Funiculì funiculà

Funiculì funiculà – pieśń neapolitańska, napisana w 1880 roku z okazji inauguracji kolei linowo-terenowej (wł. funicolare), prowadzącej na szczyt Wezuwiusza. Jest jedną z najbardziej znanych pieśni neapolitańskich.

Funicolare na Wezuwiuszu, publikacja: Knackstedt & Näther, ok. 1900

Historia

Pieśń „Funiculì funiculà” powstała w 1880 roku z okazji inauguracji kolei linowo-terenowej (wł. funicolare), prowadzącej na szczyt Wezuwiusza. Muzykę napisał Luigi Denza, a tekst Giuseppe Turco^[1]. Pieśń, zaprezentowana w tym samym roku na festiwalu w Piedigrotta, stała się przebojem i jej wydawca Casa Ricordi sprzedał w rok milion egzemplarzy jej nut^[2]. Utrzymana w rytmie ówczesnej taranteli stała się pierwszą pieśnią neapolitańską, która zyskała międzynarodowy rozgłos^[3]. Utwór został później mylnie wzięty za piosenkę ludową przez Richarda Straussa i Nikołaja Rimskiego-Korsakowa^[4]. Richard Strauss wykorzystał temat pieśni w finałowej części skomponowanego w 1886 roku poematu symfonicznego Aus Italien, Op. 16 (TrV 147), zatytułowanej Neapolitanisches Volksleben. Nie wiedział, że pieśń skomponował jeden ze współczesnych mu kompozytorów^[5]. Nikołaj Rimski-Korsakow z kolei wykorzystał motyw pieśni w utworze orkiestrowym „Neapolitanskaja piesenka”, skomponowanym w 1907 roku^[6].

W 1921 roku Arnold Schönberg dokonał transkrypcji pieśni na głos, klarnet, mandolinę, gitarę, skrzypce, altówkę i wiolonczelę^[7].

W Polsce transkrypcji pieśni na głos i fortepian dokonała w 1959 roku Irena Garztecka. Tekst przetłumaczył Tadeusz Śliwiak^[8].

Wykonania

Jedno z tłumaczeń na jęz. ang., pod tytułem A Merry Life

Pieśń doczekała się licznych wersji, w tym tłumaczeń. Wykonywali ją między innymi: Beniamino Gigli (1928), Sergio Bruni (1952), Tito Schipa (1955), Mario Lanza (1959), Roberto Murolo (1963), Anna German (1967)^[9], James Last (1968), Claudio Villa (1973), Luciano Pavarotti (1979), Haruomi Hosono (1982), Giuseppe Di Stefano (1989), Tomasz Białek (2018).