Socjaldemokracja (Czechy)

Socjaldemokracja (cz. Sociální demokracie, SOCDEM), do 2023 Czeska Partia Socjaldemokratyczna (cz. Česká strana sociálně demokratická, ČSSD) – socjaldemokratyczna centrolewicowa partia polityczna w Czechach.

Sociální demokracie

Państwo	Czechy
Skrót	SOCDEM
Lider	Jana Maláčová
Data założenia	1878 (jako część Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Austrii), 1893 (jako samodzielna partia), 1990 (ponowna działalność w kraju, przedtem na uchodźstwie)
Adres siedziby	Hybernská 7, Praga
Ideologia polityczna	socjaldemokracja[1], proeuropeizm
Poglądy gospodarcze	keynesizm
Członkostwo międzynarodowe	Międzynarodówka Socjalistyczna, Sojusz Postępu
Grupa w Parlamencie Europejskim	Partia Europejskich Socjalistów
Obecni posłowie	0/200
Obecni senatorowie	3/81
Obecni eurodeputowani	0/21
Strona internetowa

Skrótowo określano ją jako „demokracja socjalna” (cz. sociální demokraté).

Historia

W wyborach parlamentarnych w 1996 partia zajęła drugie miejsce z poparciem 26,4%, co dało jej 61 na 200 mandatów w Izbie Poselskiej. W następnych wyborach parlamentarnych socjaldemokracja zajęła pierwsze miejsce z 32,1% i 74 mandatami i utworzyła mniejszościowy rząd pod przywództwem premiera Miloša Zemana.

W 2002 ponownie wygrała wybory parlamentarne, zdobywając 70 z 200 miejsc w Izbie Poselskiej, następnie zaś tworząc większościową centrolewicową koalicję z Unią Chrześcijańsko-Demokratyczną – Czechosłowacką Partią Ludową oraz US-DEU pod przywództwem Vladimíra Špidli (2002–2004). Kolejnymi premierami popieranymi przez tę koalicję byli Stanislav Gross (2004–2005) i Jiří Paroubek (2005–2006).

W wyborach parlamentarnych 2006 partia zdobyła 32,3% głosów i 74 mandaty, przechodząc do opozycji wobec rządów centroprawicy. W wyborach 2010 partia zajęła pierwsze miejsce, uzyskując 22,08% głosów^[2] i 56 mandatów^[3] bez szans na utworzenie większościowej koalicji centrolewicowej. W Senacie partia reprezentowana była przez 29 senatorów^[4]. Wybory samorządowe i senackie w 2012 roku okazały się dla socjaldemokratów zwycięstwem. Socjaldemokraci wygrali wybory wygrywając w 9 z 12 krajów. Partia wprowadziła do senatu 23 kandydatów^[5].

W czerwcu 2017 roku ówczesny premier Czech Bohuslav Sobotka ustąpił ze stanowiska przewodniczącego ze względu na słabe notowania partii. Nowym przewodniczącym został Lubomír Zaorálek^[6].

18 lutego 2018 przewodniczącym partii został Jan Hamáček.

W wyborach parlamentarnych w 2021 partia nie uzyskała żadnego mandatu w Izbie Poselskiej, co było jej najgorszym wynikiem od 2001, w związku z czym Jan Hamáček zrezygnował z funkcji przewodniczącego^[7]. W grudniu 2021 na nowego przewodniczącego wybrano Michala Šmarda^[8].

W wyborach samorządowych w 2022 partia utraciło ok. połowę z 2 tys. radnych, a w wyborach senackich w 2022 nie uzyskała żadnego mandatu, tym samym jedynym przedstawicielem ČSSD w parlamencie stał się wybrany w 2018 senator Petr Vícha.

W 2023 partia postanowiła zmienić nazwę na Socjaldemokrację (Sociální demokracie) i przyjęła skrót SOCDEM^[9].

Po porażce w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2024 i słabym wyniku w wyborach do zgromadzeń regionalnych, w październiku 2024 przewodniczącą partii została Jana Maláčová^[10].

Poparcie

Wyniki w wyborach do Izby Poselskiej

Wybory	Poparcie	Zmiana punktów procentowych	Mandaty	Zmiana
1990	4,1%	-	0	-
1992	6,5%	2,4p.p.	16	16
1996	26,4%	19,9p.p.	61	45
1998	32,1%	5,7p.p.	74	13
2002	30,2%	1,9p.p.	70	4
2006	32,3%	2,1p.p.	74	4
2010	22,08%	10,22p.p.	56	18
2013	20,45%	1,63p.p.	50	6
2017	7,27%	13,18p.p.	15	35
2021[11]	4,65%	2,62p.p.	0	15

Wyniki w wyborach do Senatu

Wybory	I tura	II tura	Uzyskane mandaty	Ilość mandatów ogółem
1996	20,28%	31,80%	25	25
1998	21,71%	22,66%	3	23
2000	17,66%	9,49%	1	15
2002	18,37%	27,29%	7	11
2004	12,48%	5,20%	0	8
2006	19,23%	20,91%	6	13
2008	33,20%	55,92%	23	29
2010	25,28%	44,02%	12	41
2012	22,74%	40,28%	13	48
2014	22,04%	35,95%	10	35
2016	14,62%	13,12%	2	25
2018	9,22%	8,11%	1	13
2020	8,13%	4,02%	0	3
2022	3,94%	2,16%	0	1
2024	3,59%	-	1	1

Wyniki w wyborach do Parlamentu Europejskiego

Wybory	Poparcie	Zmiana punktów procentowych	Mandaty	Zmiana	L. miejsc dla Czech
2004	8,8%	-	2	-	24
2009	22,4%	13,6p.p.	7	5	22
2014	14,17%	8,23p.p.	4	3	21
2019	3,95%	10,22p.p.	0	4	21
2024	1,86%	2,09p.p.	0	0	21