Imperium Rosyjskie
państwo rosyjskie w latach 1721–1917 Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Imperium Rosyjskie, oficjalna nazwa polska[8][9]: Cesarstwo Rosyjskie (ros. Российская империя, przed reformą ortografii: Россійская Имперія) – oficjalna nazwa Rosji w latach 1721–1917[10]. Imperium Rosyjskie u szczytu swej potęgi w 1866 roku zajmowało powierzchnię 23 700 000 km² i było trzecim pod względem wielkości państwem w historii ludzkości, po imperium brytyjskim i Wielkim Ułusie Mongolskim[11]. Faktyczną stolicą Imperium Rosyjskiego był przez niemal cały okres jego istnienia Petersburg, choć z prawnego punktu widzenia stolicą pozostawała Moskwa[3], pozostająca do 1812 roku największym miastem Rosji i miejscem koronacji carów. Dwór przeniesiono do Moskwy w 1728 roku, ale dwa lata później powrócił on do Petersburga (1730). Imperium było sukcesorem Carstwa Rosyjskiego. Upadło na skutek dwóch rewolucji w 1917 roku.
| 1721–1917 | |||||
| |||||
| Dewiza: Съ нами Богъ! (Bóg z nami!) | |||||
| Hymn: Боже, Царя храни![a] Boże, Caria chrani! (Boże, zachowaj Cara![1]) | |||||
| Ustrój polityczny |
monarchia absolutna (1721–1906) | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Konstytucja | |||||
| Stolica |
Petersburg (1730–1917, | ||||
| Data powstania |
22 października (S.P. 11 października) 1721 | ||||
| Data likwidacji | |||||
| Władca | |||||
| Premier | |||||
| Powierzchnia |
21 799 825 km² | ||||
| Populacja (1916) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
8 os./km² | ||||
| Waluta | |||||
| Strefa czasowa | |||||
| Język urzędowy | |||||
| Religia dominująca | |||||
| Terytoria zależne |
Rzeczpospolita Obojga Narodów | ||||
| Terytoria autonomiczne | |||||
 | |||||
Położenie na mapie świata  | |||||
| 58°39′00,0000″N 70°07′00,1200″E | |||||
Międzynarodowe uznanie tytułów cesarzy Rosji
Uznanie tytułu cesarskiego władców Rosji przebiegało w Europie stopniowo. Zjednoczone Prowincje Niderlandów i Królestwo Prus uznały natychmiast cesarski tytuł Piotra I Wielkiego. Inne państwa nie chciały drażnić cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego, który był zazdrosny o swój tytuł. Szwecja uznała Piotra za cesarza w 1723 roku. Imperium Osmańskie uznało cesarzową Annę w 1739 roku. Wielka Brytania uznała tytuł w 1742 roku, Francja i Hiszpania zrobiły to w 1745 roku. Rzeczpospolita Obojga Narodów uznała tytuł cesarski w 1764 roku na mocy postanowień sejmu konwokacyjnego i ratyfikacji Deklaracji Ministrów Rosyjskich z tegoż roku[12][13].
W nomenklaturze urzędowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów po 1764 roku najpierw pojawia się tytuł „Całej Rosji Imperatorowej”[13], nieco później tytuł „Jej Cesarska Mość Wszech Rosji”[14], następnie aż do upadku państwa tytuły imperator i cesarz względem władców Rosji są używane równolegle, niekiedy bywając ze sobą łączone, np. „Jej Cesarska Mość imperatorowa Wszech Rosji”[14]. Nazwa Cesarstwo Rosyjskie zostaje oficjalnie zatwierdzona w 1. Artykule Ustawy Konstytucyjnej Królestwa Polskiego z 1815 roku[8].
Rosja mocarstwem eurazjatyckim
Nazwa Imperium Rosyjskie została ustanowiona po zwycięstwie Rosji w wojnie północnej 1700–1721, w związku z przyjęciem 1721 przez Piotra I Wielkiego tytułu cesarza (imperatora)[15]; używana do rewolucji lutowej 1917 roku (do abdykacji Mikołaja II).
