Dojeżdżacz (obraz Józefa Chełmońskiego)

Dojeżdżacz (inne tytuły Kozak na koniu, Chłopak wiejski na koniu, Posłaniec^[1]) – obraz olejny namalowany przez polskiego malarza Józefa Chełmońskiego w 1907 roku, znajdujący się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie^[2].

Dojeżdżacz

Autor	Józef Chełmoński
Rodzaj	obraz
Data powstania	1907
Medium	olej na płótnie
Wymiary	110,4 × 136,5 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Warszawa
Lokalizacja	Muzeum Narodowe

Historia

Płótno nabył M. Spokorny z wystawy^[1]. Było ono własnością Janiny Spokorny w 1927 roku i Zofii Spokorny w 1933 roku^[1]. W 1933 roku kupiła je osoba o inicjałach M.B. z wystawy^[1]. Dzieło należało następnie do Edmunda Mętlewicza (miał w swojej kolekcji także akwarelę Dojeżdzacz przed II wojną światową) i później do jego syna Tomasza^[1]. Witold Mętlewicz, brat Tomasza^[3][4] należący do tzw. grupy „złotogłowych”^[5], podczas procesu sądowego (sierpień 1973 – grudzień 1976) zeznał, że dzieło odziedziczył po rodzicach^[3]. Zarekwirowane obrazy trafiły do muzeum^[4]. Witold Mętlewicz został skazany na 15 lat pozbawienia wolności i wyszedł z więzienia w 1997 roku^[4].

Obraz jest własnością Muzeum Narodowego w Warszawie od 1984 roku^[3] (nr inw. MP 4866 MNW)^[1], od 1977 roku był przechowywany tamże jako depozyt Prokuratury Generalnej^[3].

Charakterystyka

Obraz został namalowany techniką olejną na płótnie o wymiarach 110,4 na 136,5 cm^[1]. Sygnowany w lewym dolnym rogu: JOZEF CHEŁMOŃSKI 1907^[1].

Dojeżdżacz to obraz z późnego okresu twórczości Chełmońskiego, kiedy to artysta powrócił po fazie symbolicznych pejzaży do kompozycji figuralnych, to jest dzieł przedstawiających kilka lub kilkanaście postaci, odpowiednio ustawionych i ukazanych w trakcie wykonywania pewnych czynności. Scena odbywająca się podczas polowania jest bardzo dynamiczna. Koń siwej maści pędzi w lewo przez zrudziałą łąkę, dosiadany przez wiejskiego chłopaka lub Kozaka, popędzającego zwierzę razami trzymanego w prawej dłoni bata^[2]. Jeździec jest dojeżdżaczem czyli osobą ścigającą wraz z chartami lub ogarami zwierzynę na polowaniu^[2], jednak zarówno psy gończe jak i zwierzęta łowne nie są na płótnie widoczne.

Po prawej stronie obrazu widać staw, w tle pasmo brązowych zarośli a niebo jest szarawe i gładkie. Brązowo-szara ciepła tonacja płótna wskazuje, że scena odbywa się jesienną porą. Impet, w jakim został pokazany moment zawieszenia konia, nawiązuje do wcześniejszych dzieł Józefa Chełmońskiego, takich jak Targ na konie w Bałcie z 1879 roku także znajdującego się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie^[6].