Diablak

Diablak lub Babia Góra (słow. Babia hora, 1724 m^[1][2]) – najwyższy szczyt masywu Babiej Góry w Paśmie Babiogórskim w Beskidzie Żywiecko-Orawskim^[3] (w regionalizacji według Jerzego Kondrackiego w Beskidzie Żywieckim^[4], w słowackiej Oravské Beskydy^[5]). W masywie Babiej Góry wyróżniono wiele wierzchołków, aby więc sprecyzować, o który dokładnie z nich chodzi, dla najwyższego używa się odrębnej nazwy Diablak^[6].

Ten artykuł dotyczy szczytu w Beskidzie Żywieckim. Zobacz też: wzniesienie Diablak na Pogórzu Kaczawskim.

Diablak

Kopuła szczytowa Diablaka
Państwo	Polska  Słowacja
Położenie	Powiat suski
Pasmo	Pasmo Babiogórskie, Beskid Żywiecko-Orawski, Oravské Beskydy, Karpaty
Wysokość	1724 m n.p.m.
Wybitność	1071 m
Położenie na mapie gminy Zawoja Diablak
Położenie na mapie Polski Diablak
Położenie na mapie województwa małopolskiego Diablak
Położenie na mapie powiatu suskiego Diablak
49°34′23,4″N 19°31′46,2″E

widok na Diablaka od zachodu

Na szczycie Diablaka po słowackiej stronie

Obelisk Józefa Habsburga

Szczyt Diablaka i kamienny mur

Otwór jaskini Diabla Koleba w kopule szczytowej Diablaka

Pochodzenie nazwy

Pochodzenie nazwy tłumaczą legendy. Według jednej z nich dawniej na szczycie Babiej Góry diabeł budował zamek dla zbójnika, który podpisał z nim umowę. Jednak gdy zapiał kur, niemal już ukończony zamek zawalił się, grzebiąc w ruinach zbójnika. Podczas burzy można podobno usłyszeć spod głazów brzęk jego ciupagi. Stąd też dla tego szczytu w ludowym nazewnictwie używano nazwy Diablak, Diabli Zamek lub Diable Zamczysko^[6].

Dawniej zwany był także Diabelskim Zamkiem^[7]. Na dawnych niemieckich mapach szczyt ten opisany był jako Teufelspitze, czyli Góra diabła^[6], Diabli Zamek lub Wielka Babia Góra^[8].

Topografia

Diablak jest najwyższym szczytem całych Beskidów Zachodnich, poza Tatrami najwyższym szczytem w Polsce i drugim co do wybitności (po Śnieżce). Znajduje się w głównym grzbiecie Pasma Babiogórskiego pomiędzy Pośrednim Grzbietem (po zachodniej stronie) i Siodłem Bończy (po wschodniej stronie)^[6]. Grzbietem tym biegnie Wielki Europejski Dział Wodny między zlewiskami Bałtyku i Morza Czarnego oraz w części zachodniej pasma (po Diablak) granica polsko-słowacka^[4]. Szczytowe partie Diablaka znajdują się w piętrze halnym i pokrywa je rumowisko skalne zwane rumowiskiem Babiej Góry^[9]. Rumowisko to po stronie zachodniej, pomiędzy szczytem Diablaka a Pośrednim Grzbietem, nosi nazwę Tablic Zejsznera. Stoki południowe i wschodnie są łagodne, stoki północne bardzo strome – wyróżnia się w nich Piarżysty Żleb opadający do Kotliny Suchego Potoku^[6].

W podszczytowych partiach Diablaka, w miejscu zwanym Orawskimi Piwnicami, znajduje się największe nagromadzenie jaskiń po słowackiej stronie Babiej Góry. Największą spośród zlokalizowanych tam jaskiń jest Orawska Piwnica II o długości korytarzy 32 m. W obrębie kopuły szczytowej Diablaka, na wysokości 1710 m n.p.m., zinwentaryzowano także niewielki obiekt jaskiniowy o nazwie Diabla Koleba (o długości 4 m). Jest to najwyżej położona jaskinia w Beskidach Zachodnich^[10].

Również na południowych stokach Diablaka, około 10 min. drogi poniżej szczytu, znajduje się nigdy nie wysychające i najwyżej w całych polskich Beskidach położone źródło wody – Głodna Woda. Poniżej tego źródła, przy zielonym szlaku turystycznym są ruiny pierwszego schroniska na Babiej Górze^[6].

