Dawne osiedla w Polsce

Dawne osiedla w Polsce – jednostki administracyjne o statusie osiedli, funkcjonujące w PRL w latach 1954–1972. Typ ten jednostki administracyjnej posiadał szerokie uprawnienia, w zasadzie równe uprawieniom miasta niewydzielonego^[1].

Historia

W PRL podczas reformy administracyjnej z 1954 wprowadzono (obok miast) gromady w miejsce dotychczasowych gmin, jako podstawowe jednostki administracyjne kraju. Inną nowością było wprowadzenie wzorem radzieckim nowej kategorii jednostek administracyjnych jakimi były osiedla^[2] (odpowiednik radzieckich „посёлков городского типа”, czyli w tłumaczeniu „osiedli typu miejskiego”). Status osiedli był pośredni między wsią a miastem i otrzymywały go głównie tzw. miejscowości robotnicze, uzdrowiskowe i rybackie, które posiadały pewne cechy miejskie, a którym nie zdecydowano się na nadanie praw miejskich. W sumie powstały w Polsce 162 osiedla (160 w latach 50.), głównie na Górnym i Dolnym Śląsku. Wiele z nich otrzymało w późniejszych latach prawa miejskie, część przyłączono do sąsiednich miast, a część zaliczono do rzędu wsi.

Ostatecznie osiedla zniesiono w 1972 roku^[3]. Likwidacja gromad i osiedli, a w ich miejsce wprowadzenie gmin była jedną z większych reform administracyjnych kraju. Zmiany struktury administracyjnej na szczeblu podstawowym zostały zrealizowane 1 stycznia 1973 roku^[4]. W miejsce 3413 gromad utworzono po reformie 2365 znacznie większych gmin (w tym 318 gmin miejsko-wiejskich)^[5]. Liczbę tę zmniejszono w dalszych latach do 2129 (2 lipca 1976)^[6].

Na ogół przyznawanie praw osiedla następowało 1 stycznia danego roku. Oprócz roku 1954, kiedy utworzenie osiedli nastąpiło dnia 13 listopada i roku 1963, kiedy 2 osiedla utworzono 30 czerwca, na uwagę zasługuje rok 1959, w którym część osiedli powstała 1 stycznia, a część osiedli 31 grudnia – a więc w praktyce funkcjonowały od roku 1960. Poniższa (sortowalna) tabela zawiera wykaz wszystkich polskich osiedli. W kolumnie Dodatkowe informacje podkreślono ponadto przyczynę przedwczesnego (a więc przed 1 stycznia 1973) zniesienia statusu osiedla.

Wykaz osiedli

Stan powierzchni i ludności: na rok 1961 (niezależnie od statusu jednostki w 1961 roku)
Główne źródło: Miasta polskie w Tysiącleciu, przewodn. kom. red. Stanisław Pazyra, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, 1965–1967
Źródła uzupełniające: Dzienniki Ustaw, przedstawione w przypisach

Herb	Osiedle	Od	Do	Dni[7]	Status 2022	Obszar 1961[8]	Ludność 1961	Gęstość 1961[9]	Woj. 1961	Powiat 1961	Dodatkowe informacje[10]	Woj. 2022
	Andrespol[a]	1963.06.30[11]	1972.12.31[12]	3472	w-G		10294		ŁD	łódzki		ŁD
	Bardo	1954.11.13[13]	1968.12.31[14]	5162	M	20,60	4662	226	WR	ząbkowicki	± 1969 – prawa miejskie, wcześniej 1300–1945	DŚ
	Blachownia	1959.12.31[15]	1966.12.31[16]	2557	M	23,49	4600	196	KT	częstochowski	± 1967 – prawa miejskie	ŚL
	Boguszowice	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	dz-M	8,92	11909	1335	KT	rybnicki	± 1962 – prawa miejskie; 1975 → do Rybnika	ŚL
	Bolesław	1956.01.01[18]	1968.12.31[19]	4748	w-G	20,25	4557	225	KK	olkuski	± 1969 → do gromady Bolesław	MP
