Bosfor

Bosfor (tur. Bogaziçi, İstanbul Boğazı; gr. Βόσπορος, bosporos – przejście, przeprawa dla bydła) – cieśnina łącząca Morze Czarne z morzem Marmara, położona między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą, oddziela Europę od Azji.

Nie mylić z: Bospor.

Cieśnina Bosfor

Państwo	Turcja
Akweny • Łączy wody • Z wodami	Morza Czarnego Morza Marmara
Lądy • Oddziela • Od	Europę Azji
Wymiary • długość • szerokość	30 km 0,7–3,7 km
Głębokość • średnia	30–120 m (w torze wodnym)
Miejscowości nadbrzeżne	Stambuł
Mosty	Most Bosforski, Most Mehmeda Zdobywcy, Most Selima Groźnego
Cieśnina Bosfor, zdjęcie satelitarne; na żółto zaznaczone mosty (chronologicznie), czerwonymi kropkami – tunel Marmaray
Położenie na mapie Turcji Cieśnina Bosfor
Położenie na mapie Europy Cieśnina Bosfor
41°07′10″N 29°04′31″E

Wraz z cieśniną Dardanele (na południu) łączy Morze Egejskie z Morzem Czarnym. Obie cieśniny tureckie stanowią szlak morski o znaczeniu międzynarodowym. Zasady transportu morskiego w ich obrębie reguluje konwencja z Montreux (1936).

W Bosforze przebiegają dwa prądy morskie: powierzchniowy o prędkości 4 km/h wynoszący wodę wysłodzoną z Morza Czarnego oraz przeciwnie skierowany prąd głębinowy o dużym zasoleniu.

Bosfor jest zalaną dawną doliną rzeczną o stromych i skalistych brzegach. Posiada liczne zatoki – nad największą z nich, Złotym Rogiem, leży Stambuł.

Odcinek Bosforu w Stambule

W Stambule zbudowano trzy mosty łączące brzegi Bosforu: pierwszy – zwany Mostem Bosforskim (południowy, ukończony w 1973, długość 1074 m), drugi – Most Mehmeda Zdobywcy (północny, ukończony w 1988, długość 1090 m) oraz najnowszy trzeci most drogowo-kolejowy, wysunięty na północ od dwóch poprzednich, Most Selima Groźnego (otwarty 26 sierpnia 2016, długość 1408 m). 29 października 2013 otwarto podwodny tunel kolejowy Marmaray, a 22 grudnia 2016 podwodny tunel drogowy Eurazja łączące oba brzegi cieśniny.

Wycieczka statkiem po cieśninie jest polecaną atrakcją turystyczną Stambułu. Zobaczyć można przybrzeżne zabytki, m.in.:

• Pałac Topkapı (Topkapı Sarayı) (XV-XIX wiek)
• Pałac Dolmabahçe (Dolmabahçe Sarayı)
• Meczet Dolmabahçe (Dolmabahçe Camii)
• Pałac Çırağan (Çırağan Sarayı, obecnie Çırağan Hotel Kempinski, bud. 1867, przeb. 1920)
• Meczet Ortaköy (Ortaköy Camii, oficjalna nazwa Büyük Mecidiye Camii)
• Budynek Wyższej Szkoły Morskiej Kuleli (wojskowej)
• Pałac Beylerbeyı (Beylerbeyı Sarayı) – XIX w. letnia rezydencja zbudowana dla sułtana Abdülaziza
• Fortyfikacje Anadolu Hisarı (Twierdza Azja) i Rumeli Hisarı (Twierdza Europa)
• Wieżę Leandra

Zobacz też

• Most Çanakkale 1915

Kontrola autorytatywna (cieśnina):

• VIAF: 304916055
• LCCN: sh85015919
• GND: 4007830-9
• BnF: 152399830
• SUDOC: 029821630
• NKC: ge399174
• BNE: XX459080
• J9U: 987007283829705171
• ΕΒΕ: 2520
• BLBNB: 000104808

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3879874
• Britannica: place/Bosporus
• stara БРЭ: 1879907
• SNL: Bosporos
• Catalana: 0011655
• DSDE: Bosporusstrædet
• Hrvatska enciklopedija: 8921