Język ogólnopolski

Język ogólnopolski^[a] – standardowa, kanoniczna odmiana języka polskiego, nauczana i promowana w szkołach oraz pełniąca funkcję języka administracji, mediów i literatury^[1]. Używana jest na terenie całej Polski w szerokim spektrum domen życia publicznego i kulturalno-oświatowego^[2]. Od dialektów i gwar lokalnych odróżnia ją szeroki zasięg geograficzny i wypracowanie funkcjonalne, a także istnienie formalnie prowadzonej kodyfikacji^[3], zarówno w postaci normy użytkowej (potocznej), jak i wzorcowej^[4]. Język ogólnopolski stoi w opozycji tak do dialektów terytorialnych, jak i do odmian środowiskowych (społecznych)^[2][5], ciesząc się większym prestiżem społecznym niż gwary wiejskie^[6][7]. Popularnie bywa określany mianem „poprawnej” polszczyzny, nie jest natomiast postrzegany jako dialekt^[8]. W potocznym rozumieniu uchodzi za „czystą” formę języka polskiego, pozbawioną naleciałości gwarowych^[8] lub przeciwstawną wobec dialektów^[9].

Język ogólnopolski

Obszar	Polska
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
Języki indoeuropejskie Języki bałtosłowiańskie Języki słowiańskie Języki zachodniosłowiańskie Języki lechickie Język polski Język ogólnopolski
Status oficjalny
Organ regulujący	Rada Języka Polskiego
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Polszczyzna standardowa nie jest bytem w pełni jednolitym, gdyż może przybierać różne formy ukształtowania stylistycznego, odpowiadające spełnianym przez nią funkcjom^[3]. Ponadto w kodyfikacji języka ogólnopolskiego wyróżnia się dwa warianty fonetyczne polszczyzny, jakimi są wymowa warszawska oraz wymowa krakowsko-poznańska^[1]. Standard ogólnopolski uformował się w wyniku długotrwałych procesów rozwojowych i świadomych działań, początkowo czerpiąc z zasobów gwarowych (najpierw wielkopolskiego i małopolskiego, później mazowieckiego i kresowego), ale ostatecznie wytwarzając również elementy niespotykane w dialektach lokalnych^[3].

Język ogólnopolski zdominował polską praktykę komunikacyjną, będąc stosowanym we wszystkich kontekstach językowych na terenie Polski^[10]. O ile gwary tradycyjne zachowały się w środowiskach wiejskich i małomiasteczkowych^[10], to wśród pokolenia młodego i średniego rozpowszechniły się formy polszczyzny zbliżone do języka standardowego^[8]. Cechy regionalne wśród użytkowników polszczyzny w dużej mierze ograniczają się do różnic leksykalnych^[8]. Na ten szczególny stan języka polskiego wpłynęły masowe migracje ludności^[11] i powojenne dążności do rugowania różnic dialektalnych, a także wprowadzenie polszczyzny standardowej jako języka nauczania, które przyczyniło się do jej ekspansji^[10]. Postępującej redukcji cech lokalnych sprzyja też zintensyfikowane oddziaływanie środków masowego przekazu^[10]. Ponadto, równolegle z przekonaniem o zachodzącej degradacji języka, w Polsce panują zadomowione postawy purystyczne i normatywne, nastawione na homogenizację polszczyzny i przyznawanie pierwszeństwa językowi standardowemu^[12][13]. Na pocz. XXI w. stwierdzono, że zachowane różnice regionalne prawdopodobnie będą ulegały zanikowi, a triada „język standardowy – kody mieszane – gwary ludowe” zostanie ostatecznie zastąpiona przez podział „język standardowy – kody mieszane”^[7].

Zobacz też

• norma językowa
• regulacja językowa
• pochodzenie polskiego języka literackiego

Uwagi

1. W piśmiennictwie spotykane są również synonimiczne terminy: „polszczyzna standardowa”^[14], „polszczyzna ogólna”^[15], „polszczyzna literacka”^[15], „dialekt literacki”^[14], „polszczyzna kulturalna”^[1], „dialekt kulturalny”^[16][17]. Wąsko rozumiany język literacki (sensu stricto) to jedynie pisana odmiana języka ogólnego^[2][18][19]. Podobnie terminowi „język standardowy” przypisywano w polskim językoznawstwie inne (niepowiązane) znaczenie, odnoszące się do potoczności^[20].