Grażyna Pstrokońska-Nawratil

Grażyna Pstrokońska-Nawratil (ur. 16 lipca 1947 we Wrocławiu^[1]) – polska kompozytorka i pedagożka^[2][3].

Grażyna Pstrokońska-Nawratil

Data i miejsce urodzenia	16 lipca 1947 Wrocław
Pochodzenie	polskie
Gatunki	muzyka poważna, muzyka współczesna
Zawód	kompozytor, pedagog

Życiorys

Dzieciństwo spędziła w Koninie^[4]. Uczyła się w Państwowym Liceum Muzycznym we Wrocławiu. Studiowała kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej we Wrocławiu początkowo u Stefana Bolesława Poradowskiego(1966-67), a następnie u Tadeusza Natansona (1967-71). W 1978 wyjechała na stypendium do Paryża, by studiować u Pierre'a Bouleza i Oliviera Messiaena^[5][6][7][8].

Od 1971 roku wykłada kompozycję w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej we Wrocławiu (obecnie Akademia Muzyczna im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu). Od 1991 roku kieruje Katedrą Kompozycji i Teorii Muzyki. W latach 1998-2008 wykładała na Akademii Muzycznej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu. W 1993 roku uzyskała tytuł naukowy profesora. Prowadziła zajęcia na kursach muzyki współczesnej, m.in. w Bystrzycy Kłodzkiej i Gdańsku^[6][7][8].

Jest laureatką wielu nagród krajowych i międzynarodowych konkursów kompozytorskich: Grzegorza Fitelberga w Katowicach (1972, utwór Reanimacja), Kobiet Kompozytorek w Mannheim (1975, utwór Ostinato), Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu (1987, utwór Fresco III – Ikar)^[6]. Jej utwory były wielokrotnie prezentowane podczas Warszawskiej Jesieni^[9].

Należy do Związku Kompozytorów Polskich, z którego ramienia uczestniczyła w pracach komisji programowej Warszawskiej Jesieni oraz kierowała festiwalem Musica Polonica Nova^[8].

Jest córką dziennikarki Hanny Pstrokońskiej (1924-2006)^[10] oraz wnuczką płk. Witolda Sztarka^[4][11].

Twórczość

Twórczość Pstrokońskiej-Nawratil charakteryzuje się integracją elementów z tradycji muzycznych przeszłych epok z nowoczesnymi środkami i technikami kompozytorskimi, takimi jak aleatoryzm, kontrapunkt płaszczyznowy czy sonorystyka. Kompozytorka opracowała unikalną technikę, obejmującą stosowanie skal palindromowych oraz przesuwanie struktur w oparciu o określony klucz^[12].

W twórczości kompozytorki zauważalne jest myślenie skalowe, które zostało wzmocnione pod wpływem muzyki Messiaena. Skale są zazwyczaj diagonalne, z centrum w środku, rzadko oktawują, a ich struktury często wychodzą poza oktawę. W początkowym okresie twórczości dominowały skale symetryczne, najczęściej oparte na 9 i 11 dźwiękach, rzadko kiedy były to skale dwunastotonowe. W późniejszej twórczości kompozytorka zaczęła wykorzystywać interwały mikrotonowe^[13].

Ponadto posługuje się autorskim kodem kolorystycznym opartym na synestezji^[13]. Głównym czynnikiem kształtującym składnię jej dzieł jest ekspresja. W jej warsztacie kompozytorskim zauważalna jest troska o formę, precyzyjny dobór materiału oraz szeroki zakres emocji^[12].

Swoją twórczość obejmuje w cykle, takie jak: Freski, cykl utworów na perkusję, Myśląc o Vivaldim, Ekomuzyka, Madrygały, cykl sonat instrumentalnych, Reportaże.

Ważniejsze utwory

na podstawie materiałów źródłowych^[14][15]:

