Melilit

Melilit – minerał z gromady krzemianów grupowych. Nazwa pochodzi z gr. meli, czyli miód oraz lithos, czyli skała/kamień.

Melility to krzemiany grupowe Ca₂Mg i Ca₂Al oraz ich analogon strukturalny Ca₂Zn (hardystonit). Skrajnymi ogniwami szeregu melilitów są:

• akermanit Ca₂Mg[Si₂O₇]
• gehlenit Ca₂Al[(Si,Al)₂O₇]

Melililty często zawierają także na pozycji wapnia kationy Na⁺, co można wyrazić wzorem (Ca,Na)₂(Al,Mg)[(Si,Al)₂O₇]. Znany jest także ferroakermanit Ca₂Fe²⁺[Si₂O₇] i ferrogehlenit Ca₂Fe³⁺[Si₂O₇] otrzymany syntetycznie. Melility występujące w przyrodzie zawierają tylko nieznaczne ilości Fe²⁺ i Fe³⁺.

Charakterystyka

Kryształy melilitów maja pokrój tabliczkowy, są rozwinięte według (001). Zgodnie z tym kierunkiem zaznacza się słaba łupliwość. Twardość od 5 do 6 w skali Mohsa. Gęstość 2,95 (akermanit) do 3,04 (gehlenit). Melility łatwo reagują z HCl, wydzielając przy tym galaretowatą krzemionkę.

Krystalochemia

W strukturze melilitów wyróżnia się warstwy utworzone z podwójnych tetraedrów [Si₂O₇]⁶⁻, wykazujących symetrię względem płaszczyzny (001), powiązane tetraedrami [MgO₄]⁶⁻. Ca²⁺ pojawia się natomiast w koordynacji oktaedrycznej (LK 8). Obie warstwy złożone z [MgO₄]⁶⁻ i Ca²⁺ oraz [Si₂O₇]⁶⁻ leżą w płaszczyźnie (001), czyli prostopadłej do osi krystalograficznej Z, co częściowo upodabnia je do krzemianów warstwowych.

Dane optyczne

Minerał	nε	nω	Δ	Charakter optyczny
Akermanit	1,640	1,632	0,008	(+)
Melility	1,616-1,661	1,624-1,666	0,001-0,013	(+/−)
Gehlenit	1,658	1,669	0,011	(-)
Hardystonit	1,661	1,672	0,011	(-)

Geneza i występowanie

Osobny artykuł: skały melilitowe.

Melility powstają w wysokiej temperaturze. Akermanit, melilit i gehlenit są minerałami skał wapienno-krzemianowych i wapiennych zasobnych w kwarc lub składniki ilaste przeobrażonych kontaktowo w facji sanidynitowej. Najczystsze odmiany rozpoznano w porwakach wapieni w zasadowych lawach Wezuwiusza oraz wśród zmienionych wapieni w Monzoni, Fassatal, a także Valaedena (Meksyk). Melility są bardziej rozpowszechnione, zwłaszcza w strefach kontaktowych skał węglanowych z gabrem, dolerytem i innymi skałami niedosyconymi krzemionką. Są też głównymi składnikami melilitytów oraz bazaltów melilitowych i skał pokrewnych, tj. niektórych zasadowych skał magmowych, które dziś dość rzadko napotyka się w przyrodzie.

Bibliografia

• Bolewski A., Manecki A., Mineralogia szczegółowa, Wydawnictwo PAE. Warszawa 1993, ISBN 83-85636-03-X.
• Borkowska M., Smulikowski K., Minerały skałotwórcze, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1973
• J.Żaba: Ilustrowana Encyklopedia Skał i Minerałów, Wyd. Videograf II pp:286

Encyklopedie internetowe (gatunek mineralny):

• Britannica: science/melilite
• Universalis: melilites
• SNL: melilitt