	Brzeszcze	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	21,02	8980	427	KK	oświęcimski	± 1962 – prawa miejskie	MP
	Brzozowice-Kamień	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	dz-M	5,55	6908	1245	KT	tarnogórski	± 1962 – prawa miejskie; 1973 → do Brzezin Śl., 1975 wraz z nimi do Piekar Śl.	ŚL
	Bukowno-Osiedle	1958.01.01[20]	1962.07.17[17]	1658	M	37,28	4982	134	KK	olkuski	± 1962 – prawa miejskie; obecna nazwa Bukowno	MP
	Chełmek	1956.01.01[18]	1968.12.31[21]	4748	M	6,14	5843	952	KK	chrzanowski	± 1969 – prawa miejskie	MP
	Chełmsko Śląskie	1957.01.01[22]	1972.12.31[12]	5843	w	26,31	1708	65	WR	kamiennogórski	± prawa miejskie 1289–1945	DŚ
	Chodaków	1954.11.13[13]	1966.12.31[16]	4431	dz-M	7,65	5580	729	WW	sochaczewski	± 1967 – prawa miejskie; 1973 → do Sochaczewa	MZ
	Chwałowice	1954.11.13[13]	1966.12.31[16]	4431	dz-M	5,33	6328	1187	KT	rybnicki	± 1967 – prawa miejskie; 1973 → do Rybnika	ŚL
	Czarna Wieś	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	M	42,00	5814	138	BS	białostocki	± 1962 – prawa miejskie; obecna nazwa (od 1962) Czarna Białostocka	PD
	Czarna Woda	1958.01.01[23]	1972.12.31[12]	5478	M	34,00	1900	56	GD	starogardzki	± 1993 – prawa miejskie; 1973-92 wieś niegminna	PM
	Czerwieńsk	1957.01.01[24]	1968.12.31[25]	4382	M	19,20	2240	117	ZG	zielonogórski	± 1969 – prawa miejskie, wcześniej 1690–1945	LS
	Czerwionka	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	dz-M	16,45	9189	559	KT	rybnicki	± 1962 – prawa miejskie; 1975 → do Leszczyn, 1992 → Czerwionka-Leszczyny	ŚL
	Ćmielów	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	13,50	4001	296	KC	opatowski	± 1962 – prawa miejskie, wcześniej 1505–1870	ŚW
	Dąbrówka Wielka	1958.01.01[26]	1972.12.31[12]	5478	dz-M	8,65	6052	700	KT	tarnogórski	± 1973 → do Brzezin Śl., 1975 wraz z nimi do Piekar Śl.	ŚL
	Dęba	1954.11.13[13]	1961.12.30[27]	2604	M	5,70	5020	881	RZ	tarnobrzeski	± 1961 – prawa miejskie; obecna nazwa (od 1961) Nowa Dęba	PK
	Dziwnów	1958.01.01[23]	1972.12.31[12]	5478	M	2,64	1658	628	SZ	kamieński	± 2004 – prawa miejskie	ZP
	Frombork	1958.01.01[23]	1958.12.31[28]	364	M	1,20	1370	1142	OL	braniewski	± 1959 – prawa miejskie, wcześniej 1310–1945	WM
	Głuszyca	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	16,00	6633	415	WR	wałbrzyski	± 1962 – prawa miejskie	DŚ
	Gogolin	1958.01.01[26]	1966.12.31[16]	3286	M	25,17	5853	233	OP	krapkowicki	± 1967 – prawa miejskie	OP
	Gołonóg[b]	1957.01.01[22]	1960.12.30[29]	1459	dz-M		13745		KT	będziński	± 1960 → do Dąbrowy Górn.	ŚL
	Gorce	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	dz-M	4,98	4908	986	WR	wałbrzyski	± 1962 – prawa miejskie; 1973 → do Boguszowa → Boguszów-Gorce	DŚ
	Gozdnica	1955.07.01[30]	1966.12.31[16]	4201	M	23,72	3454	146	ZG	żagański	± 1967 – prawa miejskie	LS
	Groszowice	1956.01.01[18]	1964.12.31[31]	3287	dz-M	11,50	3817	332	OP	opolski	± 1965 → do Opola	OP
	Hel	1954.11.13[13]	1963.06.29[32]	3150	M	21,10	2363	112	GD	pucki	± 1963 – prawa miejskie, wcześniej 1378–1872	PM
	Herby	1958.01.01[26]	1972.12.31[12]	5478	w-G	18,57	2061	111	KT	lubliniecki		ŚL
