Brama Północna

Brama Północna (także Korytarz Północny, później Korytarz Gazowy Północ-Południe)^[1][2][3] – zbiór projektów infrastrukturalnych mających na celu zróżnicowanie dostaw gazu ziemnego do Polski realizowany przez polskiego operatora systemu gazowego Gaz-System oraz Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG)^[a].

Zamysł przewidywał uniezależnienie polskiego rynku od rosyjskiego gazu poprzez zróżnicowanie dróg importu gazu za pośrednictwem terminala gazu płynnego w Świnoujściu oraz Gazociągu Bałtyckiego z możliwą rozbudową o terminal FSRU w Zatoce Gdańskiej.

Gazoport w Świnoujściu

Pierwszym elementem Bramy Północnej był zrealizowany w latach 2009–2015 terminal gazu skroplonego w Świnoujściu o mocy regazyfikacyjnej 5 mld m³ rocznie, który miał zostać rozbudowany do 7,5 mld m³ po 2020 roku^[5], ale obecnie jest rozbudowywany przez Gaz-System tak, by jego moc regazyfikacyjną zwiększyć do 8,3 mld m³^[6].

Dzięki gazoportowi surowiec importowany jest przez PGNiG z Kataru – z tego kierunku na mocy umowy długoterminowej od 2018 roku ma trafiać do Polski około 2,7 mld m³ błękitnego paliwa rocznie^[7]. Spółka podpisała też średnioterminowy kontrakt na dostawy ze Stanów Zjednoczonych^[8].

Gazociąg Bałtycki

Drugą składową jest Gazociąg Bałtycki (Baltic Pipe), wspólny projekt operatorów infrastruktury gazowej: polskiego Gaz-Systemu, duńskiego Energinet.dk i norweskiego Gassco. Gazociąg stworzył połączenie gazowe między Norwegią, Danią i Polską. Umożliwia on sprowadzanie gazu z norweskiego szelfu kontynentalnego do Danii i Polski. Składa się z 5 elementów:

• gazociągu na dnie Morza Północnego włączonego w norweski system przesyłowy
• rozbudowy duńskiego systemu przesyłowego
• tłoczni gazu w Danii
• gazociągu na dnie Morza Bałtyckiego
• tłoczni gazu na polskim wybrzeżu i połączenia z krajowym system przesyłowym

30 listopada 2022 roku Baltic Pipe osiągnął pełną zakładaną przepustowość 10 mld m³ gazu rocznie^[9][10], w tym do około 2,5 mld m³ ze złóż objętych koncesjami PGNiG^[11].

Pływający terminal regazyfikujący

Powstanie terminala pływającego (FSRU – ang. Floating Storage Regasification Unit) w rejonie Gdańska zakładało wstępnie roczne dostawy skroplonego gazu ziemnego do Polski w wielkości od 4,1 do 8,2 mld m³^[12], a w marcu 2023 uczestnicy rynku brali udział w niewiążącej procedurze badania zapotrzebowania na dodatkową zdolność regazyfikacji Terminalu FSRU w stosunku do oferowanych na etapie wiążącej procedury Open Season mocy regazyfikacyjnych 6,1 mld m³^[13]. Przyjęty przez Gaz-System projekt budowy FSRU przewiduje też rozbudowę krajowego systemu przesyłowego, która umożliwi rozprowadzenie gazu z rejonu Gdańska do klientów krajowych i zagranicznych. Ujęte w tym projekcie trzy gazociągi o łącznej długości ok. 250 km (których budowa ma rozpocząć się w 2024) do stycznia 2023 otrzymały komplet ostatecznych decyzji lokalizacyjnych^[14], a do lipca 2023 komplet pozwoleń na budowę^[15]. Oddanie całej inwestycji do użytkowania jest planowane w perspektywie 2027/2028^[16] lub nawet wcześniej^[17]. Zakończona w lipcu 2023 druga faza procedury Open Season dla projektu FSRU pozwoliła na otrzymanie oferty obejmującej 100% usług regazyfikacji, w związku z czym Gaz-System przystąpił do formalnego uruchomienia kolejnej procedury Open Season, mającej na celu umożliwienie zwiększenia mocy regazyfikacyjnych Terminalu FSRU (FSRU 2). Projekt Terminalu FSRU 2 zakłada uruchomienie w rejonie Gdańska (w sąsiedztwie Terminalu FSRU) drugiej jednostki FSRU, zdolnej do wyładunku LNG, procesowego składowania i regazyfikacji LNG na poziomie 4,5 mld m³ paliwa gazowego rocznie.^[18][19]

Rola przedsięwzięcia

W 2022 roku wygasł kontrakt jamalski obowiązujący między PGNiG a Gazpromem, który zapewniał około 10 mld m³ gazu rocznie, co stanowiło ok. 2/3 polskiego zapotrzebowania^[20]. Docelowo składowe Bramy Północnej razem z wydobyciem krajowym miały pokryć pełne zapotrzebowanie na gaz ze źródeł nierosyjskich.

Koncepcja znalazła odzwierciedlenie w strategii Gaz-Systemu^[21]. Według niej polska sieć przesyłowa miała zostać dostosowana do odbioru 17,5–18 mld m³ surowca rocznie z kierunku bałtyckiego, co miało umożliwić pełną dywersyfikację dostaw gazu do Polski i osłabienie wpływów Gazpromu^[22].

Brama Północna miała być integralnym elementem tworzącego się w Polsce hubu gazowego^[23] (centrum obrotu i magazynowania błękitnym paliwem) dla obszaru Europy Środkowej. W jego skład miałyby wejść także nowe lub rozbudowane gazociągi na osi Bałtyk-Adriatyk (tzw. Korytarz Północ-Południe) pomiędzy Świnoujściem i chorwacką wyspą Krk oraz połączenia gazowe z Litwą i Ukrainą. Planowano także rozbudowę polskich magazynów gazu ziemnego z 2,8 mld m³ do 7 mld m³ w 2025 r.^[24]

Uwagi

1. Nazwa Korytarz Północny stosowana była także przez rosyjską spółkę Gazprom dla szlaku dostaw surowca z Półwyspu Jamalskiego poprzez gazociągi Bowanienkowo-Uchta (1 i 2), Uchta-Torżok (1 i 2) oraz gazociągi NordStream 1 i 2 do Europy Zachodniej^[4].