Loading AI tools
stolica Finlandii Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Helsinki (fiń. Helsinki, szw. Helsingfors, ros. Хельсинки, lap. Helsset) – stolica i największe pod względem liczby ludności (największym pod względem powierzchni miastem w Finlandii jest Rovaniemi) miasto Finlandii oraz regionu Uusimaa. W skład aglomeracji wchodzą: Espoo, Vantaa i Kauniainen. Są głównym ośrodkiem przemysłu, kultury i administracji. Port nad Zatoką Fińską. Uniwersytet założony w 1828 roku. W aglomeracji znajduje się główny fiński port lotniczy Helsinki-Vantaa.
 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Region | |||||
| Prowincja (stara) | |||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
715,48 km² | ||||
| Wysokość |
25 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+358-9 | ||||
| Kod pocztowy |
00100–00990 | ||||
Położenie na mapie Finlandii  | |||||
 60°10′N 24°56′E | |||||
| Strona internetowa | |||||
Pierwotną nazwą miasta była szwedzka nazwa Helsingfors. Jest ona złożona z dwóch członów: Helsing, który jest nazwą rzeki nazywającej się obecnie Vantaa, oraz fors – wodospad, kaskada. Nazwa rzeki pochodzi prawdopodobnie od szwedzkiego słowa hals oznaczającego miejsce, stąd hälsing to „mieszkaniec tego miejsca”[2]. Nazwa fińskojęzyczna obowiązuje na całym świecie oprócz krajów skandynawskich, gdzie używa się obu form. Po raz pierwszy pojawiła się w druku prawdopodobnie w 1786, w słowniku Kristfrida Ganandera, pisana jeszcze Helsingi. W powszechnym użyciu znalazła się w XIX w., a senat zatwierdził ją w 1819 r.[3]
W helsińskim slangu miejskim Helsinki nazywane są Hesa i Stadi, zarówno przez fińskojęzycznych, jak i szwedzkojęzycznych Finów[4].
Na terenie dzisiejszych Helsinek już w XV wieku istniała niewielka osada. Teren ten znajdował się na obszarze państwa szwedzkiego.
Właściwe miasto zostało założone w 1550 roku przez króla Gustawa Wazę. Stało się ono ważnym ośrodkiem handlu. W 1640 roku główne centrum miasta zostało przeniesione na obecne miejsce. Często niszczone przez Rosjan w czasie wojen ze Szwecją. W 1710 roku wybuchła niewielka epidemia. W XVIII wieku nastąpił przyspieszony rozwój miasta. W 1748 roku wybudowano twierdzę Suomenlinna.
W 1809 Finlandia ze stolicą w Turku stała się częścią Rosji. W celu zmniejszenia wpływów szwedzkich w Finlandii car zdecydował przenieść stolicę z Turku do Helsinek i po wielkim pożarze w 1812 roku miasto zostało stolicą kraju. Helsinki zaczęto rozbudowywać na wzór rosyjskiego Petersburga. Wtedy powstało mnóstwo instytucji i budynków klasycystycznych, rozwinął się przemysł. W 1870 roku zbudowano pierwszą linię kolejową.
W 1918 roku Helsinki stały się miejscem starć fińskiej wojny domowej pomiędzy komunistami i ich przeciwnikami. W tym samym roku Finlandia uzyskała niepodległość i Helsinki stały się jej stolicą. Po II wojnie światowej nastąpił bardzo szybki rozwój miasta. W 1952 roku było gospodarzem letnich igrzysk olimpijskich. W 1972 roku podpisano tam traktat KBWE. Po krótkim kryzysie gospodarczym na początku lat 90. XX wieku, miasto powtórnie zaczęło się rozwijać.
W 2007 roku Helsinki były gospodarzem 52. Konkursu Piosenki Eurowizji 2007.
Miasto jest położone na południu kraju, na brzegu Zatoki Fińskiej. Jest położone zarówno na lądzie stałym, jak i na archipelagu szkierowym złożonym z około 300 wysp[5], z których największe to Lauttasaari, Korkeasaari i Seurasaari. Południowa część Helsinek leży na półwyspie Vironniemi.
