Burza (obraz Józefa Chełmońskiego)

Burza^[1][2][3] (znany też jako Przed burzą^[1], Pastuchy w polu podczas burzy^[1], Pastuszki w polu podczas burzy^[3], Pastuchy podczas burzy^[3], Pastuszkowie przed burzą^[3]) – obraz olejny autorstwa Józefa Chełmońskiego z 1896 roku.

Burza

Autor	Józef Chełmoński
Rodzaj	obraz
Data powstania	1896
Medium	olej na płótnie
Wymiary	107 × 163 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Kraków
Lokalizacja	Muzeum Narodowe

Już pod koniec 1896 roku malarz zgodził się sprzedać swój obraz Muzeum Narodowemu w Krakowie za kwotę 1200 złotych reńskich (początkowo proponował 1500 złotych reńskich, ale przystał na prośbę muzeum, któremu brakowało środków na zakupy)^[3]. Ostatecznie obraz został zakupiony w 1898 roku^[2] jako pierwszy obraz Chełmońskiego w kolekcji tego muzeum^[3]. W maju 1897 roku artysta otrzymał za niego nagrodę Krakowskiej Akademii Umiejętności z funduszu Probusa Barczewskiego^[1]. Obraz eksponowany jest w Sali Chełmońskiego Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach^[1].

Opis

Głównym tematem obrazu jest „wizerunek nieokiełznanych sił przyrody oraz wywołanych przez nie ludzkich reakcji”^[2]. Przedstawia „przerażone gwałtownością żywiołów wiejskie dzieci pasące bydło”^[3]. Kompozycja obrazu ma wyraźny dynamiczny charakter. Pod naporem wiatru ugina się widoczna na pierwszym planie stepowa roślinność. Z lewej strony trzech skulonych pastuszków ucieka przed rozpoczynającą się burzą. Pierwszy z nich wykonuje prawą ręką znak krzyża. Na drugim planie przedstawiona została dziewczynka, która biegnie za krowami spłoszonymi uderzeniem widocznej w tle błyskawicy. Bura tonacja stroju dzieci podkreśla ich ubóstwo^[1]. Zdaniem Aleksandry Krypczyk, poetycki sposób ukazania przerażonych wiejskich dzieci na tle szalejącego żywiołu oddaje „głęboko emocjonalny stosunek artysty do wiejskiego ludu”^[2].