CSS-12

CSS-12 – polski dwusilnikowy 10-miejscowy (+ 2 osoby załogi) samolot pasażerski przeznaczony do komunikacji krajowej. Był on pierwszym całkowicie metalowym samolotem zbudowanym w Polsce po II wojnie światowej.

CSS-12

Kokpit CSS-12 eksponowany w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
Dane podstawowe
Państwo	Polska
Producent	Centralne Studium Samolotów
Konstruktor	Leszek Dulęba
Typ	pasażerski
Konstrukcja	metalowa
Załoga	2
Historia
Data oblotu	22 listopada 1950
Lata produkcji	1950
Wycofanie ze służby	1960
Liczba egz.	1
Dane techniczne
Napęd	2 × Argus As 411
Moc	580 KM (435 kW)
Wymiary
Rozpiętość	18,5 m
Długość	12,75 m
Wysokość	5 m
Powierzchnia nośna	40,1 m²
Profil skrzydła	trapezowy
Masa
Własna	3734 kg
Użyteczna	1766 kg
Startowa	5500 kg
Osiągi
Prędkość maks.	365 km/h
Prędkość przelotowa	322 km/h
Prędkość wznoszenia	5,3 m/s
Pułap	6440 m
Zasięg	600 km
Dane operacyjne
Liczba miejsc
10 + 2
Rzuty

Projekt samolotu został opracowany w Centralnym Studium Samolotów PZL w Warszawie w 1948 r. przez Leszka Dulębę. Samoloty miały być napędzane dwoma poniemieckimi silnikami Argus As 411 o mocy startowej 580 KM (435 kW) każdy, których sporo po wojnie znajdowała się w Polsce.

Wyposażenie samolotu, jak przyrządy pokładowe, podwozie czy instalacja hydrauliczna miały być sprowadzone z Francji, ale wskutek ograniczenia stosunków handlowych z tym krajem konstruowanie samolotu znacznie się przeciągnęło, gdyż projekty tych zespołów w kraju zajęły sporo czasu.

Pierwszy oblot prototypu dokonał w dniu 22 listopada 1950 r. pilot fabryczny Ludwik Lech. Próby fabryczne w locie przeprowadzono w WSK Okęcie. Wkrótce próby samolotu przerwano w związku z przeprowadzoną reorganizacją przemysłu lotniczego, który cały został zaangażowany w produkcję seryjną licencji radzieckiego myśliwca odrzutowego Lim-1 (MiG-15), a w latach 1954–1960 Lim-2 (MiG-15bis) i Lim-5 (MiG-17) oraz rozwiązaniem CSS.

Samolot był dwukrotnie poddany próbom statycznym w Zakładzie Wytrzymałości Instytutu Lotnictwa w Warszawie pod kierunkiem szefa tego Zakładu Tadeusza Chylińskiego w 1951 r., a następnie – po modernizacji usterzenia w latach 1955–1956 była przeprowadzona próba statyczna jego wersji rozwojowej, oznaczonej MD-12.

Płatowiec CSS-12 okazał się udanym samolotem. Miał dobre osiągi i prawidłowy pilotaż oraz wszelkie cechy współczesnego samolotu komunikacyjnego, co było dobrą przesłanką do uruchomienia produkcji seryjnej, jednak krajowe zapasy silników Argus 411 zostały przejęte przez władze sowieckie, czego następstwem była decyzja o rezygnacji z produkcji seryjnej tych samolotów.

Bibliografia

• Rafał Chyliński: Moja pasja lotnictwo. Życie i działalność Tadeusza Chylińskiego dla Polskiego Lotnictwa w świetle dokumentów. Warszawa: Agencja Wydawnicza CB, 2017, s. 852. ISBN 978-83-7339-166-6 oraz Tom 2 ISBN 978-83-7339-167-3
• Jerzy Świdziński. CSS-12. Lekki samolot komunikacyjny. „Skrzydlata Polska”. 44/1955, s. 8-9, 13 listopada 1955. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.