Loading AI tools
król Szwecji w XVI wieku Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Gustaw I Waza (ur. 12 maja 1496, zm. 29 września 1560 w Sztokholmie) – król Szwecji od 6 czerwca 1523[1], założyciel dynastii Wazów, ojciec królów Eryka XIV, Jana III Wazy i Karola IX Wazy. Zerwał unię kalmarską i wprowadził monarchię dziedziczną rozpoczynając tym samym budowę silnego państwa narodowego. Ogłosił przyjęcie przez Szwecję luteranizmu i przeprowadził reformę Kościoła. Powołał stałą armię narodową. Wprowadził Szwecję w epokę nowożytną. Za jego panowania ukształtowały się instytucje państwowe (rada królewska Riksråd, sejm stanowy Riksdag), a Szwecja stała się potęgą bałtycką i państwem liczącym się w Europie.
 | |
 | |
 | |
| Omnis potestas a Deo est Cała władza pochodzi od Boga | |
| Król Szwecji | |
| Okres |
od 6 czerwca 1523 |
|---|---|
| Koronacja |
12 stycznia 1528 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Ojciec |
Eryk Johansson Waza |
| Matka |
Cecylia Månsdotter (Eka) |
| Dzieci |
Eryk XIV Waza |
6 czerwca, rocznica wyboru Gustawa I na króla (1523) jest w Szwecji świętem narodowym i dniem wolnym od pracy[2].
Gustaw Waza był szwedzkim możnym. W wyniku rozprawy z opozycją dokonanej w listopadzie 1520 przez króla Chrystiana II Oldenburga, ojciec Gustawa Wazy został skazany na śmierć (Krwawa łaźnia sztokholmska). W początkach 1521 stanął na czele powstania przeciw Duńczykom, którego głównymi siłami byli chłopi i górnicy z regionu Dalarna. Jeszcze w tym samym roku powstańcy odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Västerås, a Gustaw Waza został wybrany na regenta Szwecji. 6 czerwca 1523 zgromadzenie stanów zwołane w Strängnäs ogłosiło Gustawa Wazę królem – ostatecznie zerwano unię kalmarską z Danią i Norwegią[3]. W Danii bunt tamtejszej szlachty obalił Chrystiana II, a nowy król duński Fryderyk I uznał tytuł Gustawa.
W 1527 Gustaw I Waza, który zawdzięczał tron ruchowi ludowemu, zwołał do Västerås zjazd przedstawicieli wszystkich stanów, duchowieństwa, szlachty, mieszczaństwa, jak również wolnych chłopów. Ukształtował się w ten sposób specyficzny skład nowożytnego sejmu szwedzkiego[4]. Ogłosił przyjęcie przez Szwecję luteranizmu i przeprowadził sekularyzację większości dóbr ziemskich Kościoła. Przejęcie licznych majątków znacznie wzmocniło pozycję Korony. W 1529 reformę religijną potwierdził synod szwedzkich dostojników kościelnych w Örebro. Głową Kościoła narodowego stał się król, który mianował swojego intendenta do spraw kościelnych.
W 1544 Gustaw I na sejmie w Västerås przeprowadził uchwałę o wprowadzeniu dziedziczności tronu i powołał stałą armię narodową w oparciu o dawną instytucję pospolitego ruszenia[5].
Gustaw Waza dbał także o rozwój ekonomiczny królestwa. Zawarł umowę handlową i sojusz polityczny z Francją (1542), popierał rozwój szwedzkiego górnictwa. W 1533 anulował przywileje kupców hanzeatyckich, co wywołało wojnę z Lubeką (1534–1535). Szwedzi zwyciężyli w sojuszu z Duńczykami i kupcy lubeccy musieli zrezygnować z przysługujących im monopoli.
Był trzykrotnie żonaty. 24 września 1531 poślubił Katarzynę, córkę Magnusa I, księcia saskiego na Lauenburgu[6]. Owdowiał 23 września 1535. Po raz drugi ożenił się 1 października 1536 z Małgorzatą Leijonhufvud. Druga żona Gustawa I zmarła 26 sierpnia 1551. Po raz trzeci ożenił się 22 sierpnia 1552. Trzecią żoną Gustawa została Katarzyna Stenbock[7].
Z pierwszą żoną miał jednego syna:
Druga żona urodziła mu 10 dzieci:
Trzecie małżeństwo Gustawa było bezdzietne.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