Śmierć Piotra Wielkiego w roku 1725 doprowadziła do starć pomiędzy przedstawicielami starej arystokracji a osobami zawdzięczającymi swój awans bezpośrednio poparciu Piotra I, jak Aleksandr Mienszykow[16]. Efektem zwycięstwa Mienszykowa był wybór na cesarzową Katarzyny I, żony Piotra. Po jej śmierci w roku 1727 tron cesarski objął mający wtedy dwanaście lat Piotr II Romanow.
Pomimo wewnętrznego osłabienia po śmierci Piotra Wielkiego, Rosja zachowała dominację w Europie Wschodniej, a także aktywnie włączała się do europejskich konfliktów takich jak Wojna o sukcesję polską czy Wojna o sukcesję austriacką. W wojnie siedmioletniej udało jej się w zasadzie pokonać Prusy, mimo to nagła śmierć carycy Elżbiety i wstąpienie na tron jej siostrzeńca Piotra III spowodowało nagłe wycofanie się Rosji z wojny i powrót do status quo ante bellum, a nawet zawarcie przymierza z Prusami, co nie pozostało bez wpływu na osłabienie międzynarodowej pozycji Rosji.
Dopiero panująca w latach 1762–1796 Katarzyna II wywindowała Rosję na pozycję wielkiego mocarstwa. Zwycięskie wojny z Turkami (1768–1774, 1787–1792) otworzyły szeroki dostęp do Morza Czarnego, w 1783 Rosja anektowała Chanat Krymski. Kontynuując politykę sojuszu z Prusami narzuciła Rzeczypospolitej protektorat w 1768[7] i odegrała decydującą rolę w rozbiorach (1772, 1793, 1795) anektowała jej wschodnie ziemie, likwidując wraz z Prusami i Austrią państwo polskie.
Rosja imperium światowym
Panujący w latach 1796–1801 syn Katarzyny II Paweł I kontynuował politykę ekspansji, anektując w 1801 Gruzję. W 1799 rozpoczęła się rosyjska kolonizacja Alaski i Rosja stała się „imperium trzech kontynentów”. Aleksander I, który w wyniku rewolucji pałacowej przejął władzę po niepopularnym wśród szlachty ojcu, dzięki pokonaniu Wielkiej Armii Napoleona pod Moskwą (1812) zapewnił Rosji dominującą pozycję na kontynencie europejskim. Poszerzył granice kraju o Wielkie Księstwo Finlandii (1809), Besarabię (1812), Dagestan i Azerbejdżan (1813).
Na kongresie wiedeńskim (1815) Rosja zainicjowała powstanie Świętego Przymierza, którego celem miało być zachowanie istniejącego porządku europejskiego, w szczególności tłumienie ruchów liberalnych.
Za panowania Mikołaja I (1825–1855), po pacyfikacji powstania dekabrystów (1825), powstania listopadowego w Polsce (1830), powstania węgierskiego (1849), Rosja zyskała przydomek „żandarma Europy”. Porażka militarna w wojnie krymskiej (1853–1856) przyniosła Rosji utratę pozycji hegemona w Europie.
Aleksander II (panujący w latach 1855–1881) przeprowadził w 1861 r. uwłaszczenie chłopów. Za jego rządów wprowadzono ponadto samorząd terytorialny (ziemski), samorząd miejski, uregulowano sprawy sądownictwa i tryb pełnienia służby wojskowej, złagodzono cenzurę.
Rozwój w drugiej połowie XIX w.
W polityce zagranicznej Rosja kontynuowała ekspansję na wschód (1860 – założenie Władywostoku, uznanie przez Chiny granic na Amurze i Ussuri). W Azji Środkowej Rosja zajęła tereny do granicy z Persją i Afganistanem. Na Kaukazie trwający od wielu dziesiątków lat opór przeciwko Rosjanom został ostatecznie złamany w 1859, wraz ze stłumieniem powstania pod wodzą Szamila. W 1867 Rosja sprzedała Alaskę Stanom Zjednoczonym.
Wojna francusko-pruska (1870–1871) dała Rosji możliwość wyzwolenia się z klauzul traktatu paryskiego (1856), krępujących jej swobodę na Morzu Czarnym. Rosnące tendencje panslawistyczne skierowały w latach 70. XIX w. zainteresowanie Rosji w kierunku Bałkanów, co w rezultacie doprowadziło do wybuchu X wojny rosyjsko-tureckiej, toczonej w latach 1877–1878.