• Trio-sonata na skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1967)
• Concerto grosso na klarnet, róg, fortepian i orkiestrę (1970-71)
• Fresco I – Reanimacja – na wielką orkiestrę symfoniczną (1972)
• Po słońce czerwone na głosy i 5 instrumentów (1972)
• Nokturn na wiolonczelę i fortepian preparowany (1973)
• Abecadło na chór mieszany i zespół instrumentalny (1973)
• Trzy pieśni na chór mieszany (1973)
• Ostinato na zespół perkusyjny (1974)
• Fresco II – Epitaphios na wielką orkiestrę symfoniczną (1975)
• Kanon na grupę motoryczną – 4 perkusje i fortepian (1976)
• Studio per violino e tam-tam (1977)
• Ymnodia na 3 głosy, taśmę i perkusję (1977)
• Fresco III – Ikar na wielką orkiestrę symfoniczną (1979) – III lokata na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu w 1987^[16]
• La vetrata na fortepian (1979)
• Incrustation na skrzypce i orkiestrę (1979)
• Papież Słowiański, kantata na sopran, baryton, recytatora, amatorski chór i orkiestrę (1979)
• Arabeska na kwartet smyczkowy (1980)
• Eco per 2 flauti (1980)
• Eco per flauto grande (1980)
• Studio per una batteria (1981)
• Sfrunął na Śląsk Orzeł Biały, oratorium-ballada na 3 soprany, chór i orkiestrę (1981)
• Fresco IV – Concerto alla campana Tadeusz Baird in memoriam na fortepian i orkiestrę symfoniczną (1982)
• Bis-Joke na perkusję i fortepian (1985)
• Pieśni niespokojne na baryton i orkiestrę (1985)
• Pejzaż z pluszczem na sopran i 3 skrzypiec (1986)
• Fresco V – Éternel na sopran, chór chłopięcy, chór mieszany i wielką orkiestrę symfoniczną (1987)
• W królestwie jesiennych liści, balet dla dzieci (1989)
• Le soleil, koncert na instrumenty perkusyjne i orkiestrę (1991)
• Triangle! na grupę perkusyjną (1992)
• Le tambour provençal na 2 wiolonczele i fortepian (1993)
• Fresco VI – Palindrom I na orkiestrę smyczkową z klawesynem * (1994)
• Kwartet lidyjski – myśląc o Andrzeju na kwartet smyczkowy (1994)
• Palindrom II „Terra” na chór męski i fortepian (1995)
• Bartokiana [wersja I] na 2 wiolonczele i fortepian (1995)
• El Condor (Wiosna), koncert na 2 marimby i orkiestrę kameralną (1996)
• La foret (Jesień) na kontrabas i orkiestrę kameralną (1997)
• ... il neige (Zima) na obój i orkiestrę kameralną (1997)
• ... como el sol e la mar ... (Lato) na flet i orkiestrę kameralną (1998)
• Eco Music „Klimop” na orkiestrę (1998)
• Fresco VII – Uru-Anna na tenor, wielki chór mieszany i wielką orkiestrę symfoniczną (1998-99)
• Hectoriana (1999)
• W poszukiwaniu wędrującego echa na dwoje skrzypiec (2000)
• Bartokiana [wersja II] na marimbę i orkiestrę kameralną (2000)
• Algorytm snu wielkiego miasta na marimbę solo (2001)
• Ptaki na horyzoncie zmierzchu na altówkę i kontrabas (2002)
• Muzyka lidyjska na orkiestrę smyczkową (2003)
• Magnificat MM na sopran, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną (2004)
• Ptaki na horyzoncie zmierzchu [wersja II] na klarnet, puzon, wiolonczelę i fortepian (2006)
• Strumyk i słonko na inkrustowany fortepian (2007)
• ...como el sol e la mar... (lato) na flet i orkiestrę kameralną (2007)
• Niedziela Palmowa w Nazareth na saksofon, perkusję i organy (2009)
• ICE-LAND. Tęczowe mosty nad Dettifoss na orkiestrę kameralną (2011)
• Madrygał na dwa fortepiany (2011)
• HARMONY na orkiestrę symfoniczną (2011)
• Wędrówki zielonego skarabeusza na flet, skrzypce, altówkę i wiolonczelę (2012)
• L’OCEAN na orkiestrę symfoniczną (2012)
• Lasy deszczowe na flety i orkiestrę symfoniczną (2013)
• Figury na piasku na kwartet fletowy (2014)
• Galaktikos na flet i organy (2015)
• Tryptyk na dwa flety i organy (2017)
• Assisi na wiolonczelę akustyczną/elektryczną, chór dziecięcy i wielką orkiestrę symfoniczną (2017)
• Ring of Tara na oktet perkusyjny (2018)

Nagrody

• Laureatka Konkursu Młodych Związku Kompozytorów Polskich (1968, 1973)
• Laureatka Konkursu im. Grzegorza Fitelberga (1972)
• Laureatka Międzynarodowego Konkursu Kompozytorek w Mannheim (1975)
• III lokata na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu (1979)
• Nagroda Miasta Wrocławia (1989)
• Nagroda Prezesa Rady Ministrów (1989)
• Nagroda im. Św. Brata Alberta (1998)
• Wrocławska Nagroda Muzyczna (2002)
• Doroczna Nagroda Związku Kompozytorów Polskich (2004)
• Doroczna Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Dziedzinie Muzyki (2006, 2018)
• Srebrny Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2013)^[17][14]