	Hołdunów[c]	1956.01.01[18]	1961.12.30[33]	2190	dz-M	10,00	6000	600	KT	tyski	± 1961 → do osiedla Lędziny(od 1966 miasta), 1975 → wraz z nim do Tychów; 1991 wyłączony wraz z Lędzinami jako ich dzielnica	ŚL
	Iłowa	1957.01.01[24]	1962.07.17[17]	2023	M	12,85	3920	305	ZG	żagański	± 1962 – prawa miejskie, wcześniej 1679-początek XIX w.	LS
	Imielin	1957.01.01[22]	1966.12.31[16]	3651	M	28,15	7052	251	KT	tyski	± 1967 – prawa miejskie; 1975 → do Tychów, 1977 → do Mysłowic; od 1995 samodzielne miasto	ŚL
	Iwonicz-Zdrój	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	M	5,51	1507	274	RZ	krośnieński	± 1973 – prawa miejskie; obecna pisownia Iwonicz-Zdrój	PK
	Izbica Kujawska	1958.01.01[20]	1972.12.31[12]	5478	M	12,01	2971	247	PZ	kolski	± 1973 – prawa miejskie, wcześniej 1394–1870	KP
	Jabłonowo	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	4,71	3430	728	BD	brodnicki	± 1962 – prawa miejskie; obecna nazwa Jabłonowo Pomorskie	KP
	Janikowo	1959.01.01[34]	1962.07.17[17]	1293	M	9,45	3956	419	BD	inowrocławski	± 1962 – prawa miejskie	KP
	Jastarnia	1954.11.13[13]	1972.12.31[12]	6623	M	8,83	3630	411	GD	pucki	± 1973 – prawa miejskie	PM
	Jastrzębia Góra[d]	1963.06.30[11]	1972.12.31[12]	3472	w		1245		GD	pucki	± 1973-2014 część → Władysławowa	PM
	Jastrzębie-Zdrój	1956.01.01[18]	1963.06.29[32]	2736	M	8,36	3256	389	KT	wodzisławski	± 1963 – prawa miejskie; obecna pisownia Jastrzębie-Zdrój	ŚL
	Jedlicze	1959.01.01[35]	1966.12.31[16]	2921	M	10,58	3451	326	RZ	krośnieński	± 1967 – prawa miejskie, wcześniej 1768–1870	PK
	Jedlina-Zdrój	1954.11.13[13]	1966.12.31[16]	4431	M	21,60	6679	309	WR	wałbrzyski	± 1967 – prawa miejskie; obecna pisownia Jedlina-Zdrój	DŚ
	Jedlnia-Letnisko	1958.01.01[20]	1972.12.31[12]	5478	M	7,66	3113	406	KC	radomski	± 2022 – prawa miejskie	MZ
	Jeleń	1958.01.01[20]	1972.12.31[12]	5478	dz-M	18,55	5395	291	KK	chrzanowski	± 1973 – prawa miejskie; 1977 → do Jaworzna	ŚL
	Jeziorna	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	dz-M	5,97	6334	1061	WW	piaseczyński	± 1962 – prawa miejskie; w 1969 połączone ze Skolimowem-Konstancinem → Konstancin-Jeziorna	MZ
	Józefów	1958.01.01[36]	1962.07.17[17]	1658	M	25,79	14537	564	WW	otwocki	± 1962 – prawa miejskie	MZ
	Kamieniec Ząbkowicki	1958.01.01[20]	1972.12.31[12]	5478	M	26,06	4662	179	WR	ząbkowicki	± 2021 – prawa miejskie	DŚ
	Karczew	1958.01.01[36]	1959.12.30[37]	728	M	29,18	6508	223	WW	otwocki	± 1959 – prawa miejskie, wcześniej 1548–1870	MZ
	Karpacz	1954.11.13[13]	1959.12.30[38]	1873	M	37,10	4644	125	WR	jeleniogórski	± 1959 – prawa miejskie	DŚ
	Karsznice (ob. Karsznice / Karsznice)	1959.12.31[39]	1972.12.31[12]	4749	w/dz-M	5,04	3345	664	ŁD	sieradzki	± 1973 → w części do Zduńskiej Woli	ŁD
	Kazimierz	1954.11.13[13]	1966.12.31[16]	4431	dz-M	3,15	4059	1289	KT	będziński	± 1967 – prawa miejskie (połączenie z osiedlem Ostrowy Górnicze) → miasto Kazimierz Górniczy; 1975 → do Sosnowca	ŚL
	Kazimierza Wielka	1954.11.13[13]	1958.12.31[40]	1509	M	6,89	4870	707	KC	pińczowski / kazimierski[41]	± 1959 – prawa miejskie	ŚW
	Kępice	1959.12.31[42]	1966.12.31[16]	2557	M	5,08	2203	434	KS	miastecki	± 1967 – prawa miejskie	PM
