Dom profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych

Dom profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych – pierwszy wieżowiec wybudowany w odrodzonej po rozbiorach Polsce. Budynek ten mieści się w Katowicach, przy ul. Wojewódzkiej 23 i ma osiem kondygnacji.

Dom profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych

Widok z północnego zachodu (2024)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	ul. Wojewódzka 23 ul. St. Kobylińskiego 2[1]
Typ budynku	usługowo-mieszkalny
Styl architektoniczny	modernizm (funkcjonalizm)
Architekt	Eustachy Chmielewski
Wysokość całkowita	35 m
Kondygnacje	8
Rozpoczęcie budowy	1929
Ukończenie budowy	1931
Właściciel	Wspólnota mieszkaniowa
Plan budynku
Położenie na mapie Katowic dom profesorów ŚTZN
Położenie na mapie Polski dom profesorów ŚTZN
Położenie na mapie województwa śląskiego dom profesorów ŚTZN
50°15′20,98″N 19°01′33,69″E

Historia

Dom profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych — oryginalny projekt, widok od strony północnej

Jego budowę rozpoczęto w 1929 i ukończono w 1931. Podobnie jak rozpoczęty również w 1929, wyższy, ale ukończony dopiero w 1934, Drapacz Chmur przy ul. Żwirki i Wigury 15 w Katowicach, dom profesorów został zbudowany przy zastosowaniu nowatorskiej (na owe czasy) stalowej konstrukcji szkieletowej. Projektantem był Eustachy Chmielewski^[2].
Od 8 września 1936 do 1939 w budynku swoje biuro miała Giełda Zbożowa i Towarowa^[3]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 2 mln złotych^[4].

Budynek wzniesiono na asymetrycznym planie. Główny, wypiętrzony środkowy blok posiada osiem kondygnacji, boczne − pięć. Prostokątne okna ułożono w poziome pasy.

Zalety konstrukcji stalowej

Przetarg na dom mieszkalny w Katowicach przy ul. Wojewódzkiej 23 przeprowadzono w październiku 1929 r. Wykazał on, że budowa surowa ośmiopiętrowego gmachu jest najbardziej opłacalna w zastosowaniu technologii konstrukcji ceglanej tj. o 20% taniej od konstrukcji żelaznej, a 25% od konstrukcji żelbetowej. Jednak w zestawieniu całkowitych kosztów budowy, koszt budowy konstrukcji żelaznej spadł do 10% w porównaniu z kosztami budowy ceglanej. Zastosowanie konstrukcji stalowej dało efekt obniżenia grubości murów z 51 cm na 20 cm. Dało to efekt powiększenia powierzchni mieszkalnych o 14 procent (biorąc pod uwagę nie tylko mury zewnętrzne, ale również wewnętrzne, dźwigowe)^[5].

Konstrukcja stalowa najbardziej ze wszystkich dostosowywała się do ówczesnych form architektonicznych. Mianowicie: nie krępuje ona architektury koniecznością pionowego składania otworów okiennych. Pozwala wyzyskać przyziemie na otwarte lokale i sklepy, bez względu na ściany wyższych kondygnacji. W końcu nadaje się najbardziej do wykonania tak ulubionych wówczas motywów, jak podcięte naroża, szerokie okna i daleko wysunięte płyty, których wykonanie z żelbetu dla jednakowej grubości u końca i u nasady było niekonstrukcyjne i nieekonomiczne jak na tamte czasy^[5].

Termomodernizacja w 2010 roku

Stan elewacji budynku przed termomodernizacją w lutym 2008 roku

Ze względu na zły stan elewacji oraz problemy z wilgocią w 2010 roku budynek przeszedł termomodernizację. Prace budowlane wzbudziły zainteresowanie lokalnej społeczności. Główne zastrzeżenia kierowane w stronę inwestora odnosiły się do użycia styropianu celem ocieplenia budynku. Z uwagi na rangę domu przy ul. Wojewódzkiej 23, jego walory architektoniczne i historyczne, katowickie stowarzyszenie „Moje Miasto” w październiku 2010 roku wystosowało pismo do Miejskiego Konserwatora Zabytków w celu wyjaśnienia prowadzonych na miejscu prac remontowych. Treść odpowiedzi brzmi:

„Z uwagi na zastosowanie nowatorskich rozwiązań w postaci szkieletowej konstrukcji żelaznej, realizacja budynku w takiej technologii była eksperymentem. Obecnie z uwagi na przemarzanie ścian w miejscach elementów żelaznej konstrukcji (występujący w mieszkaniach grzyb i wilgoć) budynek jest poważnie zagrożony. Projektant rozpatrywał różne rozwiązania m.in. zastosowanie ocieplenia wewnętrznego płytami klimatycznymi, które niestety nie mogą być zastosowane w zaistniałej sytuacji. Dopuszczone zostało docieplenie budynku styropianem o grubości 6 cm na elewacjach od strony ulicy Wojewódzkiej i Kobylińskiego oraz 12 cm od strony podwórza. Projekt remontu elewacji przewiduje wierne odtworzenie zachowanych obecnie gzymsowań, cofniętych płaszczyzn międzyokiennych i innych elementów oszczędnej artykulacji płaszczyzn elewacji. Zgodnie z zatwierdzonym projektem elewacje otrzymają nowe tynki silikatowe Sto SIL w kolorach dobranych do istniejących, po wykonaniu niezbędnych odkrywek i przeprowadzeniu wielu prób kolorystycznych. Przy przyjęciu takich rozwiązań brano także pod uwagę stopień zniszczenia pierwotnych tynków oraz przeprowadzone w poprzednim okresie prace modernizacyjne w obrębie przyziemia (zmian którego nie obejmuje obecny projekt). Aktualnie prowadzone prace realizowane są pod nadzorem projektanta oraz Biura Konserwatora Zabytków.”^[6]

Zobacz też

• Śląskie Techniczne Zakłady Naukowe