Józef Chełmowski

Józef Chełmowski (ur. 26 lutego 1934 w Brusach Jagliach, zm. 6 lipca 2013 tamże) – ludowy artysta, rzeźbiarz, malarz.

Józef Chełmowski

Data i miejsce urodzenia	26 lutego 1934 Brusy Jaglie
Data i miejsce śmierci	6 lipca 2013 Brusy Jaglie
Narodowość	kaszubska
Dziedzina sztuki	malarstwo, rzeźbiarstwo
Odznaczenia
Strona internetowa

Życiorys

Józef Chełmowski to rodowity Kaszub, syn Konrada i Marianny Chełmowskich^[1]. Miał dwóch braci i dwie siostry. W roku 1941 rozpoczął edukację w niemieckiej szkole podstawowej w Brusach. Po II wojnie światowej kontynuował naukę w polskiej szkole powszechnej, po ukończeniu której krótko pracował jako robotnik na kolei, a w roku 1948 wyjechał na pół roku do pracy na Śląsk. Po powrocie ponownie zatrudnił się na kolei. Po odbyciu zasadniczej służby wojskowej (radiomechanik w lotnictwie^[1]) i powrocie do Brus pracował m.in. w przedsiębiorstwie drogowym, w kinie „Sława” w Brusach (jako bileter), w przedsiębiorstwie „Las”, i po raz kolejny na kolei. W końcu lat 70. zajął się prowadzeniem gospodarstwa rolnego po swoich rodzicach^[2]. Mieszkał w miejscowości Brusy Jaglie, w domu rodzinnym, który jest też prywatnym muzeum regionalnym, gdzie znajdują się jego rzeźby, obrazy, pamiątki rodzinne, przedmioty codziennego użytku i narzędzia używane w gospodarstwie. Jego dzieła poruszają zagadnienia filozoficzne, polityczne, regionalne, historyczne, patriotyczne oraz wiary. W przydomowym sadzie znajdują się rzeźby – pomalowane ule w pniach drzew, które przedstawiają różne postacie – często aniołów. Chełmowski posługuje się językiem południowych Kaszub, znanym z rodzinnego domu. Przywrócił i spopularyzował zanikającą na Pomorzu sztukę malowania na szkle. Jest twórcą kapliczek przydrożnych, trzech rzeźb, które znalazły się w Ołtarzu Papieskim w Sopocie. Największym dziełem jego życia jest obraz Apokalipsa, którego długość wynosi 55 m i jest to zobrazowanie Apokalipsy św. Jana. Jego prace znajdują się w muzeach m.in. w Toruniu, Bytowie, Bydgoszczy, Pile, Chojnicach i Wejherowie. Wielokrotnie nagradzany na Ogólnopolskim konkursie malarskim im. Teofila Ociepki w Bydgoszczy^[3][4]. Członek Stowarzyszenia Twórców Ludowych (od 1978)^[5].

Od 1959 był mężem Jadwigi (1940–2018), z którą miał dwie córki: Ewę i Jolantę^[2].

Pochowany na cmentarzu parafii pw. Wszystkich Świętych w Brusach (sektor C-6-28)^[6].

Wystawy indywidualne

• 1986 – Biuro Wystaw Artystycznych: „Mały Salon Sztuki” w Bydgoszczy
• 1986 – Muzeum Borów Tucholskich w Tucholi
• 1987 – Wojewódzki Ośrodek Kultury w Gdańsku
• 1989 – Muzeum Borów Tucholskich w Tucholi
• 1989 – Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego wCzłonek Stowarzyszenia Twórców Ludowych od 1978 Bydgoszczy
• 1994 – Dom Kultury „Hakenfort” oraz kościół św. Otgera (prezentacja „Panoramy Apokalipsy”) w Stadtlohn (Niemcy)
• 1994 – „Haus des Gastes” w Herbstein (Niemcy)
• 1994/95 – Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach
• 1995 – Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie
• 1996 – „Haus der Begegnung” (w ramach Dni Kultury Polskiej) w Bad Nenndorf (Niemcy)
• 1996 – Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach
• 1997 – Siegburger Torhaus-Museum w Siegburgu
• 1997 – Dom Kultury „Hakenfort” w Stadthlon (Niemcy)
• 1997 – Muzeum Okręgowe w Sieradzu
• 1998 – Muzeum Etnograficzne (wspólnie z rzeźbami Szczepana Muchy z kolekcji Muzeum Okręgowego w Sieradzu) w Ljubljanie (Słowienia)
• 1999 – Muzeum Regionalne w Człuchowie
• 2000 – Galeria Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy
• 2003/2004 – Galeria „Homo Faber” Soleckiego Centrum Kultury w Solcu Kujawskim
• 2004/2005 – Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie
• 2005 – Muzeum im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy
• 2005 – Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy w Lednogórze
• 2005 – Ośrodek Kultury w Brusach-Jagli
• 2005/2006 – Muzeum Okręgowe w Pile
• 2008 – Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie
• 2012/2013 – Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie
• 2014/2015 – Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie
• 2016 – Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku
• 2016 –­ Muzeum Regionalne w Krokowej
• 2024 – Muzeum Narodowe w Gdańsku

Źródło:^[2].

Odznaczenia

• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2006)^[7]
• Medal Stolema (1996)^[8]

Nagrody i wyróżnienia

• Nagroda im. Oskara Kolberga (1995)
• Grand Prix w Ogólnopolskim Konkursie Malarskim im. Teofila Ociepki (1996)
• wpis do Honorowej Księgi Zasłużonych Obywateli Miasta i Gminy Brusy (1998)
• Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury (1999)^[9]
• Pomorska Nagroda Artystyczna (2004)

Źródło:^[1].

Upamiętnienie

• W 2016 Muzeum Historyczno-Etnograficzne w Chojnicach rozpoczęło realizację projektu inwentaryzacji twórczości znajdującej się w zbiorach prywatnych. Efektem badań jest powstanie wortalu internetowego poświęconego twórczości J. Chełmowskiego wraz z katalogiem online i biografią artysty^[5].
• Z inicjatywy Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego rok 2017 ogłoszono Rokiem Chełmowskiego.
• W 2017 Muzeum Zachodniokaszubskie w Bytowie wydało publikację pt. Pasieka wyobraźni. O twórczości Józefa Chełmowskiego (red. D. Kalinowski, T. Siemiński)^[2].
• Od 2019 organizowany jest cykliczny Konkurs Sztuki Ludowej im. Józefa Chełmowskiego^[1].
• W 2021 powstał pełnometrażowy film pt. Tajemnice Świata Światów. Opowieści o Józefie Chełmowskim w reż. Andrzeja Dudzińskiego^[2].