	Klimontów	1954.11.13[13]	1966.12.31[16]	4431	dz-M	6,15	8498	1382	KT	będziński	± 1967 – prawa miejskie; 1975 → do Sosnowca	ŚL
	Kluczewo[e]	1959.12.31[43]	1961.12.30[44]	730	dz-M				SZ	stargardzki	± 1961 → do Stargardu Szczecińskiego	ZP
	Kłodnica	1959.12.31[43]	1972.12.31[12]	4749	dz-M	22,43	3784	169	OP	kozielski	± 1973 – prawa miejskie; 1975 → do Kędzierzyna → Kędzierzyn-Koźle	OP
	Kobyłka	1957.01.01[24]	1968.12.31[45]	4382	M	18,79	8592	457	WW	wołomiński	± 1969 – prawa miejskie	MZ
	Kolonowskie	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	M	55,18	3463	63	OP	strzelecki	± 1973 – prawa miejskie	OP
	Kolumna	1959.12.31[39]	1972.12.31[12]	4749	dz-M	4,54	4189	923	ŁD	łaski	± 1973 → do Łasku	ŁD
	Korsze	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	3,05	3863	1267	OL	kętrzyński	± 1962 – prawa miejskie	WM
	Kostuchna	1954.11.13[13]	1966.12.31[16]	4431	dz-M	7,38	5674	769	KT	tyski	± 1967 – prawa miejskie; 1975 → do Katowic (1951-54 w obrębie Katowic jako wieś)	ŚL
	Koszęcin	1958.01.01[26]	1972.12.31[12]	5478	w-G	60,28	4038	67	KT	lubliniecki		ŚL
	Krościenko	1958.01.01[20]	1972.12.31[12]	5478	w-G	28,91	3057	106	KK	nowotarski	± 1973 → do Szczawnicy → Szczawnica-Krościenko; od 1982 wieś; od 1984 nazwa Krościenko nad Dunajcem	MP
	Krupski Młyn	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	w-G	18,50	2817	152	KT	tarnogórski		ŚL
	Krynica Morska	1959.01.01[46]	1972.12.31[12]	5113	M	25,52	684	27	GD	elbląski	± 1991 – prawa miejskie; 1973-91 wieś niegminna	PM
	Kunice Żarskie	1958.01.01[23]	1968.12.31[25]	4017	dz-M	27,49	3259	119	ZG	żarski	± 1969 – prawa miejskie; 1972 → do Żar	LS
	Kuźnia Raciborska	1956.01.01[18]	1966.12.31[16]	4017	M	30,99	3082	99	OP	raciborski	± 1967 – prawa miejskie	ŚL
	Kuźnice Świdnickie	1954.11.13[13]	1972.12.31[12]	6623	dz-M	7,90	4319	547	WR	wałbrzyski	± 1973 → do Boguszowa → Boguszów-Gorce	DŚ
	Leszczyny[f]	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	M		8478		KT	rybnicki	± 1962 – prawa miejskie; od 1992 Czerwionka-Leszczyny	ŚL
	Leśna	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	7,55	4557	604	WR	lubański	± 1962 – prawa miejskie, wcześniej 1319–1945	DŚ
	Lędziny	1957.01.01[22]	1965.12.31[47]	3286	M	26,32	12756	485	KT	tyski	± 1966 – prawa miejskie, 1975 → do Tychów; od 1991 samodzielne miasto	ŚL
	Libiąż Mały	1956.01.01[18]	1968.12.31[21]	4748	M	11,12	9082	817	KK	chrzanowski	± 1969 – prawa miejskie jako Libiąż (Dz.U. z 1968 r. nr 18, poz. 118)	MP
	Łaskarzew	1959.12.31[48]	1968.12.31[45]	3288	M	15,80	3512	222	WW	garwoliński	± 1969 – prawa miejskie, wcześniej 1418–1870	MZ
	Łaziska Średnie	1954.11.13[13]	1972.12.31[12]	6623	dz-M	7,47	6571	880	KT	tyski	± 1973 → do Łazisk Górnych	ŚL
	Łazy	1956.01.01[18]	1966.12.31[16]	4017	M	7,49	5495	734	KT	zawierciański	± 1967 – prawa miejskie	ŚL
	Łęknica	1956.01.01[18]	1968.12.31[25]	4748	M	16,29	2160	133	ZG	żarski	± 1969 – prawa miejskie, do 1945 część miasta Mużaków	LS
	Maczki	1958.01.01[26]	1972.12.31[12]	5478	dz-M	13,32	2131	160	KT	będziński	± 1973 → do Kazimierza Górn., 1975 → wraz z nim do Sosnowca	ŚL
	Malczyce	1954.11.13[13]	1972.12.31[12]	6623	w-G	4,14	2912	703	WR	średzki		DŚ