W polityce wewnętrznej wyraźnie dały znać o sobie rosnące problemy społeczne. Pojawił się wpływowy, biorący w obronę chłopów ruch narodników – początkowo idealistyczno-reformatorski, od 1879, tj. od utworzenia Narodnej Woli, ewoluował w kierunku rewolucyjnego terroryzmu. Jego ofiarą padł w 1881 r. car Aleksander II.
Aleksander III (panujący w latach 1881–1894) wzmógł stosowane przez państwo środki represji. Prześladowania dotknęły nie tylko radykalnych rewolucjonistów, zaostrzyły się także m.in. formy rusyfikacji stosowane w Polsce, krajach bałtyckich i Finlandii. W polityce zagranicznej Rosja utrzymywała sojusz z Niemcami i Austro-Węgrami, wzmogła ekspansję gospodarczą na Daleki Wschód.
Rywalizacja o wpływy w Mandżurii i Korei doprowadziła do wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej w latach 1904–1905 i zaostrzenia stosunków z Wielką Brytanią. Na Bałkanach Rosja poniosła dyplomatyczną klęskę, kiedy w wyniku II wojny bałkańskiej rozgromiona została tradycyjna sojuszniczka Rosji – Bułgaria. W efekcie porażki Carstwo Bułgarii związało się z Austro-Węgrami.
Kryzys i upadek Imperium
Od lat 90. XIX w. przy pomocy pożyczek zagranicznych realizowano program przyspieszonej industrializacji kraju. W wielkich ośrodkach przemysłowych, w miastach stołecznych i na południu Ukrainy pojawiła się nowa klasa najemnych pracowników przemysłowych. Do 1913 liczebność proletariatu wzrosła do ok. 3 mln osób, tj. podwoiła się w stosunku do 1890, a jego nastroje coraz bardziej się radykalizowały.
W rolnictwie wytwarzającym przeszło połowę dochodu kraju i dostarczającym głównie towarów eksportowych (zboża, bydła, drewna) także wystąpiły zjawiska prowadzące do zaostrzenia sytuacji społecznej. W latach 1891–1892 doszło do potężnej klęski głodu, której ofiarą padło nawet pół miliona ludzi. Fakt zaangażowania się szerokich mas społecznych w pomoc humanitarną dla poszkodowanych przyczynił się jednocześnie do pojawienia się pierwszej tak masowej krytyki niewydolnej carskiej biurokracji[17].
Konieczny do finansowania wzrostu gospodarczego przyrost eksportu realizowano poprzez drastyczne ograniczenie konsumpcji wewnętrznej, co prowadziło do pogłębiania się ubóstwa szerokich rzesz chłopów. W 1891 rosnący niedostatek powodował masowe migracje biedoty wiejskiej do miast. Zapoczątkowana w 1906 roku przez premiera Piotra Stołypina reforma agrarna, wskutek zamachu na niego w roku 1911 i wybuchu I wojny światowej, została jednak przerwana.
Radykalizacja nastrojów społecznych sprzyjała tworzeniu się nielegalnych organizacji i struktur o charakterze rewolucyjnym. W 1897 roku powstała w Rosji i na ziemiach polskich żydowska organizacja socjaldemokratyczna – Bund. W 1898 roku w Mińsku powołano Socjaldemokratyczną Partię Robotniczą Rosji, z kolei w oparciu o tradycje narodnickie w 1901 roku powstała partia socjalistów-rewolucjonistów.
Agitacja działających w podziemiu grup rewolucyjnych, nabrzmiałe problemy społeczne oraz porażka w wojnie z Japonią spowodowały wybuch rewolucji 1905 roku. Wydany przez cesarza Mikołaja II pod wpływem strajku generalnego manifest z 30 października 1905 zapowiadał zaprowadzenie podstawowych praw obywatelskich – prawa do zgromadzeń, wolności słowa, wolności prasy, prawa do zrzeszania się, obiecywał powołanie organu przedstawicielskiego – Dumy – o uprawnieniach ustawodawczych.
