Loading AI tools
gałąź języków indoeuropejskich Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Języki germańskie – grupa języków w obrębie języków indoeuropejskich, którymi posługuje się kilkaset milionów mówiących na całym świecie. Wywodzą się ze wspólnego języka pragermańskiego.
Obszar | |
---|---|
Użytkownicy | |
Liczba mówiących |
kilkaset milionów |
Klasyfikacja genetyczna |
|
Prajęzyk | |
Podział | |
Kody rodziny językowej | |
ISO 639-5 | gem |
Glottolog | germ1287 |
Występowanie | |
Obszar występowania: język większości ludności język urzędowy, ale posługuje się nim mniejszość społeczeństwa język używany w pewnych regionach lub kręgach społecznych | |
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode. |
W swojej wczesnej fazie rozwoju języki germańskie miały najprawdopodobniej kontakt z bliżej nieokreślonym substratem językowym (przypuszczalnie któregoś z języków azjanickich lub uralo-ałtajskich). (Zob. język pragermański).
Wszystkie języki grupy germańskiej są uważane za pochodzące od hipotetycznego języka pragermańskiego i poddane przesuwkom spółgłoskowym prawa Grimma i prawa Vernera. Nastąpiły one prawdopodobnie w trakcie epoki żelaza w Europie Północnej około 500 r. p.n.e. Pragermański w znanej dziś formie był używany po 500 r. p.n.e.[1]
W czasach, z których pochodzą najwcześniejsze świadectwa istnienia, języki germańskie były podzielone na trzy grupy: zachodnią, wschodnią i północną. Dokładna relacja pomiędzy nimi jest trudna do ustalenia z powodu zbyt rzadkich inskrypcji runicznych.
Grupa zachodnia sformowała się w późnej kulturze jastorfskiej, grupa wschodnia może być wywodzona z I wieku z Gotlandii, a grupę północną uznaje się za pochodzącą z południowej Szwecji. Okres Fuþarku starszego (od II do IV w.) poprzedza podział w regionalnych wariantach tekstu pisanego.
Najwcześniejszy znany spoisty tekst germański to pochodzące z IV w. tłumaczenie Nowego Testamentu na gocki. Wczesne języki grupy zachodniogermańskiej to starofrankijski, staro-wysoko-niemiecki i staroangielski. Języki północnogermańskie są poświadczone jedynie w drobnych fragmentach tekstów runicznych jako język pranordyjski, który około 800 r. wyewoluował w staronordyjski.
Języki wschodniogermańskie były marginalizowane od końca okresu migracji. Burgundowie, Goci i Wandalowie byli asymilowani lingwistycznie przez sąsiadów około VII w., jedynie krymsko-gocki przetrwał dłużej, do XVIII w.
W trakcie wczesnego średniowiecza języki zachodniogermańskie zostały odseparowane z jednej strony przez rozwój środkowoangielskiego, a z drugiej przez wysokoniemiecką przesuwkę spółgłoskową, której rezultatem stał się podział na języki wysokoniemieckie i dolnosaksońskie oraz ich środkowoniemieckimi wariacjami. We wczesnej epoce nowożytnej różnice pogłębiły się, mając zakres od języka najwyższego alemańskiego na południu do północnodolnosaksońskiego na północy. Mimo że obydwa te ekstrema są uważane za dialekty jednego języka niemieckiego, są mało zrozumiałe dla obu stron. Najbardziej wysunięte na południe wariacje przeprowadziły do końca drugą przesuwkę głoskową, podczas gdy północne wariacje pozostały nienaruszone przez przesuwkę spółgłoskową.
Języki północnogermańskie pozostawały jednolite na długo po 1000 roku n.e.. Do tej pory kontynentalne języki skandynawskie są łatwe do zrozumienia pomiędzy użytkownikami różnych języków tej grupy. Większe różnice w tej grupie występują między językami kontynentalnymi a wyspiarskimi, przede wszystkim w przypadku języka islandzkiego, który utrzymał staronordyjską gramatykę praktycznie nienaruszoną, podczas gdy języki kontynentalne ulegały zmianom.
