Edward Albee

Edward Franklin Albee (ur. 12 marca 1928^[1] w Waszyngtonie, zm. 16 września 2016 w Montauk^[2][3]) – amerykański dramaturg^[1], który w swoich utworach wyrażał bunt skierowany przeciwko konformizmowi, a także izolacji niektórych amerykańskich środowisk intelektualnych.

Edward Albee

Edward Harvey

Edward Albee (fot. Carl Van Vechten, 1961)
Data i miejsce urodzenia	12 marca 1928 Waszyngton
Data i miejsce śmierci	16 września 2016 Montauk
Zawód, zajęcie	dramaturg

Edward Albee i Al Filreis (2011)

Życiorys

Urodził się jako Edward Harvey w Waszyngtonie (lub gdzieś w Wirginii), jako syn nieznanego ojca^[1] i Louise Harvey. Nie znał swoich biologicznych rodziców, a 18 dni po narodzinach został oddany do adopcji w Nowym Jorku. Adoptowany został przez Reeda A. Albee'go(inne języki) przedsiębiorcę teatralnego^[1], syna Edwarda Franklina Albee II(inne języki), multimilionera spadkobiercy Keith-Albee Vaudeville Circuit, oraz Frances Cotter, jako Edward Franklin Albee III i wychowany w Larchmont w stanie Nowy Jork, 18 mil od Manhattanu^[4].

Studiował na uniwersytecie(inne języki) w Hartford, jednak po niespełna dwóch latach przerwał naukę i utrzymywał się z dorywczych prac^[1]. W 1952 wyjechał do Włoch, gdzie podjął pierwsze próby literackie^[1].

Po powrocie do Stanów Zjednoczonych w 1959 roku i kilkuletniej pracy na poczcie opublikował jednoaktówkę The Zoo Story(inne języki) (1959, Opowiadanie o ZOO), która szybko zdobyła międzynarodowy rozgłos^[1] i weszła do repertuaru teatrów na całym świecie^[5]. Utwór ten, będący wyrazistym oskarżeniem konformistycznego społeczeństwa amerykańskiego, oddawał buntownicze nastroje młodego pokolenia pisarzy, a zarazem wnosił interesujące rozwiązania formalne, m.in. skrót sytuacyjny o zabarwieniu surrealistycznym^[1].

Światową sławę przyniosły mu ponownie dramaty: Kto się boi Wirginii Woolf? (1962), ukazujący z wyjątkową intensywnością emocjonalną egzystencjalną pustkę małżeństwa reprezentującego środowisko amerykańskiej inteligencji akademickiej, Maleńka Alicja(inne języki) (1964) – moralitet o wyraźnych akcentach surrealistycznych, oraz Chwiejna równowaga(inne języki) (1966) nagrodzona Nagrodą Pulitzera w dziedzinie dramatu^[6]. Nagrody otrzymały też Seascape(inne języki) (w roku 1975) oraz Three Tall Women(inne języki).

Z kolei Kto się boi Wirginii Woolf? została zekranizowana, a w głównych rolach wystąpili Elizabeth Taylor i Richard Burton. Kolejne dramaty z początku lat 60., takie jak The Death of Bessie Smith (1960), The Sandbox (1960), Fam and Yam (1960), The American Dream (1961) oraz The Ballad of the Sad Café (1963, adaptacja utworu Carson McCullers), nie powtórzyły już sukcesu debiutu^[1].

Tworzył jednoaktówki surrealistyczne oraz dramaty psychologiczne. W jego dziełach widać wyraźne związki z teatrem absurdu. Twórczość Albee’ego charakteryzowała się wyrazistą konstrukcją dialogów, opartych na szybkim tempie i narastającym napięciu, przy jednoczesnym wykorzystywaniu rozwiązań formalnych wywodzących się z tradycji dramatu modernistycznego^[6]. W swoich utworach podejmował problematykę frustracji, rozdarcia moralnego oraz kryzysu duchowego środowisk intelektualnych w Stanach Zjednoczonych, ukazując poczucie bezradności wobec nierozwiązanych kwestii społecznych i doświadczenie marginalizacji^[6]. Dramaty Albee’ego były tłumaczone na język polski m.in. przez Krystynę Jurasz-Dąmbską oraz Annę Tarn^[6].

Był zdeklarowanym homoseksualistą^[7].

Sztuki

• Peter & Jerry (Act One: Homelife. Act Two: The Zoo Story) 2004
• Occupant 2001
• The Goat, or Who is Sylvia? 2000, Tony Award
• The Play About the Baby 1996
• Fragments 1993
• The Lorca Play 1992
• Three Tall Women 1990–91
• Marriage Play 1986–87
• Finding the Sun 1982
• The Man Who Had Three Arms 1981
• Lolita (adaptacja powieści Vladimira Nabokova)
• The Lady From Dubuque 1977–79
• Counting the Ways 1976
• Listening 1975
• Seascape 1974
• Już po wszystkim (All Over, 1971)
• Quotations From Chairman Mao Tse-Tung 1968
• Wszystko w ogrodzie (Everything in the Garden, 1967, adaptacja sztuki Gilesa Coopera)
• Chwiejna równowaga (A Delicate Balance, 1966)
• Malcolm 1965 (adaptacja powieści Jamesa Purdy'ego)
• Maleńka Alicja (Tiny Alice, 1964)
• The Ballad of the Sad Cafe 1963 (adaptacja powieści Carson McCullers)
• Kto się boi Wirginii Woolf? (Who's Afraid of Virginia Woolf?, 1962, Tony Award; adaptacja filmowa: Kto się boi Virginii Woolf?, 1966)
• Amerykański ideał (The American Dream, 1960)
• Fam and Yam 1959
• The Sandbox 1959
• The Death of Bessie Smith 1959
• The Zoo Story 1959