Przyrzeczenia cesarskie w pełni zaspokajały żądania rewolucyjnych liberałów (kadetów i październikowców), natomiast późniejsze zamieszki wybuchały z inspiracji bolszewików (m.in. powstanie w Moskwie w grudniu 1905), bądź pojawiały się samorzutnie. Porewolucyjny okres rządów w oparciu o Dumę, która mimo bardzo ograniczonych uprawnień stwarzała pozory konstytucjonalizmu, rozwijał świadomość polityczną szerokich kręgów społecznych, tworząc przesłanki obalenia caratu. Po zamordowaniu austriackiego następcy tronu arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie, 28 lipca Rosja zarządziła mobilizację generalną. W odpowiedzi na to Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji 1 sierpnia 1914. W listopadzie tego roku do wojny po stronie państw centralnych przystąpiło Imperium Osmańskie. Lokalny konflikt Austro-Węgier z Serbią zmienił się w I wojnę światową, która doprowadzić miała do upadku carskiej Rosji.
Formalnym końcem Imperium Rosyjskiego było obalenie caratu i objęcie władzy przez Rząd Tymczasowy Rosji po rewolucji lutowej w 1917 roku, a następnie utworzenie we wrześniu 1917 roku Republiki Rosyjskiej.
Chronologia
- Piotr I Wielki (1689–1721) – stworzył z Rosji nowoczesne mocarstwo.
- III wojna północna (1700–1721) – trwały dostęp do Bałtyku.
- III wojna rosyjsko-turecka
- Katarzyna I (1725–1727) – dbała tylko o własny dwór.
- Piotr II Aleksiejewicz (1727–1730) – car – chłopiec.
- Anna Iwanowna Romanowa (1730–1740) – otoczyła się doradcami niemieckimi.
- Iwan VI Antonowicz (1740–1741) – car-niemowlę
- Elżbieta Piotrowna (1741–1762) – przywileje dla szlachty bojarskiej.
- wojna siedmioletnia z Prusami
- Piotr III Romanow (1763) – kochał Prusy, nienawidził Rosji.
- Katarzyna II Wielka (1762–1796) – otwarcie czarnomorskiego okna na świat dla Rosji.
- Paweł I (1796–1801) – interwencja przeciwko rewolucyjnej Francji.
- Aleksander I (1801–1825)
- wojny napoleońskie
- VII wojna rosyjsko-turecka
- podbój Finlandii
- kongres wiedeński (1815) – ustalenie mapy Europy po wojnach napoleońskich
- Mikołaj I (1825–1855) – wojny na Bałkanach, wojna krymska
- VIII wojna rosyjsko-turecka
- powstanie listopadowe (1830–1831) – zwycięstwo w walce z Polakami, aneksja Królestwa Polskiego do Imperium Rosyjskiego[18]
- wojna krymska (1853–1856) – klęska
- Aleksander II (1855–1881) – reformowanie Rosji, penetracja Azji Środkowej, zabity przez spiskowca
- powstanie styczniowe (1863–1864) – zwycięstwo w walce z Polakami, ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego
- X wojna rosyjsko-turecka
- Aleksander III (1881–1894) – ograniczenie liberalnych reform
- Mikołaj II (1894–1917)
- wojna rosyjsko-japońska 1904–1905 – klęska wojsk rosyjskich
- rewolucja 1905 roku – przemiany demokratyczne
- I wojna światowa – klęska Rosji
- rewolucja lutowa (1917) – upadek caratu, koniec Imperium
Imperium rosyjskie rozciągało się od ok. 17°40′E aż do 180°E i dalej do 170°W, natomiast przed 1867 r. do 130°W z powodu Alaski, która należała do imperium.
W Imperium Rosyjskim panowało „samodzierżawie”, czyli monarchia absolutna[19].
Symbole państwowe
Pierwszy herb Imperium z czasów Piotra Wielkiego (1721–1725)
Pierwszy projekt herbu wielkiego Imperium z 1800 roku
Herb wielki Imperium w latach 1883–1917
Herb średni Imperium w latach 1883–1917
Centralny element herbu Imperium w latach 1883–1917
Herb mały Imperium w latach 1857–1917
Rosyjska herbowa flaga narodowa w latach 1858–1883
Rosyjska flaga narodowa w latach 1883–1914
Tzw. „nowa rosyjska flaga narodowa” w latach 1914–1917, mająca symbolizować jedność cara z narodem.
.png)
Podział administracyjny
Terytoria zależne
- Rzeczpospolita Obojga Narodów – państwo środkowoeuropejskie o ustroju demokracji szlacheckiej. Zależna od Rosji w latach 1768–1789 i 1792-1795.
