Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Język prawniczy – specyficzny język używany przez osoby stosujące i interpretujące prawo. Jest to język, w którym prawnicy rozmawiają o prawie.
Język prawniczy bywa określany także jako „żargon prawniczy”[1].
Język prawniczy jest odmianą języka naturalnego, ma identyczną z nim gramatykę, różnić się może jednak znaczeniem poszczególnych słów i połączeń wyrazowych. Ta ostatnia cecha może sprawiać trudności w prawidłowym rozumieniu języka prawniczego, ponieważ potoczne rozumienie pojęć, którymi operują prawo i prawnicy, często będzie prowadzić do nieporozumień i błędnych wniosków. Odmienności terminologiczne języka prawniczego wynikają z potrzeb doprecyzowania i uściślenia terminologii, która ma być używana w aktach prawnych i dyskusji o prawie.
Od języka prawniczego odróżnia się język prawny. Język prawny jest językiem, w którym formułowane jest prawo, a więc jest językiem przepisów i norm prawnych. Jest zawarty w tekstach prawnych: Konstytucji, ustawach, rozporządzeniach, dekretach (aktach normatywnych).
Jeżeli język prawny potraktujemy jako język pierwszego stopnia (stopnia podstawowego), to język prawniczy jest językiem drugiego stopnia (metajęzykiem), czyli językiem, za pomocą którego rozmawiamy o języku pierwszego stopnia (relacje między rzeczywistością a językiem I i II stopnia próbuje przybliżyć poniższy diagram).
Język prawniczy jest więc „nadbudową” języka prawnego. W języku prawniczym wypowiadamy się o mocy wiążącej przepisów prawnych, dokonujemy interpretacji norm prawnych, ustalamy ich treść i możliwość zastosowania w określonej sytuacji, czy też zastanawiamy się nad ich przestrzeganiem i skutecznością.
Język prawniczy jest dość sformalizowany, unika pojęć potocznych, opiera się na konstrukcjach myślowych o wysokim poziomie abstrakcji. Język prawniczy ma wiele zbieżności z językiem naukowym, a w swej odmianie „języka prawniczego nauki” – jest językiem naukowym.
Wiele pojęć języka potocznego jest niedookreślonych. W codziennym komunikowaniu się nie przeszkadza nam to tak bardzo i jesteśmy się w stanie porozumieć. Prawdopodobnie jednak większość ludzi z własnego doświadczenia byłaby w stanie wskazać przykłady nieporozumień wynikających z użycia sformułowań dwuznacznych lub niedookreślonych. W przypadku, gdy stosując prawo i zakazując ludziom czegoś lub coś im nakazując – możemy w bardzo daleko idący sposób ingerować w ich sytuację. Dlatego musimy mieć pewność, że posługujemy się pojęciami o precyzyjnie ustalonym znaczeniu.
Na potrzeby stosowania prawa tworzy się więc pojęcia prawne oraz specjalistyczne terminy prawnicze, które mają wykluczać wszelkie możliwe nieporozumienia. Mogą to być pojęcia nieznane lub nieużywane w języku potocznym (np. delikt, domicyl, indos, kontratyp, prekluzja, zstępny, list żelazny) lub pojęcia znane, ale doprecyzowane (roszczenie, użyczenie, kasacja, koncesja, uchodźca). Jeśli takie doprecyzowanie zawarte jest w obowiązującym tekście prawnym, nazywamy go definicją legalną (zob. niżej).
Terminologia języka prawniczego nie jest identyczna z terminologią języka prawnego. Ta pierwsza dysponuje bogatszym zasobem słownictwa i aparatury pojęciowej. Jest to zrozumiałe, gdy pamiętamy o roli i charakterze języka prawniczego, jako „języka o języku”, języka za pomocą którego charakteryzujemy i komentujemy język prawny. Takie pojęcia, jak np. norma prawna, podmiotowość prawna, znamiona czynu zabronionego, kontratyp, kontradyktoryjność, eutanazja itd., nie należą do języka prawnego (nie ma ich w tekstach prawa), ale należą do języka prawniczego i są używane przez prawników stosujących lub komentujących prawo.
Jednocześnie języki prawny i prawniczy, a w szczególności terminologia w nich stosowana są współzależne i korzystają z siebie nawzajem. Język prawny do dyskusji o prawie (do języka prawniczego) wnosi swoją terminologię. Język prawniczy z kolei interpretuje i doprecyzowuje pojęcia prawne, faktycznie prowadząc do przekształcenia ich w pojęcia prawnicze, co z kolei może prowadzić także do dalszej ewolucji terminologii prawnej. Ten proces próbuje zilustrować wykres obok.
Definicje legalne określają, co powinno być rozumiane przez określone pojęcie. Są one wprowadzone do języka prawnego, a więc są zawarte w ustawach i innych aktach normatywnych. Znajdują się zwykle w specjalnych „słowniczkach”, z reguły umieszczonych w początkowej części aktu.
Przykłady definicji legalnych:
Tradycyjnie prawnicy w swych wypowiedziach często używają wyrażeń obcojęzycznych, zwłaszcza łacińskich, np. res iudicata (rzecz osądzona), ratio legis (sens, zamysł, cel ustawy), reformatio in peius (zmiana na gorsze), vis maior (siła wyższa), ius cogens (norma bezwzględnie obowiązująca), amicus curiae („przyjaciel sądu”), ipso iure (z mocy samego prawa), lex specialis (przepis szczególny, ustawa szczególna) itd.
W języku prawniczym poczesne miejsce – mimo znacznego spadku znajomości łaciny wśród prawników – zajmują paremie prawnicze, z reguły wywodzące się z prawa rzymskiego jeszcze od czasów starożytnych, np. lex retro non agit – prawo nie działa wstecz; pacta sunt servanda – umów należy dotrzymywać, audiatur et altera pars – wysłuchaj także drugiej strony, nemo iudex in causa sua – nikt nie może być sędzią we własnej sprawie itd.
W obrębie języka prawniczego możemy wyróżnić kilka jego rodzajów:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.