	Małomice	1959.01.01[46]	1968.12.31[25]	3652	M	10,86	3403	313	ZG	szprotawski	± 1969 – prawa miejskie	LS
	Marki	1957.01.01[24]	1966.12.31[16]	3651	M	26,00	13885	534	WW	wołomiński	± 1967 – prawa miejskie	MZ
	Miasteczko Śląskie	1958.01.01[26]	1963.06.29[32]	2005	M	26,66	3344	125	KT	tarnogórski	± 1963 – prawa miejskie, wcześniej 1561–XIX w. i 1866–1945; 1975 → do Tarnowskich Gór; od 1995 samodzielne miasto	ŚL
	Mikuszowice Śląskie	1958.01.01[20]	1968.12.31[49]	4017	dz-M	3,59	4433	1235	KT	bielski	± 1969 → do Bielska-Białej	ŚL
	Murcki	1954.11.13[13]	1966.12.31[16]	4431	dz-M	42,80	4319	101	KT	tyski	± 1967 – prawa miejskie, 1975 → do Katowic	ŚL
	Mysłakowice	1957.01.01[22]	1972.12.31[12]	5843	w-G	12,30	4087	332	WR	jeleniogórski		DŚ
	Nakło	1958.01.01[26]	1972.12.31[12]	5478	w	12,14	3736	308	KT	tarnogórski		ŚL
	Nałęczów	1956.01.01[18]	1963.06.29[50]	2736	M	22,30	4123	185	LB	puławski	± 1963 – prawa miejskie	LB
	Ogrodzieniec	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	M	28,22	4184	148	KT	zawierciański	± 1973 – prawa miejskie, wcześniej 1386–1870	ŚL
	Olszyna	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	M	28,21	5252	186	WR	lubański	± 2005 – prawa miejskie	DŚ
	Orzesze	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	M	17,72	8840	499	KT	tyski	± 1962 – prawa miejskie	ŚL
	Ostrowy Górnicze	1956.01.01[18]	1966.12.31[16]	4017	dz-M	5,52	4426	802	KT	będziński	± 1967 – prawa miejskie (połączenie z osiedlem Kazimierz) → miasto Kazimierz Górniczy; 1975 → do Sosnowca	ŚL
	Otmęt[g]	1954.11.13[13]	1961.12.30[51]	2604	dz-M		3867		OP	strzelecki / krapkowicki[52]	± 1961 → do Krapkowic	OP
	Ozimek	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	2,03	3698	1822	OP	opolski	± 1962 – prawa miejskie	OP
	Ożarów-Franciszków	1957.01.01[24]	1966.12.31[16]	3651	M	10,19	5752	564	WW	pruszkowski	± 1967 – prawa miejskie; od 1967 Ożarów Mazowiecki	MZ
	Piechowice	1956.01.01[18]	1966.12.31[16]	4017	M	9,00	4570	508	WR	jeleniogórski	± 1967 – prawa miejskie	DŚ
	Pieniężno	1959.12.31[43]	1972.12.31[12]	4749	M	15,53	1822	1173	OL	braniewski	± 1973 – prawa miejskie, wcześniej 1295–1945	WM
	Pieńsk	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	8,79	4900	557	WR	zgorzelecki	± 1962 – prawa miejskie	DŚ
	Pieszyce	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	23,06	8718	378	WR	dzierżoniowski	± 1962 – prawa miejskie	DŚ
	Piława Górna	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	M	20,90	6764	324	WR	dzierżoniowski	± 1962 – prawa miejskie	DŚ
	Podkowa Leśna	1957.01.01[24]	1968.12.31[45]	4382	M	4,50	3897	866	WW	pruszkowski	± 1969 – prawa miejskie	MZ
	Poniatowa	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	M	14,80	3970	268	LB	opolskolubelski	± 1962 – prawa miejskie	LB
	Poraj	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	w-G	4,00	3311	828	KT	myszkowski		ŚL
	Porąbka	1956.01.01[18]	1966.12.31[16]	4017	dz-M	11,17	8170	731	KT	będziński	± 1967 – prawa miejskie; 1973 → do Kazimierza Górn., 1975 → wraz z nim do Sosnowca	ŚL
	Poręba I	1957.01.01[22]	1972.12.31[12]	5843	M	32,50	6616	204	KT	zawierciański	± 1973 – prawa miejskie, 1975 → do Zawiercia; od 1982 samodzielne miasto; obecna nazwa (od 1958) Poręba[53]	ŚL
