Fabryka Maszyn i Lejarnia Żelaza Napoleona Urbanowskiego w Poznaniu

Fabryka Maszyn i Lejarnia Żelaza Napoleona Urbanowskiego – nieistniejąca fabryka maszyn rolniczych i odlewnia żelaza Napoleona Urbanowskiego, działająca w latach 1872–1902, usytuowana przy ul. Kolejowej na Łazarzu w Poznaniu.

Fabryka Maszyn i Lejarnia Żelaza Napoleona Urbanowskiego

Budynek kantoru fabryki współcześnie
Państwo	Królestwo Prus
Siedziba	Poznań
Adres	Kolejowa 1/3
Data założenia	1872
Data likwidacji	1902
Położenie na mapie Poznania Fabryka Maszyn i Lejarnia Żelaza Napoleona Urbanowskiego
Położenie na mapie Polski Fabryka Maszyn i Lejarnia Żelaza Napoleona Urbanowskiego
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Fabryka Maszyn i Lejarnia Żelaza Napoleona Urbanowskiego
52°23′53,0″N 16°54′25,6″E

Historia

W 1872 roku Napoleon Urbanowski wraz z Zygmuntem Niegolewskim pochodzącym z Niegolewa, uruchomił fabrykę maszyn rolniczych i lejarnię żelaza. Przy fabryce powstał skład lokomobil, młocarni i żniwiarek. Przedsiębiorstwo działało pod nazwą „N. Urbanowski & Co.”. Zabudowania fabryczne pobudowano na terenie ówczesnej wsi Święty Łazarz. W pobliżu zakładu znajdował się dworzec Towarzystwa Kolei Marchijsko-Poznańskiej (niem. Märkisch-Posener Eisenbahn Gesellschaft) z którego odchodziła bocznica kolejowa do fabryki^[1]. Oficjalne otwarcie przedsiębiorstwa, połączone z ceremonią poświęcenia przez proboszcza parafii św. Wojciecha w Poznaniu Franciszka Bażyńskiego, nastąpiło 14 listopada 1872 roku. Od 1 kwietnia 1873 roku, kiedy do spółki wszedł Józef Romocki, zakład zmienił nazwę na „Urbanowski, Romocki i S.ka.”^[2].

Początkowo produkowano m.in. różnego typu pługi, brony, pompy, walce, siewniki, cylindry do sortowania ziemniaków i urządzenia do wydobywania torfu^[3]. Jednakże w krótkim czasie przestawiono produkcję na wytwarzanie maszyn przemysłowych, wykorzystywanych także w przemyśle wydobywczym ropy naftowej. W 1884 roku wyposażono fabrykę w młot parowy, pierwsze takie urządzenie działające w Poznaniu. Sztandarowym produktem przedsiębiorstwa stały się kotły parowe, wykorzystywane m.in. w przemyśle gorzelniczym. Produkowano całkowite wyposażenie gorzelni. Pod koniec lat 80. XIX wieku fabryka stała się potentatem w wytwarzaniu urządzeń wyposażenia gorzelni i kompleksowej budowy tychże zakładów na terenie miasta i okolic. Zakład Urbanowskiego specjalizował się także w budowie młynów, cukrowni, tartaków i krochmalni. W 1891 roku dla Poznańskiego Spirytusowego Towarzystwa Akcyjnego (niem. Posener Sprit-Aktien Gesselschaft), (późniejszy Akwawit przy ul. Bóżniczej), wykonano cylindryczny zbiornik do przechowywania spirytusu o pojemności ok. 650 tys. litrów^[2].

17 sierpnia 1894 roku fabrykę, w drodze kupna, przejęli synowie właściciela Czesław i Witold Urbanowski^[2]. W 1894 roku przedsiębiorstwo uczestniczyło w Powszechnej Wystawie Krajowej^[4] we Lwowie, gdzie otrzymało złoty medal wystawy^[5]. Brało także udział w Prowincjonalnej Wystawie Przemysłowej w 1895 roku w Poznaniu, gdzie otrzymało medal srebrny^[2][6].

W 1902 roku fabrykę i odlewnię zlikwidowano. Następnie na terenie fabrycznym działały m.in. zakłady Zeylanda i fabryka wyrobów miedzianych Józefa Dziabaszewskiego^[2]. Od 1912 roku zabudowania po fabryce Urbanowskiego zajęła Fabryka Maszyn Rolniczych Nitsche i Sp.^[2][7].

Zobacz też

• Szpital ortopedyczny przy ul. Gąsiorowskich w Poznaniu – pierwotnie willa Napoleona Urbanowskiego.