Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk (skrót: IJP PAN) – jedyna w Polsce placówka naukowo-badawcza zajmująca się badaniem języka polskiego we wszystkich jego aspektach i odmianach, założona w 1973 roku.
Szybkie fakty Data założenia, Typ ...
Instytut Języka Polskiego
Polskiej Akademii Nauk
Data założenia |
1 października 1973 |
Typ |
badawczy |
Państwo
|
Polska
|
Adres |
al. Mickiewicza 31 31-120 Kraków |
Dyrektor |
prof. dr hab. Maciej Eder |
Położenie na mapie Krakowa Instytut Języka Polskiego PAN |
Położenie na mapie Polski Instytut Języka Polskiego PAN |
Położenie na mapie województwa małopolskiego Instytut Języka Polskiego PAN |
50°03′58,7″N 19°55′31,0″E |
Strona internetowa |
Zamknij
Dyrektorem Instytutu jest prof. dr hab. Maciej Eder[1], zastępcą dyrektora ds. naukowych – dr hab. Michał Rzepiela, a przewodniczącą Rady Naukowej jest prof. dr hab. Anna Tyrpa (kadencja 2023–2026)[2]. Instytut ma uprawnienia do nadawania stopnia doktora i doktora habilitowanego nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa. Od 2019 roku Instytut kształci doktorantów w ramach Szkoły Doktorskiej Anthropos Instytutów Polskiej Akademii Nauk (koordynatorem Szkoły w IJP jest dr Emil Popławski)[3][4]. Do 2022 roku Instytut prowadził też Językoznawcze Studia Doktoranckie (ostatni nabór przeprowadzono w 2018 roku)[5].
Pierwszą siedzibą Instytutu Języka Polskiego był w latach 1973–1999 budynek przy ul. Straszewskiego 27 w Krakowie. Instytut posiadał w przeszłości zamiejscowe pracownie w Poznaniu i Sosnowcu[6].
Od 1999 roku główną siedzibą Instytutu jest gmach przy al. Mickiewicza 31 w Krakowie. Tu mieści się dyrekcja i administracja oraz siedem pracowni (2024)[7]:
- Pracownia Dialektologii Polskiej (w Krakowie, kierownik dr hab. Renata Kucharzyk, prof. IJP PAN),
- Pracownia Etymologii i Geolingwistyki (kierownik prof. dr hab. Jadwiga Waniakowa),
- Pracownia Języka Staropolskiego (kierownik dr hab. Mariusz Leńczuk, prof. IJP PAN),
- Pracownia Łaciny Średniowiecznej (kierownik dr hab. Michał Rzepiela, prof. IJP PAN),
- Pracownia Metodologiczna (kierownik prof. dr hab. Maciej Eder),
- Pracownia Onomastyki (kierownik dr hab. Urszula Bijak, prof. IJP PAN),
- Pracownia Wielkiego Słownika Języka Polskiego (kierownik prof. dr hab. Piotr Żmigrodzki).
W Warszawie (ul. Ratuszowa 11) działają trzy pracownie (2024)[7]:
- Pracownia Dialektologii Polskiej (w Warszawie, kierownik j.w.),
- Pracownia Historii Języka Polskiego XVII–XVIII wieku (kierownik dr hab. Magdalena Majdak, prof. IJP PAN),
- Pracownia Polszczyzny Kresowej (kierownik dr hab. Ewa Dzięgiel, prof. IJP PAN).
W latach 1973–2015 Instytut miał strukturę dwustopniową – był podzielony na zakłady, w skład których wchodziły pracownie.
W krakowskiej siedzibie Instytutu mieści się biuro Polskiego Towarzystwa Językoznawczego[8].
Słowniki opisujące historię języka polskiego
- Słownik staropolski
- Słownik pojęciowy języka staropolskiego
- Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego
- Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII wieku
- Słownik wileński
- Słownik Wyrazów Zapomnianych
Słowniki współczesnego języka polskiego
Słowniki odmian języka i prace geolingwistyczne
- Słownik gwar polskich
- Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur
- Słownik gwary Zakopanego
- Atlas Linguarum Europae
- Ogólnosłowiański atlas językowy
- Słownik polskich leksemów potocznych
- Słownik gwar małopolskich (obecnie nieprowadzony w IJP)
Słowniki łaciny średniowiecznej
- Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce (Lexicon Mediae et Infimae Latinitatis Polonorum)
- Elektroniczny Słownik Łaciny Średniowiecznej w Polsce (A–Q)
Słowniki onomastyczne
- Antroponimia Polski od XVI w. do końca XVIII w.
