Franciszek Walczyński

Franciszek Walczyński (ur. 20 grudnia 1852 w Żywcu, zm. 12 lipca 1937 w Tarnowie) – polski ksiądz katolicki, pedagog, kompozytor.

Franciszek Walczyński

Data i miejsce urodzenia	20 grudnia 1852 Żywiec
Data i miejsce śmierci	12 lipca 1937 Tarnów
Miejsce pochówku	Stary Cmentarz w Tarnowie
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki

Życiorys

Urodził się 20 grudnia 1852 w Żywcu, gdzie ukończył szkołę powszechną. W Tarnowie ukończył gimnazjum, następnie studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym, w międzyczasie ucząc się muzyki u prywatnego nauczyciela^[1]. Święcenia kapłańskie przyjął w 1876 roku^[2] z rąk biskupa Józefa Pukalskiego^[3].

Przez pierwszy rok po święceniach kapłańskich pracował jako wikariusz w Limanowej, następnie w latach 1877–1886 jako wikariusz katedralny w Tarnowie, w tym czasie ucząc śpiewu w Instytucie Sióstr Urszulanek^[2]. W latach 1880‒1890 i 1895‒1897 uczył także śpiewu w tarnowskim seminarium duchownym^[1],

Po zakończeniu obowiązków wikariuszowskich pracował jako katecheta w I Gimnazjum w Tarnowie^[2], gdzie na podstawie śpiewników jego autorstwa uczono chór. W 1906 lub w 1907 roku przekazał II Gimnazjum „znaczną część zbiorów nutowych”^[4].

Niektóre źródła (m.in. Jerzy Gołos w książce „Polskie organy i muzyka organowa”) podają informację, że w 1888 roku Franciszek Walczyński założył diecezjalną szkołę organistów w Tarnowie^[5]. Stanisław Garnczarski zwraca jednak uwagę, że jest to błędna informacja, ponieważ szkoła organistów powstała 1 września 1837^[6], a w 1888 została jedynie wznowiona po kilkunastoletniej przerwie. Dokonało tego jednak „Towarzystwo ku wspieraniu muzyki kościelnej”, którego Franciszek Walczyński był członkiem, jednak nie można mu przypisać zasługi ponownego jej uruchomienia w 1888 roku^[7]. Z powodu braku środków materialnych szkoła została ponownie zamknięta, jednak uruchomiono ją w 1900 roku^[8], a nowym dyrektorem został Franciszek Walczyński, który zastąpił na tym stanowisku swojego brata Stanisława Walczyńskiego^[7].

Od 1915 roku aż do śmierci był prezesem Stowarzyszenia św. Filomeny i Domu dla Nieuleczalnie Chorych w Tarnowie^[2].

W docenieniu za działalność kapłańską i muzyczną^[1] został szambelanem papieskim i prałatem domowym^[1][2].

5 listopada 1896 roku został kanonikiem kapituły katedralnej w Tarnowie, w 1917 roku jej scholastykiem, a w 1922 roku dziekanem. Również 1922 roku został mianowany protonotariuszem apostolskim^[1][2].

Zmarł w Tarnowie 12 lipca 1937 roku^[1][2][3]. Pochowany został na Starym Cmentarzu (Sektor: XX, Rząd: 1, Nr grobu: 4)^[9].

Twórczość

Skomponował około 230 utworów, z czego 200 wokalnych^[2][10]. Reszta to kompozycje organowe^[2]. Oprócz tego napisał i wydał 18 książek i 15 artykułów, z zakresu muzyki kościelnej, kaznodziejstwa, ascetyki^[11].

Mimo pobierania w młodości prywatnych lekcji, uznawany jest za samouka, ponieważ nie ukończył studiów muzycznych^[12].

Autor m.in. muzyki do pieśni maryjnych „Matko pomocy nieustającej”, „Panno święta, my sieroty”, „Witaj, gwiazdo morza” oraz 12 pieśni do Królowej Korony Polskiej.

Tworzył głównie utwory religijne, jednak znalazły się w jego twórczości trzy zbiory świeckie: „Zegar”, „Żaba”, „Tańce polskie na skrzypce solo”^[3].

Wybrane pieśni ludowe:

• „Jezu, miłości Twej”,
• „Kto chce Boga kochać cały”,
• „Anielo święta, Dziewico”,
• „Święta Urszulo”,
• „Pobożni ludzie”^[3].

Książki

9 kwietnia 1884 roku^[1] po raz pierwszy wydał „Śpiewnik kościelny dla młodzieży”, drugą rozszerzoną wersję wydał w 1910 roku. Książka była przez niego redagowana, częściowo zawierała utwory jego autorstwa^[10].

Wydał także 4 części zeszytów pt. „Kazania eucharystyczne podczas czterdziestogodzinnego nabożeństwa”. Pierwszy zeszyt został wydany w 1907 roku w drukarni Józefa Stryny w Tarnowie^[13], następnie został wznowiony w 1910 nakładem Księgarni Zygmunta Jelenia w Tarnowie, która wydała też kolejne trzy części zeszytów.

W 1892 po raz pierwszy wydano „Oratorjum Bożego Narodzenia czyli tak zwane Jasełka w obrazach scenicznych ze śpiewami” nakładem i drukiem Zygmunta Jelenia. W 1907 roku miało miejsce czwarte wydanie nakładem Bursy św. Kazimierza. Łącznie wydano ją 6 razy, ostatni raz w 1932 nakładem i drukiem Zygmunta Jelenia.

Wybrane książki

Tytuł	Rok	Wydawnictwo	Źródło
Śpiewnik kościelny	1884	Własnym nakładem. Drukarnia Józefa Pisza	[10]
Oratorjum Bożego Narodzenia czyli tak zwane Jasełka w obrazach scenicznych ze śpiewami	1892	Nakład i druk Zygmunt Jeleń
Ogólne zasady muzyki: dla użytku uczniów i organistów.	1889	Nakładem Towarzystwa św. Wojciecha	[14]
Kazania pasyjne o tajemnicach Krzyża Pana Jezusa	1909	Nakład i druk Zygmunt Jeleń	[15]
Podręcznik do kazań i nauk o rzeczach ostatecznych	1931	Nakład i druk Zygmunt Jeleń	[16]

W 2023 roku nakładem katolickiego wydawnictwa Matis zostały wznowione wydania książek: „Co mówi Duch Święty o Najśw. Maryi Pannie w Piśmie św. Starego i Nowego Zakonu?”^[17] oraz „Podręcznik do kazań i nauk o Matce Bożej”^[18].

Odbiór i znaczenie

Stanisław Garnczarski stwierdził, że mimo iż utwory Franciszka Walczyńskiego nie dorównują artystycznie dziełom najbardziej znanych kompozytorów, to jego osoba jest znaczącą postacią w historii diecezji tarnowskiej, a także wśród polskich muzyków kościelnych^[1]. Stwierdził także, że dorobek kompozytorski oraz opracowań chóralnych pieśni maryjnej ks. Franciszka Walczyńskiego jest ogromny, a jego zasługą jest poszerzenie skarbca pieśni ludowych, natomiast jego muzyczna wartość twórcza nie powinna być kwestionowana^[12].

Gotthold Frotscher wymieniał Franciszka Walczyńskiego jako jednego z najważniejszych polskich kompozytorów organowych z końca XIX wieku^[3].