Janosch

Janosch, właśc. Horst Eckert (ur. 11 marca 1931 w Zabrzu) – urodzony na Górnym Śląsku pisarz niemieckojęzyczny, autor literatury dziecięcej.

Horst Eckert

Janosch

Janosch, 1 czerwca 2005
Data i miejsce urodzenia	11 marca 1931 Zabrze- Poremba
Zawód, zajęcie	pisarz
Odznaczenia

Janosch jest autorem ponad 300 książek dla dzieci^[1]. Książką, która dała początek całemu cyklowi pozycji dla dzieci, była Ach, jak cudowna jest Panama (niem. Oh, wie schön ist Panama). Bohaterami cyklu są Miś i Tygrysek. Cykl obejmuje ponad 120 pozycji (według innych źródeł 160), które przetłumaczono na ponad 30 języków, a szereg z nich wydano też w języku polskim. Autor jest uzdolnionym grafikiem, sam ilustruje swoje opowiadania, a stworzone przez niego wizerunki wykorzystano przy tworzeniu filmów animowanych oraz ozdabianiu ubrań dla dzieci.

Życie i twórczość

Nieistniejące już familoki przy ul. Piekarskiej, gdzie urodził się Janosch

Urodził się na Zaborzu-Porembie, dzielnicy Zabrza w 1931. Jego ojciec Johann był hutnikiem. Matka Hildegard, z domu Glodny, była osobą bardzo religijną. Ze względu na alkoholowe skłonności ojca duży udział w jego wychowaniu mają dziadkowie. W 1944 w wieku 13 lat Janosch zaczął pracę w fabryce jako ślusarz. 1 czerwca 1945 razem z rodzicami został wysiedlony do Niemiec i zamieszkał w Oldenburgu, gdzie podjął pracę w fabryce tekstylnej oraz naukę w szkole zakładowej. Od 1953 roku mieszkał w Monachium. Tutaj podjął naukę malarstwa, którą po paru semestrach przerwał.

Janosch, piszący w języku niemieckim, mówi o sobie : „Czuję się Ślązakiem, to moja narodowość, to moja religia”^[2]. Stwierdził też w wywiadzie dla katowickiej Gazety Wyborczej^[3]:

Sam po trochu czuję się Polakiem. W mojej rodzinie tylko nazwisko Eckert jest niemieckie. Pozostali moi dziadkowie nazywali się Piecha, Morawiec, Głodny.

W 1970 wydał książkę Cholonek, czyli dobry Pan Bóg z gliny (niem. Cholonek oder Der liebe Gott aus Leh, polskie tłumaczenie z przedmową Wilhelma Szewczyka 1975) – przejmującą plebejską historię o losach mieszkańców Górnego Śląska od lat 30. do 50. XX wieku. Powieść w 2004 r. została przeniesiona na deski sceniczne przez Teatr Korez z Katowic.

Pseudonim Janosch powstał (jak mówi anegdota), kiedy skierował do druku swoje pierwsze opowiadanie Historia konia Wałka (1960) i podpisał je „Janusz”, co niemiecki zecer „poprawił” na Janosch.

Obecnie Janosch – Horst Eckert od lat mieszka w San Miguel na Teneryfie. W 1946 roku tzw. „komisja weryfikacyjna” przyznała rodzinie Eckertów obywatelstwo polskie^[4][5].

Wyróżnienia i spuścizna

Za swoją twórczość wielokrotnie nagradzany, w tym Federalnym Krzyżem Zasługi oraz Nagrodą Górnośląską, przyznawaną przez śląskie ziomkostwo.

Od 2005 r. katowicka redakcja Gazety Wyborczej przyznaje nagrodę Cegły Janoscha Ślązakom, którzy rozsławiają region. Wyróżnieni w nagrodę otrzymują prawdziwe cegły wykute ze ścian familoka w Zabrzu, w którym Janosch przyszedł na świat. Cegły wydobył jeden z dziennikarzy Wyborczej, tuż przed rozbiórką budynku.

W 2015 r. ukazała się książka autorstwa Angeli Bajorek pt. Heretyk z familoka. Biografia Janoscha, opisująca życie pisarza^[6]. W 2024 Janosch,jako autor ważnej dla Górnego Śląska powieści „Cholonek czyli dobry Pan Bóg z gliny”, został laureatem "Tabulki", czyli honorowego wyróżnienia biblioteki w Rudzie Śląskiej^[7].

Kontrowersje

Premier Bawarii Edmund Stoiber nazwał Janoscha fałszywym prorokiem po tym, jak Der Spiegel opublikował rysunek pisarza, przedstawiający księdza, który podczas chrztu wbijał dziecku krzyżyk młotkiem^[8].

Podczas pobytu w Zabrzu na początku lat 90. Janosch podarował miejskiemu teatrowi swoją sztukę pt: „Powrót do Uskow” – o wydźwięku antyklerykalnym i atakującą papieża Jana Pawła II. Jeden z zabrzańskich prezydentów nieświadomy treści przekazał ją do tłumaczenia jednemu z miejskich proboszczów. Wybuchł skandal, sztuki nie wystawiono^[9].

Zabrzańskie adresy Janoscha

• ulica Piekarska – miejsce narodzin – budynek wyburzony,
• Kronprinzenstraße 308 – obecnie ulica Wolności,
• Kowalska 11a^[4].

Publikacje

Rzeźby Tygryska i Misia z bajki Ach, jak cudowna jest Panama na pl. Wolności w Zabrzu (2024)

Literatura dla dorosłych

• Cholonek, czyli dobry Pan Bóg z gliny (1970, Cholonek oder der liebe Gott aus Lehm, tłum. z j. niemieckiego Leon Bielas), Wydawnictwo Śląsk, 1974.
• Polski blues (1991, tłum. z j. niemieckiego Jacek Mularski), Limbus, 1993.
• Powrót do Uskow (Zurück nach Uskow), sztuka teatralna, 1992.

Literatura dziecięca - polskie tłumaczenia

• Tygrysek musi mieć rower ISBN 83-240-0524-2
• Miś i Tygrysek chodzą po mieście ISBN 83-240-0551-X
• Wujek Puszkin dobry niedźwiedź ISBN 83-240-0616-8
• Wszystkie moje kaczki od A do Z ISBN 83-240-0613-3
• Wielki bal dla Tygryska ISBN 83-240-0465-3
• Tygryskowa szkoła. Jak Miś i Tygrysek uczą się czytać i liczy ISBN 83-240-0672-9
• Ja Ciebie wyleczę, powiedział Miś. Opowieść o tym, jak Tygrysek pewnego razu zachorował ISBN 83-240-0452-1
• Idziemy po skarb. Opowieść o tym, jak Miś z Tygryskiem szukali szczęścia na ziemi ISBN 83-240-0367-3
• Ach, jak cudowna jest Panama ISBN 83-240-0362-2
• Dzień dobry, Świnko. Opowieść o tym, jak Tygrysek pewnego dnia nie wrócił do domu ISBN 83-240-0474-2
• Poczta dla Tygryska. Opowieść o tym, jak Miś i Tygrysek wynaleźli pocztę, pocztę lotniczą i telefon ISBN 83-240-0358-4
• Cholonek, czyli dobry Pan Bóg z gliny ISBN 83-216-0770-5
• A w wigilię przyjdzie niedźwiedź ISBN 978-83-240-0901-5
• Świerszczyk Muzykant i Kret ISBN 83-240-0693-1
• Żabi Król ISBN 83-240-0764-4
• Szczęśliwy, kto poznał Hrdlaka (2014) ISBN 978-83-240-3208-2