	Prostki	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	w-G	15,04	2465	164	BS	grajewski		WM
	Przemków	1954.11.13[13]	1958.12.31[40]	1509	M	35,12	4459	127	ZG	szprotawski	± 1959 – prawa miejskie, wcześniej 1305–1945	DŚ
	Puszczykowo	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	M	16,35	6512	398	PZ	poznański	± 1962 – prawa miejskie	WP
	Reda	1956.01.01[18]	1966.12.31[16]	4017	M	25,63	4769	186	GD	wejherowski	± 1967 – prawa miejskie	PM
	Rejowiec Fabryczny	1958.01.01[20]	1962.07.17[17]	1658	M	15,04	3837	255	LB	chełmski	± 1962 – prawa miejskie	LB
	Ruciane	1958.01.01[26]	1965.12.31[47]	2921	M	20,47	2596	127	OL	piski	± 1966 – prawa miejskie → Ruciane-Nida	WM
	Sarzyna (od 14 II 1968 Nowa Sarzyna[54])	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	M	6,45	2172	337	RZ	leżajski	± 1973 – prawa miejskie	PK
	Sępopol	1959.12.31[43]	1972.12.31[12]	4749	M	18,18	2347	129	OL	bartoszycki	± 1973 – prawa miejskie, wcześniej 1351–1945	WM
	Sieniawka	1959.12.31[42]	1972.12.31[12]	4749	w	15,71	5019	319	WR	zgorzelecki		DŚ
	Siersza	1958.01.01[20]	1968.12.31[21]	4017	dz-M	3,92	6176	1576	KK	chrzanowski	± 1969 → do Trzebini → Trzebinia-Siersza, od 1977 nazwa Trzebinia	MP
	Siewierz[h]	1958.01.01[26]	1962.07.17[17]	1658	M	31,00	4000	129	KT	zawierciański	± 1962 – prawa miejskie, wcześniej XII w.–1870	ŚL
	Skalmierzyce Nowe	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	M	1,44	3816	2650	PZ	ostrowski	± 1962 – prawa miejskie; obecna nazwa Nowe Skalmierzyce	WP
	Sławięcice	1959.12.31[43]	1972.12.31[12]	4749	dz-M	28,58	2703	95	OP	kozielski	± 1973 – prawa miejskie, wcześniej 1353–1870; 1975 → do Kędzierzyna → Kędzierzyn-Koźle	OP
	Sławków	1954.11.13[13]	1957.12.31[55]	1144	M	18,02	5077	282	KK	olkuski	± 1958 – prawa miejskie, wcześniej 1286–1869; 1977 → do Dąbrowy Górn.; od 1984 samodzielne miasto	ŚL
	Słupiec	1959.01.01[35]	1966.12.31[16]	2921	dz-M	16,77	6270	374	WR	noworudzki	± 1967 – prawa miejskie; 1973 → do Nowej Rudy	DŚ
	Sobieszów	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	dz-M	30,93	5132	166	WR	jeleniogórski	± 1962 – prawa miejskie; 1976 → do Jeleniej Góry	DŚ
	Sompolno	1958.01.01[20]	1972.12.31[12]	5478	M	8,18	3479	425	PZ	kolski	± 1973 – prawa miejskie, wcześniej 1477–1867	WP
	Stąporków	1954.11.13[13]	1966.12.31[16]	4431	M	16,79	3472	207	KC	konecki	± 1967 – prawa miejskie	ŚW
	Stolarzowice	1958.01.01[26]	1972.12.31[12]	5478	dz-M	6,87	5796	844	KT	tarnogórski	± 1975 → do Bytomia	ŚL
	Stronie Śląskie	1959.12.31[42]	1966.12.31[16]	2557	M	2,34	5081	2171	WR	bystrzycki	± 1967 – prawa miejskie	DŚ
	Strzybnica	1958.01.01[26]	1966.12.31[16]	3286	dz-M	10,60	4669	440	KT	tarnogórski	± 1967 – prawa miejskie; 1975 → do Tarnowskich Gór	ŚL
	Suchedniów	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	M	58,60	8175	140	KC	kielecki	± 1962 – prawa miejskie	ŚW
	Sulejówek	1958.01.01[36]	1962.07.17[17]	1658	M	19,29	13396	694	WW	otwocki	± 1962 – prawa miejskie	MZ
	Sułkowice	1959.12.31[43]	1968.12.31[21]	3288	M	20,36	5005	246	KK	myślenicki	± 1969 – prawa miejskie	MP