- Wielkie Księstwo Finlandii – autonomia wewnątrz Rosji (w latach 1809–1917).
- Królestwo Kongresowe – państwo w unii personalnej z Rosją (w latach 1815–1864). Potem przyłączone do Rosji.
- Mongolia Zewnętrzna – autonomia wewnątrz Chin zależna od Rosji (1907–1921).
- Mandżuria – północno-wschodnia część Chin. 1900–1905 zależna od Rosji, od 1905 japońska.
- Port Artur – miasto portowe na wschodzie Chin przy granicy z Koreą (obecnie Lüshun) w latach 1898–1905.
- Północna Persja – część Persji nad Morzem Kaspijskim (1907–1917).
- Alaska – kolonia rosyjska w Ameryce Północnej w latach 1799–1867. Obecnie stan USA
Wiedza o demografii Imperium Rosyjskiego do końca XIX wieku jest fragmentaryczna. Wynika to z faktu, że pierwszy nowoczesny spis ludności odbył się na terenach Rosji dopiero w 1897 roku. Stąd wcześniejsze dane oparte są na szacunkach oraz – od czasów Piotra I – na tzw. rewizjach, przeprowadzanych przez władze carskie. Pierwszą rewizję, czyli spis wszystkich mężczyzn (nie uwzględniającą szlachty i duchowieństwa) przeprowadzono na rozkaz cara Piotra I w latach 1719–1721. Według tego spisu w ówczesnej Rosji mieszkało 6,345 mln mężczyzn. Dodając do tego kobiety, dzieci oraz uwzględniając liczne poprawki szacuje się, że w 1721 roku Imperium Rosyjskie zamieszkiwało ok. 15 mln ludzi. Łącznie w XVIII wieku przeprowadzono 5 rewizji, które wykazały następującą populację kraju (w granicach z 1719)[20]:
- 1721 – 15 mln
- 1744 – 17,9 mln
- 1762 – 21,2 mln
- 1782 – 26 mln
- 1795 – 28,2 mln.
Na skutek włączenia do Imperium Rosyjskiego nowych terytoriów, głównie kosztem Polski i Turcji, liczba ludności po Kongresie wiedeńskim wzrosła do 45 mln mieszkańców. XIX-wieczna Rosja charakteryzowała się olbrzymim przyrostem zaludnienia. Wynik spisu powszechnego przeprowadzonego w 1897 roku wykazał, że kraj zamieszkuje 125,6 mln[21] mieszkańców. Oznacza to, że w latach 1815–1897 ludność Imperium wzrosła prawie trzykrotnie.
Populacja Imperium Rosyjskiego na podstawie rewizji z lat 1796–1858[22]:
- 1796 – 41 175 mln
- 1835 – 63 198 mln
- 1851 – 69 732 mln
- 1858 – 75 927 mln.
Analizując demografię Rosji w latach 1791–1917 nie sposób pominąć składu narodowościowego państwa. Do spisu z 1897 r. dostępne dane opierają się na szacunkach, dopiero na podstawie tego spisu dane są bardziej wiarygodne. Według spisu Rosję (bez większości Finlandii) zamieszkiwało 125 640 021 ludzi w tym:
- Rosjanie – 55 667 469
- Ukraińcy – 22 380 551
- Ludy tureckie i tatarskie – 13 373 867
- Polacy – 7 931 307
- Białorusini – 5 885 547
- Żydzi – 5 063 156
- Ludy fińskojęzyczne – 3 502 147
- Niemcy – 1 790 489
- Łotysze – 1 435 937
- Ludy kartwelskie – 1 352 535
- Litwini (bez Żmudzinów) – 1 210 510
- Ormianie – 1 173 096
- Mołdawianie i Rumuni – 1 121 669
- Ludy dagestańskie – 1 091 782
- Żmudzini – 448 022
- Tadżycy – 350 397
- Grecy – 186 925
- Bułgarzy – 172 659
- Osetyjczycy – 171 716
- Inni.
Według spisu Syberia była wówczas zamieszkiwana przez 5 758 822 ludzi.
Należy pamiętać, że narodowość była określana na podstawie kryterium językowego. Stwarza to pewne problemy przy analizie danych, gdyż językiem uprzywilejowanym był język rosyjski, a języki ukraiński i białoruski traktowano jako dialekty tegoż języka. Istotna była dyskryminacja innych języków narodowych, czy wręcz zaniżanie liczności niektórych narodowości podczas spisu (dotyczy to zwłaszcza Polaków).