Na mapach wysokość Diablaka przedstawiana jest najczęściej jako 1725 m^[11] lub 1722,9 m (w zaokrągleniu 1723 m)^[12]. Nowsze pomiary lidarowe i geodezyjne ustaliły jednak wysokość wierzchołka (bez wzniesionego w kopule szczytowej kamiennego muru) na niecałe 1724 m:

• polskie dane z lotniczego skanowania laserowego z 2014 roku: 1723,8 m (w układzie wysokości Amsterdam)^[1],
• polskie pomiary geodezyjne z 2019 roku: 1723,6 m (w układzie wysokości Kronsztad)^[13],
• słowackie dane z lotniczego skanowania laserowego z 2019 roku: 1723,7 m (w układzie wysokości Kronsztad – Bpv)^[2].

Znajduje się w Babiogórskim Parku Narodowym. Przez jego szczyt biegnie granica między miejscowościami Zawoja w powiecie suskim i Lipnica Wielka w powiecie nowotarskim (obydwie w województwie małopolskim)^[3], stoki południowe należą do Słowacji^[5].

Obiekty na szczycie Diablaka

Na szczycie Diablaka istnieje kilka historycznych i współczesnych obiektów, dawniej istniały także inne^[6]:

• Kamienny obelisk upamiętniający wejście na Diablak palatyna Węgier, arcyksięcia Józefa A. Habsburga w 1806 roku. Jest to już drugi taki obelisk, zbudowany w tym miejscu. Pierwszy ustawili Węgrzy w roku 1846 (w 40. rocznicę wizyty palatyna na szczycie), jednak został on wkrótce zniszczony podczas Wiosny Ludów. Drugi (obecny) ustawili Węgrzy w roku 1876, w 70. rocznicę wejścia. Jest na nim wykuty napis w języku węgierskim.
• Schrony na Babiej Górze. Pierwszy, drewniany, zbudowali w 1806 r. Węgrzy z okazji wizyty arcyksięcia Józefa A. Habsburga. Drugi, kamienny, na cześć ówczesnego starosty cyrkułu wadowickiego Josepha Losertha zwany powszechnie „Losertówką”, zbudowano w 1852 z inicjatywy ówczesnego właściciela Zawoi, Filipa Saint Genois d’Anneaucourt. Obydwa już nie istnieją.

• Płyta skalna z napisem, znajdująca się tuż obok obelisku. Jest to naturalny, płaski kamień z rumowiska Babiej Góry, na którym w okresie międzywojennym wyryto napis: „74 Górnośląski Pułk Piechoty dla uczczenia Czynu Legionowego i jego twórcy, pierwszego marszałka Polski Józefa Piłsudskiego”. Jesienią 1914 w Zawoi przebywali legioniści I Brygady Legionów Polskich, którzy później brali udział w krwawej bitwie pod Limanową. Po śmierci marszałka Piłsudskiego, na Babiej Górze i na wielu ważniejszych szczytach w okolicy zapalono symboliczne ogniska, a ziemię z Babiej Góry w dekoracyjnej urnie złożono u grobu marszałka.
• Obelisk z tablicą pamiątkową poświęcony papieżowi Janowi Pawłowi II. Znajduje się na słowackiej stronie szczytu i został ufundowany przez mieszkańców czterech słowackich wsi pod Babią Górą: Orawska Półgóra, Rabča, Rabczyce i Sihelne. Uroczyście odsłonięto go 17 sierpnia 1996 jako pamiątkę papieskich pielgrzymek na Słowację. Na tylnej ścianie ma tablicę z napisami w języku polskim, angielskim i niemieckim.
• Kamienny ołtarz polowy. Znajduje się również po słowackiej stronie, nieco poniżej i odbywają się przy nim czasami msze polowe.
• Statuetka Matki Bożej Królowej Babiej Góry, tablica z brązu upamiętniająca Kongres Eucharystyczny i Rok Maryjny 1987 oraz kamienny ołtarz polowy. Wszystkie znajdują się po północnej stronie szczytu, przy Perci Akademików. Statuetkę w naturalnej skalnej niszy umieścili w sierpniu 1984 ratownicy GOPR jako wotum wdzięczności za ocalenie papieża Jana Pawła II z zamachu na jego życie. Przy ołtarzu polowym co rok w niedzielę ok. 15 września odbywają się msza tzw. GOPR-owska.
• Kamienny mur wybudowany przez turystów z kamieni rumowiska Babiej Góry. W 2012 miał już wysokość większą od człowieka i długość ponad 10 metrów. Pełni rolę wiatrochronu zasłaniając od częstych na Diablaku silnych wiatrów.
• Dwie tablice upamiętniające wizytę Włodzimierza Lenina na Babiej Górze w 1912 roku. Jedna była umieszczona w okolicy Tablic Zejsznera w 1967 roku, druga po czechosłowackiej stronie granicy umieszczona w 1962 roku. Obie nie przetrwały do dziś^[6].

