Dom Towarowy „Podwale” we Wrocławiu

Dom Towarowy „Podwale” (niem. Kaufhaus Martin Schneider, Dom Handlowy Martina Schneidera) – zabytkowy, secesyjny dom towarowy znajdujący się u zbiegu ulic Świdnickiej i Podwale we Wrocławiu.

Dom Towarowy „Podwale”

Kaufhaus Martin Schneider
(Dom Handlowy Martina Schneidera)

nr rej. A/2479/479/Wm z 1992
Dom Towarowy „Podwale”
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Adres	Podwale 37/38 / ul. Świdnicka 37
Typ budynku	dom towarowy
Styl architektoniczny	secesja
Architekt	sp. Höniger & Sedelmeier
Inwestor	Martin Schneider
Kondygnacje	4–5
Rozpoczęcie budowy	1906
Ukończenie budowy	1908
Ważniejsze przebudowy	1992
Pierwszy właściciel	Martin Schneider (do 1929)
Kolejni właściciele	firma A. Wertheim (1929–1939), Abraham Wertheim AG (1940–1945)
Obecny właściciel	WSS Społem
Położenie na mapie Wrocławia Dom Towarowy „Podwale”
Położenie na mapie Polski Dom Towarowy „Podwale”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Dom Towarowy „Podwale”
51°06′14,8″N 17°01′48,7″E

Historia budynku

Ceremonia odsłonięcia pomnika Wilhelma I we Wrocławiu, 4 września 1896 roku^[1]. Po prawej stronie, u góry, widać stare budynki mieszkalne zaraz przed wyburzeniem w 1897. W ich miejsce wzniesiono późniejszy budynek będący zachodnią częścią „Kaufhaus Martin Schneider”

Dom handlowy monachijskiej firmy odzieżowej Martina Schneidera pierwotnie mieścił się w przebudowanym^[2] na ten cel w 1897 budynku mieszkalno-usługowym stojącym przy ulicy Świdnickiej 37 i 39^[a]. Projektantem przebudowy lub, według Pawła Kirschke, nowego budynku był Heinrich Simon. Powstał wówczas budynek w stylu eklektyczym. W 1900 budynek, za sprawą architekta Karla Grossera przeszedł modernizację^[2]. Sklepy Schneidera mieściły się na dwóch dolnych kondygnacjach. Około 1906 roku odzieżowy potentat wykupił sąsiadującą działkę przy ulicy Podwale 37 wraz z budynkiem. W 1906 wyburzono stary budynek i rozpoczęto wznoszenie nowego domu towarowego^[3].

Stara kamienica czynszowa (po prawej stronie) przed wyburzeniem. W jej miejsce wzniesiono „Kaufhaus Martin Schneider” (widoczny jest baner informujący o tym wydarzeniu). W budynku narożnym widoczne szyldy sklepu Martina Schneidera

Zachodnia strona DH „Podwale”

Kaufhaus Martin Schneider

Dom handlowy został zaprojektowany przez spółkę architektoniczną Höniger & Sedelmayr. Był to secesyjny, ośmioosiowy o wertykalnym układzie fasady budynek, z pięcioma (we wschodniej części) i czterema (w zachodniej części) kondygnacjami. Część wschodnia została pokryta wysokim, czterospadowym dachem a zachodnia dachem dwuspadowym, kalenicowym. Cały budynek został wzniesiony na żelbetonowej konstrukcji szkieletowej o rozpiętości 7,5 metrów. Fasada została podzielona pilastrami z piaskowca. Na parterze znajdowały się okna witrynowe, a na drugiej i trzeciej kondygnacji umieszczono wielkie okna wystawowe. Trzecia i czwarta kondygnacja posiadała mniejsze okna rozdzielone piaskowcowymi kolumienkami; piąta kondygnacja została dodatkowo ozdobiona dekoracjami secesyjno-neogotyckimi. Wejście główne do budynku umieszczono w osi symetrii wyższej części budynku. Wejście ozdobiono piaskowcowym portalem zwieńczonym spłaszczonym łukiem. Naprzeciwko wejścia znajdowała się sień prowadząca do wind umieszczonych w duszach reprezentacyjnych schodów, w ażurowych szybach. Od strony północnej znajdował się trzykondygnacyjny dziedziniec przykryty szklanym dachem^[3][2].

Nowy budynek został połączony z budynkiem przy ulicy Świdnickiej, w którym umieszczono drugie wejście i zmieniono witryny. Na kondygnacjach przebito się przez ściany szczytowe, tworząc w ten sposób wielkie sale sprzedaży. W tym samym roku przedłużono północne skrzydło budynku^[3][2].

W 1929 roku budynek, na kolejne dziesięć lat, do 1939, stał się własnością firmy Abraham Wertheim AG^[b], firmy będącej właścicielem wielkiego domu handlowego Warenhaus Wertheim stojącego naprzeciwko Kaufhaus Martin Schneider^[c].

W latach 1939–1945 dom handlowy był własnością firmy Allgemeine Warenhandelsgesellschaft A.G (AWAG)^[3].

W 1930 na parterze otworzono restauracje „Cafe Vaterland”^[4][3]. W latach 1919–1929 w budynku mieścił się również urząd pocztowy^[2].

Po 1945

Od 1946 roku cały budynek stał się własnością Wrocławskiej Spółdzielni Spożywców „Społem”. W jego wnętrzach znajdował się bar mleczny „Nad Fosą”^[3], Klub Dziennikarza, do którego uczęszczali Kazimierz Dejmek, Karol Małcużyński, Kalina Jędrusik, Stanisław Dygat czy Zbigniew Cybulski^[5]. Na wyższych kondygnacjach mieściły się biura. W 1992 roku budynek przeszedł modernizację: jego trzy kondygnacje spełniały funkcje handlowe, a na czwartej znajdowały się biura DH PSS Społem Podwale. Kolejny remont miał miejsce w 2003 roku, kiedy to odnowiono elewację i wymieniono poszycie dachu^[3].

Uwagi

1. W Encyklopedii Wrocławia Krystyna Kirschke wspomina o dwóch przebudowach budynku: w 1987 i 1900, ale w „Leksykonie architektury Wrocławia” Paweł Kirschke wspomina o nowo wybudowanym budynku w 1897 i o jego modernizacji w 1900^[3]
2. Pełna nazwa:Manufaktur & Modewarengeschäft der Gebrüder Abraham und Theodor Wertheim
3. Według Krystyny Kirschke firma Wertheim była właścicielem domu towarowego do 1942. Obie daty są mało prawdopodobne ze względu na to, że już w 1937 z powodu prześladowań żydowskich firma Wertheim została przejęta przez Allgemeine Warenhaus Gesellschaft AG^[3]