Podział wyznaniowy na podstawie spisu z 1897 roku[23]:
- Prawosławni – 87 123 604 (69,3%)
- Staroobrzędowcy – 2 204 596 (1,75%)
- Katolicy (wraz z ormiańskimi katolikami) – 11 506 834 (9,15%)
- Luteranie – 3 572 653 (2,8%)
- Judaizm – 5 215 805 (4%)
- Muzułmanie – 13 906 972 (11%)
- Buddyści i Lamaiści – 433 863 (0,34%)
- Pozostali (Chrześcijanie, Karaimi, inne religie) – 1 675 694 (1,66%)
- Suma – 125 640 021
Miasta
Największe miasta Imperium Rosyjskiego w 1897 r. według danych ze spisu powszechnego:
.png){kind=small}
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
.png){kind=small}
Podstawą gospodarki Imperium Rosyjskiego było słabo rozwinięte rolnictwo. Uprawiano pszenicę, żyto, jęczmień, len. Głównym rejonem upraw była dzisiejsza Ukraina i Rosja wschodnia aż do gór Ural. Dalej na wschód rozwinęła się hodowla zwierząt futerkowych i reniferów na Syberii, oraz bydła i trzody chlewnej w pozostałych rejonach Imperium Rosyjskiego.
Przemysł rozwijał się na Syberii dzięki odkryciu rud przeróżnych metali i pokładom węgla kamiennego. Dużą rolę odgrywał przemysł zbrojeniowy, stoczniowy i odzieżowy, oferujący swoje produkty armii oraz cywilom.
Kultura i nauka rosyjska zawdzięcza swój rozwój w dużym stopniu reformom Piotra Wielkiego. Od roku 1725 działała Akademia Nauk. Do najwybitniejszych uczonych tego okresu zalicza się Michaiła Łomonosowa, od roku 1745 profesora chemii w Akademii Nauk, inicjatora założenia w 1755 Uniwersytetu Moskiewskiego. W okresie rządów Piotra Wielkiego rozwijała się działalność ekonomisty Iwana Pososzkowa, będącego zwolennikiem opodatkowania wszystkich klas społecznych z wyjątkiem duchowieństwa oraz upatrującego przyczyn zacofania rolnictwa w nadmiernym wyzysku chłopstwa[24].
Dalszy rozwój oświaty związany jest z reformami Aleksandra I. Zgodnie z utworzoną strukturą nauczania kraj podzielono na sześć okręgów, na czele których stali kuratorzy. Planowano utworzenie uniwersytetów, które miały sprawować nadzór merytoryczny nad szkolnictwem w danym okręgu. W latach 1802–1805 powołano do życia cztery uniwersytety: w Dorpacie, Wilnie, Kazaniu i Charkowie[25]. Dopełnieniem szkolnictwa uniwersyteckiego były licea – szkoły o randze wyższej od szkół średnich. Szkół tych było pięć, wśród nich Liceum Krzemienieckie.
Mikołaj I zlikwidował jednak w roku 1835 autonomię uniwersytetów. W kolejnych latach zakazano studentom wyjazdów na studia za granicę i znacznie podniesiono wysokość czesnego. Dodatkowo obostrzeniom podlegało nauczanie logiki oraz psychologii – mogli się tym zajmować wyłącznie teolodzy[26].
W dziedzinie architektury najważniejsze osiągnięcia związane są z budową nowej stolicy: Saint Petersburga. Do ważniejszych budynków wzniesionych w XVIII wieku zalicza się Gmach Admiralicji oraz Sobór Pietropawłowski.
Malarstwo reprezentowali w XVIII wieku tacy malarze jak Iwan Nikitin i Andriej Matwiejew, w twórczości malarskiej przeważały nurty realistyczne[27].
- Hymn ten obowiązywał dopiero od 1833 r. Wcześniej Rosja posiadała inne hymny państwowe, były to: Niech rozgrzmiewa pieśń zwycięstwa (1791–1816) oraz Modlitwa Rosjan (1816–1833)
- Regionalne
polski (Królestwo Polskie)
fiński i szwedzki (Wielkie Księstwo Finlandzkie).
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