Turystyka

Na Diablak wychodzono turystycznie od dawna. Jeszcze do niedawna sądzono, że pierwszym jego zdobywcą znanym z nazwiska, był Jowius Fryderyk Bystrzycki, herbu Bończa, astronom i matematyk na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Swoje rzekome wejście na szczyt 8 lipca 1782 roku opisał w Gazecie Warszawskiej z 26 października 1813. Podaje, że przez lunetę oglądał stąd Kraków oraz Sanktuarium na Świętym Krzyżu, rozróżniając nawet dachówki na dachach. Współcześni badacze podważają jednak wiarygodność jego opisu. Aleksy Siemionow wykazał, że w istocie opis Bystrzyckiego jest mistyfikacją^[14].

Diablak słynie z efektownych wschodów i zachodów słońca, zwłaszcza w lipcu. Często można z niego obserwować rankiem morze mgieł zalegające Kotlinę Orawsko-Nowotarską, ponad którym wyłaniają się szczyty Tatr^[6]. Obecnie na Diablak prowadzi kilka szlaków turystycznych^[11] oraz ścieżka edukacyjna „Babia Góra bez granic”. Całkowicie odsłonięty i wysoko wznoszący się nad okolicznymi górami szczyt jest doskonałym punktem widokowym. Dookólna (360°) panorama widokowa obejmuje Beskid Żywiecki, Śląski, Mały, Makowski, Wyspowy, Gorce, Kotlinę Orawsko-Nowotarską, Tatry, Wielką Fatrę, Małą Fatrę, Góry Choczańskie, przy dobrej widoczności widoczny jest Kraków^[6]. W wyjątkowo sprzyjających warunkach można dostrzec Górę Świętej Anny^[15], klasztor na Jasnej Górze w Częstochowie^[16], Góry Świętokrzyskie^[17] oraz Jesioniki w Sudetach^[18].

Diablak może być szczytem niebezpiecznym. Charakterystyczna dla niego bardzo zmienna pogoda była przyczyną wielu wypadków, w tym śmiertelnych. Największy zdarzył się w lutym 1935. Podczas rajdu narciarskiego pojawiła się silna zawieja śnieżna. 4-osobowa grupa narciarzy KS „Beskid” z Andrychowa nie zauważyła budynku schroniska na Babiej Górze (obecnie już nieistniejącego) i zamarzła w śnieżycy. Zwłoki trzech narciarzy znaleziono w pobliżu schroniska – jeden z nich przejechał w odległości 1 m od budynku schroniska, nie zauważając go, a zwłoki czwartego znaleziono daleko, w maju, dopiero po stopieniu śniegów. Latem niebezpieczne są burze na szczycie i silne mgły, zimą zawieje śnieżne, a w niektórych partiach istnieje zagrożenie lawinowe^[6].

Szlaki turystyczne

(Główny Szlak Beskidzki): Markowe Szczawiny – przełęcz Brona – Diablak – Sokolica – Krowiarki. Czas wyjścia z Markowych Szczawin 1.30 h (↓ 1.10 h), z przełęczy Brona 1 h (↓ 0.45 h), z Krowiarek 2.30 h (↓ 1.30 h),

Przełęcz Jałowiecka – Żywieckie Rozstaje – Mała Babia Góra – przełęcz Brona – Diablak – leśniczówka Stańcowa – Kiczory. Czas wyjścia z Przełęczy Jałowieckiej Północnej 2.25 h, ze Stańcowej 2.30 h (↓ 2 h)

(Perć Akademików): Markowe Szczawiny – Skręt Ratowników – Diablak – Chata Slaná voda (Słowacja). Czas wyjścia z Markowych Szczawin 1.15 h (↓ 0.45 h), z Chaty Slaná voda 3.25 h (↓ 3.10 h)