Czesław Lewicki

Czesław Lewicki (ur. 26 kwietnia 1906 w Mołczanach na Podolu^[1][2], zm. 16 marca 1979 w Warszawie) – polski pedagog, kompozytor i dyrygent.

Czesław Lewicki

Data i miejsce urodzenia	26 kwietnia 1906 Mołczany
Data i miejsce śmierci	16 marca 1979 Warszawa
Zawód, zajęcie	pedagog, kompozytor, dyrygent
Odznaczenia

Życiorys

Okres II RP

Syn Józefa. W 1935 ukończył Konserwatorium Warszawskie, gdzie studiował m.in. u Waleriana Bierdiajewa^[2][3]. Od 1935 do 1938 pracował w Wilnie jako dyrygent orkiestry symfonicznej i chóru, a także wykładowca Konserwatorium Muzycznego im. Karłowicza^[2][3]. W Wilnie występował także jako dyrygent koncertów orkiestry symfonicznej Rady Zrzeszeń Artystycznych i Wileńskiej Orkiestry Symfonicznej^[3].

W sierpniu 1938 był dyrygentem orkiestry Polskiego Baletu Reprezentacyjnego podczas jej występów w Niemczech i na Łotwie^[2]. W 1938 wyjechał z Polski, aby studiować muzykę w Paryżu^[2]. Powrócił do Polski przed wojną; do jej wybuchu był jednym z dyrygentów Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia^[3].

II wojna światowa

Dom przy ul. Puławskiej 83, w którym w 1943 roku w kawalerce Czesława Lewickiego przez kilka miesięcy ukrywał się Władysław Szpilman

W połowie lutego 1943, podczas powstania w getcie warszawskim, kolega Lewickiego z Polskiego Radia, kompozytor pochodzenia żydowskiego Władysław Szpilman, pracował poza gettem. Udało mu się skontaktować ze swoim przyjacielem i kolegą z Radia, aktorem Andrzejem Boguckim, który odebrał go z pracy i przemycił do własnego mieszkania. Bogucki wraz z żoną Janiną przez dwa tygodnie ukrywali Szpilmana w swoim mieszkaniu. Następnie 27 lutego przeniesiono go do kawalerki Lewickiego na Mokotowie (ul. Puławska 83), gdzie przebywał przez kolejne ok. pięć miesięcy^[4]. Lewicki regularnie odwiedzał mieszkanie, przynosząc Szpilmanowi żywność i inne potrzebne rzeczy^[5][6][7]. Szpilman opisał Lewickiego jako „bliskiego przyjaciela”^[8].

Lewicki działał także w polskim ruchu oporu (Armia Krajowa) i był poszukiwany przez Gestapo. W zębach nosił pigułkę samobójczą. W czerwcu poradził Szpilmanowi opuszczenie mieszkania w obawie, że Niemcy mogą go szukać w tym mieszkaniu (Szpilman zdecydował się tam pozostać do czasu, gdy sytuacja zmusiła go do opuszczenia go, co nastąpiło 12 sierpnia)^[6][7]. Niektóre źródła podają, że Lewicki miał żonę Helenę, która również pomagała Szpilmanowi^[9][10], choć inne źródło podaje, że Lewicki ożenił się dopiero po wojnie^[6]. Szpilman przebywał w mieszkaniu Heleny po incydencie z 12 sierpnia^[10][11].

W 1944 Lewicki wziął udział w powstaniu warszawskim pełniąc służbę, w stopniu chorążego, w Szefostwie Żandarmerii Kwatery Głównej Okręgu Warszawskiego AK i posługując się pseudonimem „Sar”^[6][12].

Tablica pamiątkowa domu przyul. Puławskiej 83

W filmie Pianista z 2002 roku część historii Lewickiego została wpleciona w historię Marka Gębczyńskiego^[13]. W tym filmie pojawia się także mieszkanie Lewickiego, choć w niewłaściwej lokalizacji^[14].

PRL

Po wojnie pracował w Polskim Radiu i Telewizji w Warszawie, pełniąc rolę m.in. dyrektora, kierownika i redaktora muzycznego^[2]. W 1946 został dyrektorem Rozgłośni Polskiego Radia Warszawa II. Dalej, choć sporadycznie, występował jako dyrygent koncertów symfonicznych. W latach późniejszych pracował w Przedsiębiorstwie Państwowym Film Polski. W 1954/1955^[15] został doradcą muzycznym Centralnego Urzędu Kinematografii. Około 1964 był kierownikiem muzycznym Telewizji Warszawskiej^[3].

W 1954 został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi^[16].

23 maja 1978 Janina i Andrzej Boguccy oraz Czesław Lewicki zostali uznani przez Yad Vashem za Sprawiedliwych wśród Narodów Świata^[17]. Należeli do grupy ok. trzydziestu nieżydowskich Polaków zaangażowanych w pomoc Szpilmanowi w czasie wojny^[18].

Zmarł 16 marca 1979 w Warszawie^[1][2].