	Szczawnica	1958.01.01[20]	1962.07.17[17]	1658	M	87,90	4802	55	KK	nowotarski	± 1962 – prawa miejskie; 1973-82 Szczawnica-Krościenko, od 1982 Szczawnica	MP
	Szczytna	1959.12.31[42]	1972.12.31[12]	4749	M	80,48	4978	62	WR	kłodzki	± 1973 – prawa miejskie	DŚ
	Szczyrk	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	M	39,68	4225	106	KT	bielski	± 1973 – prawa miejskie	ŚL
	Szklarska Poręba	1954.11.13[13]	1959.12.30[38]	1873	M	77,23	7037	91	WR	jeleniogórski	± 1959 – prawa miejskie	DŚ
	Świerzawa	1957.01.01[24]	1972.12.31[12]	5843	M	7,80	2167	278	WR	złotoryjski	± 1984 – prawa miejskie, wcześniej 1295–1945	DŚ
	Tarczyn	1959.12.31[48]	1972.12.31[12]	4749	M	4,65	1837	395	WW	grójecki	± 2003 – prawa miejskie, wcześniej 1353–1870	MZ
	Tłuszcz	1957.01.01[24]	1966.12.31[16]	3651	M	7,49	4025	537	WW	wołomiński	± 1967 – prawa miejskie	MZ
	Trzebież	1959.12.31[43]	1972.12.31[12]	4749	w	22,06	1880	85	SZ	szczeciński		ZP
	Turoszów	1959.01.01[35]	1972.12.31[12]	5113	dz-M	34,90	5540	159	WR	zgorzelecki	± 1973 → do Bogatyni	DŚ
	Ustroń	1954.11.13[13]	1956.12.30[56]	778	M	46,50	7548	162	KT	cieszyński	± 1956 – prawa miejskie	ŚL
	Walim	1957.01.01[22]	1972.12.31[12]	5843	w-G	27,00	3442	127	WR	wałbrzyski		DŚ
	Wapno	1956.01.01[18]	1971.12.31[57]	5843	w-G	6,90	2241	325	PZ	wągrowiecki	± 1972 → do gromady Wapno	WP
	Warszów[i]	1954.11.13[13]	1959.12.30[58]	1873	dz-M		3000		SZ	woliński	± 1959 → do Świnoujścia	ZP
	Wąsosz	1959.12.31[42]	1972.12.31[12]	4749	M	20,63	1966	95	WR	górowski	± 1984 – prawa miejskie, wcześniej 1250–1945	DŚ
	Wesoła (k / Warszawy)	1958.01.01[36]	1968.12.31[45]	4017	dz-M	20,09	7644	380	WW	otwocki	± 1969 – prawa miejskie; 2002 → do Warszawy	MZ
	Wesoła (k / Mysłowic)	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	dz-M	6,14	4182	681	KT	tyski	± 1962 – prawa miejskie; 1975 → do Mysłowic	ŚL
	Węgierska Górka	1958.01.01[20]	1972.12.31[12]	5478	w-G	6,70	2215	331	KK	żywiecki		ŚL
	Węgliniec	1954.11.13[13]	1966.12.31[16]	4431	M	76,42	5418	71	WR	zgorzelecki	± 1967 – prawa miejskie	DŚ
	Wieszowa	1958.01.01[26]	1972.12.31[12]	5478	w	16,90	3113	184	KT	tarnogórski		ŚL
	Wilcze Gardło	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	dz-M	0,64	1653	2583	KT	gliwicki	± 1975 → do Gliwic	ŚL
	Wilków	1954.11.13[13]	1972.12.31[12]	6623	w	0,60	1591	2652	WR	złotoryjski		DŚ
	Wisła-Uzdrowisko	1955.07.01[59]	1962.06.30[60]	2556	M	18,50	8692	470	KT	cieszyński	± 1962 – prawa miejskie; od 1961 nazwa Wisła	ŚL
	Władysławowo[j]	1954.11.13[13]	1963.06.29[32]	3150	M	15,17	4094	270	GD	pucki	± 1963 – prawa miejskie	PM
	Wodna[k]	1956.01.01[18]	1961.12.30[61]	2190	dz-M				KK	chrzanowski	± 1961 → do Trzebini	MP
	Wojcieszów	1956.01.01[18]	1972.12.31[12]	6209	M	46,52	5670	122	WR	złotoryjski	± 1973 – prawa miejskie	DŚ
	Wojkowice Komorne	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	7,55	9151	1212	KT	będziński	± 1962 – prawa miejskie; 1977 → do Będzina; od 1992 samodzielne miasto; obecna nazwa Wojkowice	ŚL
	Zagórz	1959.12.31[15]	1972.10.31[62]	4688	M	22,18	3991	180	RZ	sanocki	± 1972 → do Sanoka; 1977 – prawa miejskie	PK
	Zagórze	1954.11.13[13]	1966.12.31[16]	4431	dz-M	11,32	8996	795	KT	będziński	± 1967 – prawa miejskie; 1975 → do Sosnowca	ŚL