Języki germańskie mają cechy charakterystyczne odróżniające je od innych języków indoeuropejskich. Prawdopodobnie najlepiej znanymi są:
języki indoeuropejskie > języki germańskie:
Piętnasta edycja Ethnologue podaje następującą klasyfikację[5]
języki indoeuropejskie > języki germańskie:
Tadeusz Milewski podaje następującą klasyfikację[6]:
Angielski | Fryzyjski | Afrikaans | Niderlandzki | Dolnoniemiecki | Niemiecki | Szwedzki | Duński | Islandzki | Wilamowski |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Apple | Appel | Appel | Appel | Appel | Apfel | Äpple | Æble | Epli | Opuł |
Board | Board | Bord | Bord | Boord | Brett | Bräde | Bræt | Borð | Brut |
Beech | Boeke/ Boekebeam | Beuk | Beuk | Böke | Buche | Bok | Bøg | Beyki | Bihia |
Book | Boek | Boek | Boek | Book | Buch | Bok | Bog | Bók | Büh |
Breast | Boarst | Bors | Borst | Borst | Brust | Bröst | Bryst | Brjóst | Brust |
Brown | Brún | Bruin | Bruin | Bruun | Braun | Brun | Brun | Brúnn | Broün |
Day | Dei | Dag | Dag | Dag | Tag | Dag | Dag | Dag | Tog |
Dead | Dea | Dood | Dood | Dood | Tot | Död | Død | Dauður | Tut |
Die | Stjerre | Sterf | Sterven | Sterven | Sterben | Dö | Dø | Deyja | Śtarwa |
Enough | Genôg | Genoeg | Genoeg | Noog | Genug | Nog | Nok | Nóg | Gynüg |
Finger | Finger | Vinger | Vinger | Finger | Finger | Finger | Finger | Fingur | Fyngier |
Give | Jaan | Gee | Geven | Geven | Geben | Giva / Ge | Give | Gefa | Gon |
Gold | Goud | Goud | Goud | Gold | Gold | Guld | Guld | Gull | Gułd |
Hand | Hân | Hand | Hand | Hand | Hand | Hand | Hånd | Hönd | Hond |
Head | Holle | Hoof / Kop | Hoofd/ Kop | Kopp | Haupt/ Kopf | Huvud | Hoved | Höfuð | Hiöet |
High | Heech | Hoog | Hoog | Hoog | Hoch | Hög | Høj | Hár | Hüh |
Home | Hiem | Heim / Tuis | Heim / thuis | Heem | Heim | Hem | Hjem | Heim | Hom |
Hook | Hoek | Haak | Haak | Haak | Haken | Hake/ Krok | Hage/ Krog | Krókur | Hok |
House | Hûs | Huis | Huis | Huus | Haus | Hus | Hus | Hús | Hoüz |
Many | Menich | Menige | Menige | Mennig | Manch | Många | Mange | Margir | Miöehia |
Moon | Moanne | Maan | Maan | Maan | Mond | Måne | Måne | Tunglið | Mönd |
Night | Nacht | Nag | Nacht | Nacht | Nacht | Natt | Nat | Nótt | Noht |
No | Nee | Nee | Nee(n) | Nee | Nein | Nej | Nej | Nei | Na/Ny |
Old | Âld | Oud | Oud | Ool | Alt | Gammal (ale: äldre, äldst) | Gammel (ale: ældre, ældst) | Gamall (ale: eldri, elsti) | Ołd |
One | Ien | Een | Een | Een | Eins | En | En | Einn | An |
Ounce | Ons | Ons | Ons | Uns | Unze | Uns | Unse | Eyri | Yns |
Snow | Snie | Sneeu | Sneeuw | Snee | Schnee | Snö | Sne | Snjór | Śnej |
Stone | Stien | Steen | Steen | Steen | Stein | Sten | Sten | Steinn | Śtan |
That | Dat | Dit | Dat, Die | Dat (Dit) | Das | Det | Det | Það | Dos |
Two/Twain | Twa | Twee | Twee | Twee | Zwei/ Zwo/ Zwan | Två | To | Tveir | Cwe |
Who | Wa | Wie | Wie | Wer/Wokeen | Wer | Vem | Hvem | Sem | Wor |
Worm | Wjirm | Wurm | Wurm/ Worm | Worm | Wurm | Mask/Orm[uwaga 1] | Orm | Ormur | Wüm |
Angielski | Fryzyjski | Afrikaans | Niderlandzki | Dolnoniemiecki | Niemiecki | Szwedzki | Duński | Islandzki | Wilamowski |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.