Podział Helsinek jest wielostopniowy i stosunkowo mało stabilny. Obecnie istniejący powstał w roku 1982 i ze zmianami obowiązuje do dziś. Miasto dzieli się na 8 dystryktów[6], które dzielą się na 34 okręgi podstawowe (peruspiirit)[7]. Następnym szczeblem podziału są dzielnice (osa-alueet), których jest 137. Najmniejszą jednostką administracyjną jest osiedle (pienalue) – w Helsinkach jest ich 369.
W mieście znajduje się dzielnica Kruununhaka, gdzie znajdują się domy z XVI–XVII wieku, ocalałe z pożaru z 1812 roku.
W całym mieście znajduje się ponad 35 muzeów.
W Espoo i Vantaa znajduje się kilka kościołów z okresu średniowiecza, w mieście funkcjonują również inne świątynie.
| Rok | Ludność | ±% |
|---|---|---|
| 1875 | 23 000 | — |
| 1900 | 79 000 | +243,5% |
| 1910 | 119 000 | +50,6% |
| 1920 | 152 000 | +27,7% |
| 1930 | 206 000 | +35,5% |
| 1940 | 252 000 | +22,3% |
| 1950 | 369 000 | +46,4% |
| 1960 | 448 000 | +21,4% |
| 1970 | 524 000 | +17,0% |
| 1980 | 484 000 | −7,6% |
| 1990 | 492 400 | +1,7% |
| 2000 | 555 474 | +12,8% |
| 2010 | 588 549 | +6,0% |
| 2020 | 654 848 | +11,3% |
Helsinki z racji swej roli są największym węzłem transportowym kraju i jednym z największych w tej części świata. Jest ośrodkiem zarówno transportu dalekobieżnego, jak i miejskiego. Miasto posiada rozwiniętą komunikację miejską, zarówno szynową, jak i autobusową. Transportem miejskim zawiaduje Helsingin kaupungin liikennelaitos.
Metro w Helsinkach, najbardziej na północ wysunięty system miejskiej kolei podziemnej na świecie[8] zostało oddane do użytku w roku 1982 i początkowo łączyło Dworzec Centralny z Hakaniemi. Kilkakrotnie wydłużane, dziś łączy stolicę z Vantaa. Całkowita długość linii metra wynosi 21 km a rocznie przewozi ono 56 mln pasażerów[9]. Obecnie trwają prace nad drugim odcinkiem, do Espoo.
Elementem uzupełniającym szybki miejski transport szynowy jest kolej aglomeracyjna. Jest to sieć aglomeracyjna, składająca się z czterech linii i służy mieszkańcom północnych i zachodnich okolic miasta, łącząc Helsinki z Espoo, Vantaa, Keravą, Riihimäki i Lahti[10]. Obecnie w budowie jest kolej obwodowa Kehärata o długości 18 km, przebiegająca częściowo pod ziemią, a mająca połączyć centrum miasta m.in. z Vantaa i portem lotniczym. Koszt projektu to 600 mln euro[11]. Planuje się oddanie trasy do użytku w 2014[12].
Centrum Helsinek obsługiwane jest przez tramwaje. Obecnie miejska sieć składa się z dwunastu linii[13] a kilka innych odcinków jest w budowie.
Helsinki mają ponadto rozbudowaną sieć przewozów autobusowych.
Helsinki są największym w Finlandii węzłem kolejowym, z którego wyjeżdżają pociągi we wszystkie strony Finlandii i do Rosji. Miasto jest połączone koleją dużych prędkości z Petersburgiem (pociąg Allegro kursuje cztery razy dziennie)[14] oraz codziennym połączeniem z Moskwą. Z Dworca Centralnego, największego w Finlandii, dziennie korzysta 200 000 podróżnych[15].
Helsinki mają również największy w Finlandii port pasażerski, z którego wypływają regularnie promy pasażerskie do Sztokholmu, Tallinna (17 rejsów dziennie), Gdyni, Rostocku, Travemünde i Petersburga. W sezonie letnim do portu wpływa 300 statków pasażerskich, które przywożą 300 000 pasażerów[16].
.jpg)
W Helsinkach, w latach 2002–2003 rozgrywany był kobiecy turniej tenisowy, Nordea Nordic Light Open.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
.svg)
