Jan Budkiewicz

Jan Edward Budkiewicz (ur. 19 maja 1934 w Warszawie^[1], zm. 2 sierpnia 2022^[2] tamże^[3]) – polski publicysta, krytyk filmowy, scenarzysta i reżyser, działacz związkowy, poseł na Sejm II kadencji (1993–1997).

Jan Budkiewicz

Data i miejsce urodzenia	19 maja 1934 Warszawa
Data i miejsce śmierci	2 sierpnia 2022 Warszawa
Zawód, zajęcie	publicysta, krytyk filmowy, scenarzysta, reżyser
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski, WSTiF w Łodzi
Stanowisko	poseł na Sejm II kadencji (1993–1997)
Odznaczenia

Życiorys

Syn Bronisława i Wiktorii^[3]. W latach 1952–1956 studiował na Wydziale Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego (specjalizacja krytyka filmowa), a w latach 1958–1963 – w Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera^[1][4][5] (dyplom w 1966). Podczas studiów filmowych zrealizował osiem etiud, w tym Wiślane teatrum z 1961 i Opowiadanie niemoralne z 1963, które wyróżniono nagrodami na festiwalu etiud PWSFTviT w 1964^[5].

Należał do Związku Młodzieży Polskiej oraz Zrzeszenia Studentów Polskich^[4]. Zainicjował powstanie, następnie przewodniczył pierwszemu w Polsce Dyskusyjnemu Klubowi Filmowemu Po prostu (Zygzakiem)^[4][5]. Był współzałożycielem Federacji Dyskusyjnych Klubów Filmowych. Jako krytyk filmowy i publicysta kulturalny współpracował czasopismami „Nowa Wieś”, „Sztuka Filmowa”, „Głos Pracy”, „Ekran”^[4]

Jako reżyser filmów dokumentalnych debiutował w 1965, pierwszy film fabularny wyreżyserował w 1971^[5]. Był scenarzystą i reżyserem kilku fabularnych filmów, telewizyjnych i kinowych powstałych w latach 70. i 80. Najbardziej znany z nich to Dekameron 40, czyli cudowne przytrafienie pewnego nieboszczyka z udziałem aktorów z Polski i Bułgarii (m.in. Hanny Skarżanki)^[6]. Był reżyserem w Przedsiębiorstwie Realizacji Filmów „Zespoły Filmowe” (od 1964)^[4]. Współpracował (m.in. jako drugi reżyser) przy filmach Janusza Nasfetera, Aleksandra Forda, Jerzego Gruzy, Andrzeja Wajdy czy Siergieja Bondarczuka.

W latach 1978–1980 był sekretarzem rady reżyserów w Stowarzyszeniu Filmowców Polskich. W 1981 został przewodniczącym związku, a w 1984 przewodniczącym Federacji Związków Zawodowych Pracowników Kultury i Sztuki^[7], zrzeszonej w Ogólnopolskim Porozumieniu Związków Zawodowych. Członek rady, a także prezydium OPZZ^[4]. Był członkiem komisji kultury Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego. Od 1984 do 1990 członek Narodowej Rady Kultury^[4]. W 2020 powołany w skład Rady ds. Unii Europejskiej przy marszałku województwa mazowieckiego^[8].

W latach 1993–1997 sprawował mandat posła na Sejm II kadencji, uzyskał go jako bezpartyjny kandydat z listy ogólnopolskiej Sojuszu Lewicy Demokratycznej^[1][9]. Zasiadał w Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych, Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich^[1]. Od 1998 do 2002 był radnym Warszawy^[10].

Współtwórca publikacji DSS/Wspomnienia o Dziennikarskiej Spółdzielni Satyrycznej (2005)^[11], Grzeszni – niezlustrowani. Wspomnienia absolwentów Wydziału Dziennikarskiego Uniwersytetu Warszawskiego (rocznik 1952–1956) (w trzech częściach: 2000, 2003 i 2014). Autor książek Moje posłowanie. Niektóre wystąpienia. Dokumenty (1997) oraz Samolustracja w niedorzeczu Wisły (2019)^[12].

Został pochowany na cmentarzu w Radości^[2].

Życie prywatne

Syn Bronisława i Wiktorii. Zawarł związek małżeński z Kamilą Balcerską, miał dwie córki: Joannę i Zofię^[4].

Twórczość

Filmy dokumentalne

• 1965: Akademia pana Brzechwy (realizacja)
• 1973: Gilleleje (realizacja i zdjęcia)
• 1974: Trzydziestolatki (scenariusz i reżyseria; wyróżnienie na Festiwalu Filmów Morskich w Szczecinie w 1976)
• 1977: M/S „Kapitan Ledóchowski” (scenariusz i reżyseria; nagroda na międzynarodowym festiwalu filmów morskich w Kartagenie w 1978)^[5]

Filmy fabularne

• 1971: Mateo Falcone (scenariusz i reżyseria)
• 1971: Dekameron 40, czyli cudowne przytrafienie pewnego nieboszczyka (scenariusz i reżyseria)
• 1976: Olśnienie (reżyseria)
• 1985: Pobojowisko (scenariusz i reżyseria)^[5]

Spektakle teatralne (reżyseria)

• 1978: William Saroyan, Zabawa jak nigdy, Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach
• 1979: Ion Druță, Największa świętość, Teatr im. Stefana Żeromskiego w Kielcach
• 1980: Jacek Stwora, Nadspodziewany początek bankietu, Teatr Ludowy w Krakowie
• 1983: Kazimierz Moczarski, Rozmowy z katem, Teatr Ludowy w Krakowie^[13]

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2004^[14]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 1997^[15]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Medal 40-lecia Polski Ludowej
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”
• Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Pracy – 2010^[16]