiem siłowego rozwiązania wobec niego, wciąż traktując go jako swoją kartę przetargową w rozgrywkach o panowanie na południu Włoch.

Ostatnie lata i śmierć

Benedykt XIII do końca uważał się za prawowitego papieża – jeszcze 27 listopada 1422 mianował czterech nowych kardynałów, którym polecił wybór następcy po swojej śmierci^[2]. Zmarł dwa dni później, w wieku 80 lat. Jego śmierć była przez pewien czas ukrywana przez towarzyszących mu kardynałów.

Po jego śmierci wśród jego nielicznych zwolenników doszło do rozłamu – część obrała antypapieża Klemensa VIII, a część antypapieża Benedykta XIV. Żaden z nich nie odegrał już większej roli.

Imię Benedykta XIII przybrał także kardynał Vincenzo Maria Orsini, wybrany na papieża w 1724. Początkowo chciał nosić imię Benedykta XIV, ale zmienił je dla podkreślenia faktu, iż XV-wieczny Benedykt XIII był antypapieżem.