	Zawadzkie	1954.11.13[13]	1962.07.17[17]	2803	M	9,42	5446	578	OP	strzelecki	± 1962 – prawa miejskie	OP
	Zawidów	1957.01.01[22]	1968.12.31[14]	4382	M	3,96	3081	778	WR	lubański	± 1969 – prawa miejskie, wcześniej 1396–1945	DŚ
	Ząbki	1956.01.01[18]	1966.12.31[16]	4017	M	12,02	12653	1053	WW	wołomiński	± 1967 – prawa miejskie	MZ
	Ząbkowice	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	dz-M	19,57	7475	382	KT	będziński	± 1962 – prawa miejskie, 1977 → do Dąbrowy Górn.	ŚL
	Zbrosławice	1958.01.01[26]	1972.12.31[12]	5478	w-G	16,76	2741	164	KT	tarnogórski		ŚL
	Zdzieszowice	1956.01.01[18]	1962.07.17[17]	2389	M	11,94	4224	354	OP	krapkowicki	± 1962 – prawa miejskie	OP
	Zelów	1954.11.13[13]	1957.01.30[63]	809	M	14,74	7221	490	ŁD	łaski	± 1957 – prawa miejskie	ŁD
	Zielonka	1956.01.01[18]	1960.12.30[64]	1825	M	8,30	9706	1169	WW	wołomiński	± 1960 – prawa miejskie	MZ

Zobacz też

• osiedle typu miejskiego
• gmina wiejska o miejskich uprawnieniach finansowych
• osady w Królestwie Polskim
• Podział administracyjny Polski (1950–1956)
• Podział administracyjny Polski (1957–1975)
• miasta w Polsce
• nadania praw miejskich w Polsce po 1900
• najstarsze lokacje miast w Polsce na prawie niemieckim
• miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich
• miasta w Polsce o największym wzroście i spadku ludności
• Najmniejsze miasto Polski

Uwagi

1. Andrespol stał się osiedlem po wydaniu publikacji źródłowej, stąd brak danych o obszarze, ludności i gęstości zaludnienia w roku 1961.
2. Publikacja źródłowa nie podaje danych o obszarze, ludności i gęstości zaludnienia Gołonogu w roku 1961.
3. Publikacja źródłowa nie podaje danych o obszarze, ludności i gęstości zaludnienia Hołdunowa w roku 1961, jedynie przybliżony obszar (10 km²) i liczbę mieszkańców (ponad 6000) w 1954 roku, co daje wskaźnik gęstości zaludnienia ok. 600 osób/km².
4. Publikacja źródłowa nie podaje danych o obszarze, ludności i gęstości zaludnienia Jastrzębiej Góry w roku 1961, jedynie liczbę mieszkańców w 1960 roku: 1572.
5. Publikacja źródłowa nie podaje danych o obszarze, ludności i gęstości zaludnienia Kluczewa w roku 1961.
6. Publikacja źródłowa nie podaje danych o obszarze i gęstości zaludnienia Leszczyn w roku 1961.
7. Publikacja źródłowa nie podaje danych o obszarze, ludności i gęstości zaludnienia Otmętu w roku 1961, jedynie liczbę mieszkańców w 1957 roku: 3867.
8. Publikacja źródłowa nie podaje danych o ludności i gęstości zaludnienia Siewierza w roku 1961, jedynie przybliżony liczbę mieszkańców (niespełna 4000) w 1958 roku, co daje wskaźnik gęstości zaludnienia ok. 129 osób/km².
9. Publikacja źródłowa nie podaje danych o obszarze, ludności i gęstości zaludnienia Warszowa w roku 1961, jedynie przybliżoną liczbę mieszkańców w 1960 roku: 3000.
10. W przeciwieństwie do innych osiedli, publikacja źródłowa podaje 1962 (nie 1961) jako rok stanu ludności Władysławowa, co nasuwa prawdopodobieństwo literówki.
11. Publikacja źródłowa nie uwzględnia osiedla Wodna, stąd brak danych o obszarze, ludności i gęstości zaludnienia w roku 1961.