- Słownik staropolskich nazw osobowych
- Elektroniczny słownik hydronimów Polski
- Nazwy miejscowe Polski. Historia. Pochodzenie. Zmiany
- Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych
- Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych
- Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny
- Internetowy słownik nazwisk w Polsce
- Słownik imion współcześnie w Polsce używanych
- Lexikon der Familienamen polnischer Herkunft im Ruhrgebiet
Słowniki opisujące gramatykę języka polskiego
- Słownik syntaktyczno-generatywny czasowników polskich
Czasopisma[10]
- „Onomastica” (ISSN 0078-4648, e-ISSN 2658-2783), założone w 1955 roku, redaktor naczelny (2024): dr hab. Halszka Górny, prof. IJP PAN[11],
- „Polonica” (ISSN 0137-9712, e-ISSN 2545-045X), założone w 1975 roku, redaktor naczelny (2024): dr hab. Rafał L. Górski, prof. IJP PAN[12],
- „Socjolingwistyka” (ISSN 0208-6808, e-ISSN 2545-0468), założone w 1977 roku, redaktor naczelny (2024): prof. dr hab. Katarzyna Skowronek[13].
Cykle wydawnicze[14]
- Prace Instytutu Języka Polskiego PAN (ISSN 0208-4074) (nr 1: 1975 – nr 166: 2024)[15]
- Studia dialektologiczne
- Studia gramatyczne
- Studia historyczno-językowe
Publikacje książkowe elektroniczne[14]
- Nowe Studia Leksykograficzne (1–2: 2007–2008)
Monografie[14]
wydawane od 1991 roku (nienumerowane)
Przewodniki elektroniczne[14]
- Przewodnik językowo-encyklopedyczny po gramatyce semantycznej języka polskiego w ujęciu historycznym (2018–2024)
Materiały źródłowe
- Biblioteka zabytków polskiego piśmiennictwa średniowiecznego (2006)[16]
Podręczniki akademickie
IJP PAN opracował trzytomowy podręcznik Gramatyka współczesnego języka polskiego (tzw. „żółta gramatyka”[6], przez studentów zwana „jajecznicą”[17]), red. nauk. całości Stanisław Urbańczyk (ISBN 83-01-03601-X)[18][19]:
- Tom 1: Stanisław Karolak, Maciej Grochowski i Zuzanna Topolińska: Składnia (Warszawa: PWN, 1984, ISBN 83-01-03602-8),
- Tom 2: Renata Grzegorczykowa, Krystyna Kallas, Krystyna Kowalik, Roman Laskowski, Alicja Orzechowska, Jadwiga Puzynina i Henryk Wróbel: Morfologia (wyd. 1, Warszawa: PWN, 1984, ISBN 83-01-03603-6; wyd. 2 zm., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, w 2 woluminach, ISBN 83-01-12386-9; wyd. 3 popr., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, w 2 woluminach, ISBN 83-01-12829-1),
- Tom 3: Leokadia Dukiewicz i Irena Sawicka: Fonetyka i fonologia (Kraków: Wydawnictwo IJP PAN, 1995, ISBN 83-85579-37-0).
Dyrekcja [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23].
Rada Naukowa [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
Historia [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
Pracownie [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
Kontakt [online], Polskie Towarzystwo Językoznawcze [dostęp 2024-09-23] (pol.).
Słowniki [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
Czasopisma [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2024-09-23] (pol.).
O czasopiśmie [online], Onomastica. Pismo poświęcone teorii i interpretacji nazw własnych [dostęp 2024-09-23] (pol.).
Przedmowa, [w:] AlicjaA. Nagórko AlicjaA., Zarys gramatyki polskiej, wyd. VII uzup., Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. [9], ISBN 978-83-01-15390-8 (pol.).
Wstęp, [w:] RenataR. Grzegorczykowa RenataR., RomanR. Laskowski RomanR., HenrykH. Wróbel HenrykH. (red.), Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, wyd. 3 poprawione, t. [1], Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1999, s. 19, ISBN 83-01-12829-1 (pol.).
- BarbaraB. Czopek-Kopciuch BarbaraB., Instytut Języka Polskiego PAN i jego dyrektorzy, [w:] BarbaraB. Czopek-Kopciuch, PiotrP. Żmigrodzki (red.), Język polski wczoraj – dziś – jutro, Kraków: Lexis, 2010, s. 61–66, ISBN 978-83-89425-61-4.
- WładysławW. Lubaś WładysławW., Instytut Języka Polskiego PAN w Krakowie w latach 1973–1991, „Polonica”, 16, 1994, s. 252–267, ISSN 0137-9712.
- PiotrP. Żmigrodzki PiotrP., Wkład Instytutu Języka Polskiego PAN w dorobek polskiej lingwistyki, „Język Polski”, XCIII (4), (Język Polski. Pismo Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego), 2013, s. 243–260, ISSN 0021-6941 [dostęp 2024-09-23] (pol.).