Diecezja chełmsko-podlaska

Diecezja chełmsko-podlaska – jedna z trzech diecezji Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Generalnej Guberni, z siedzibą w Chełmie. Funkcjonowała od 1940 do 1944. Jej pierwszym i jedynym ordynariuszem był biskup, a następnie arcybiskup Hilarion (Ohijenko).

Diecezja chełmsko-podlaska

Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Chełmie, w czasie II wojny światowej prawosławny sobór Narodzenia Matki Bożej
Siedziba	Chełm
Data powołania	1940
Data zamknięcia	1944 (de facto)
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Autokefaliczny Kościół Prawosławny w Generalnej Guberni
Sobór	Narodzenia Matki Bożej w Chełmie
Biskup diecezjalny	arcybiskup Hilarion (Ohijenko) (ostatni)
Dane statystyczne
Liczba wiernych	250 tys.[1]
Liczba dekanatów	17
Liczba parafii	175
Liczba klasztorów	1

Decyzja o powstaniu diecezji zapadła na soborze biskupów Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego w Generalnej Guberni w dniu 30 września 1940. Nominację na jej ordynariusza otrzymał ukraiński działacz narodowy, Iwan Ohijenko, po złożeniu ślubów zakonnych Hilarion^[2]. Jego chirotonia na biskupa chełmskiego oraz intronizacja odbyła się 19–20 października 1940 w soborze Narodzenia Matki Bożej w Chełmie. Wikariuszem diecezji chełmsko-podlaskiej wyznaczono biskupa Tymoteusza (Szrettera), którego rezydencją został monaster św. Onufrego w Jabłecznej. Biskup Tymoteusz nie był jednak zwolennikiem ukrainizacji ziemi chełmskiej, w którą zaangażował się biskup Hilarion, toteż nie odgrywał w życiu diecezji żadnej roli^[2].

W planach ukraińskich działaczy narodowych, z którym to środowiskiem związany był arcybiskup Hilarion, ziemia chełmska miała uzyskać w pełni ukraiński charakter. Hierarcha był również przed wojną związany z ruchem na rzecz ukrainizacji PAKP. Dlatego po objęciu urzędu wprowadził do liturgii język ukraiński w miejsce cerkiewnosłowiańskiego, głosił w nim kazania i wydawał literaturę religijną^[2].

Diecezja chełmsko-podlaska liczyła 175 parafii zgrupowanych w 17 dekanatach^[3]. Tym samym znajdowała się na jej terenie zdecydowana większość wszystkich struktur Kościoła, łącznie liczącego 219 placówek duszpasterskich^[2]. Jej działalność ustała w 1944, po wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemię chełmską. Jeszcze w 1945 jej tymczasowym administratorem był biskup Tymoteusz (Szretter), następnie administraturę zlikwidowano^[2].