Biskupi chełmińscy

Biskupi chełmińscy – biskupi diecezjalni i biskupi pomocniczy diecezji chełmińskiej.

Diecezja chełmińska, założona w 1243, a następnie powiększona o archidiakonat pomorski w 1821, istniała w swojej niezmienionej formie do 1992. Wtedy to papież Jan Paweł II po utworzeniu diecezji toruńskiej z jej południowych rubieży i przekazaniu terenów nadmorskich do archidiecezji gdańskiej (jej podstawowe terytorium w ramach Wolnego Miasta Gdańska wydzielono również z diecezji chełmińskiej w 1925) zmienił ostatecznie jej nazwę z chełmińskiej na pelplińską.

Od XIII do XVIII wieku siedzibą biskupów chełmińskich był zamek w Lubawie. U schyłku XVIII w., po I rozbiorze i konfiskacie dóbr biskupich i kapitulnych siedziba ordynariusza została przeniesiona do Chełmży. W 1821 bullą De salute animarum teren diecezji został znacznie poszerzony, a siedzibą biskupów od 1824 został Pelplin.

Biskupi

Biskupi diecezjalni

Lata urzędowania	Biskup		Uwagi
1245–1263		Heidenryk
1264–1274		Fryderyk von Hausen
1275–1291		Werner
1292–1301		Henryk
1303–1311		Herman	po jego śmierci nastała dziewięcioletnia sediswakancja
1319–1323		Mikołaj Afri
1323–1349		Otton
1349–1359		Jakub
1359–1363		Jan Schadland	następnie biskup diecezjalny Hildesheim, późniejszy biskup diecezjalny Wormacji i biskup diecezjalny Augsburga
1363–1385		Wikbold Dobilstein
1385–1390		Reinhard von Sayn
1390–1398		Mikołaj Schieffenburg	następnie biskup diecezjalny kamieński
1398–1402		Jan Kropidło	następnie biskup diecezjalny kujawsko-pomorski
1402–1416		Arnold Stapil
1416–1457		Jan Marienau
1457–1479		Wincenty Kiełbasa
1480–1495		Stefan z Niborka
1496–1507		Mikołaj Chrapicki
1508–1530		Jan Konopacki
1530–1538		Jan Dantyszek	następnie biskup diecezjalny warmiński
1538–1549		Tiedemann Giese	następnie biskup diecezjalny warmiński
1549–1551		Stanisław Hozjusz	następnie biskup diecezjalny warmiński, późniejszy wielki penitencjarz, kardynał
1551–1562		Jan Lubodzieski
1562–1571		Stanisław Żelisławski
1574–1595		Piotr Kostka
1595–1600		Piotr Tylicki	następnie biskup diecezjalny warmiński, późniejszy biskup diecezjalny kujawsko-pomorski i biskup diecezjalny krakowski
1600–1610		Wawrzyniec Gembicki	następnie biskup diecezjalny kujawsko-pomorski, późniejszy arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski
1611–1613		Maciej Konopacki
1614–1624		Jan Kuczborski
1624–1635		Jakub Zadzik	następnie biskup diecezjalny krakowski
1635–1639		Jan Lipski	następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski
1639–1646		Kasper Działyński
1646–1652		Andrzej Leszczyński	następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski
1653–1655		Jan Gembicki	następnie biskup diecezjalny płocki, późniejszy biskup diecezjalny kujawsko-pomorski
1656–1657		Jan Leszczyński	wcześniej biskup kijowski, zmarł przed ingresem
1658–1661		Adam Koss
1662–1674		Andrzej Olszowski	następnie arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski
1676–1681		Jan Małachowski	następnie biskup diecezjalny krakowski
1681–1693		Kazimierz Jan z Bnina Opaliński
1693–1694		Kazimierz Jan Szczuka
1699–1712		Teodor Andrzej Potocki	następnie biskup diecezjalny warmiński, późniejszy arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski
1719–1721		Jan Kazimierz de Alten Bokum
1723–1730		Feliks Ignacy Kretkowski
1731–1733		Tomasz Franciszek Czapski
1736–1739		Adam Stanisław Grabowski	następnie biskup diecezjalny kujawsko-pomorski, późniejszy biskup diecezjalny warmiński
1739–1746		Andrzej Stanisław Załuski	następnie biskup diecezjalny krakowski
1747–1758		Wojciech Stanisław Leski
1759–1785		Andrzej Ignacy Baier
1785–1795		Karol von Hohenzollern	następnie biskup diecezjalny warmiński
1795–1814		Franciszek Ksawery Rydzyński
1824–1832		Ignacy Matthy
1834–1856		Anastazy Sedlag
1857–1886		Jan Nepomucen Marwicz
1886–1898		Leon Redner
1899–1926		Augustyn Rosentreter
1926–1944		Stanisław Okoniewski
		Carl Maria Splett	administrator apostolski w latach 1939–1945
		Andrzej Wronka	administrator apostolski w latach 1945–1946
1946–1972		Kazimierz Kowalski
1973–1980		Bernard Czapliński
1981–1992		Marian Przykucki	następnie arcybiskup metropolita szczecińsko-kamieński

Biskupi pomocniczy

Lata urzędowania	Biskup		Uwagi
1398/1399–1402		Jan Kaldeborn	następnie biskup pomocniczy kujawski, późniejszy biskup pomocniczy warmiński
1645–1652		Piotr Jan Sokołowski
1650–1659		Jan Rakowski
1659–1677		Maciej Bystram
1687–1700		Tomasz Bogoria Skotnicki
1703–1727		Seweryn Szczuka
		Franciszek Ignacy Wysocki	nominat (1728)
1728–1749		Maciej Aleksander Sołtyk
1750–1784		Fabian Franciszek Pląskowski
1785–1806		Iwo Onufry Rogowski
1818–1831		Jan Jerzy Wilkxycki
1836–1848		Jan Stanisław Kutowski
1850–1854		Stanisław Dekowski
1856–1881		Jerzy Jeschke
1905–1906		Jan Trepnau
1907–1927		Jakub Klunder
1928–1942		Konstantyn Dominik
1948–1973		Bernard Czapliński	następnie biskup diecezjalny chełmiński
1962–1995		Zygfryd Kowalski
1982–1985		Edmund Piszcz	następnie administrator apostolski diecezji warmińskiej, późniejszy biskup diecezjalny warmiński (także arcybiskup metropolita)
1985–1987		Henryk Muszyński	następnie biskup diecezjalny włocławski, późniejszy arcybiskup metropolita gnieźnieński i prymas Polski
1986–1992		Andrzej Śliwiński	następnie biskup diecezjalny elbląski
1988–1992		Jan Bernard Szlaga	następnie biskup diecezjalny pelpliński

Zobacz też

• Biskupi pelplińscy

Bibliografia

• Frydrychowicz R., Die Culmer Weihbischöfe. Ein Beitrag zur Diözesangeschichte, Danzig 1905.