Loading AI tools
holenderski fizyk, noblista Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Johannes Diderik van der Waals (ur. 23 listopada 1837 w Lejdzie, zm. 8 marca 1923 w Amsterdamie) – holenderski fizyk (fizykochemik), laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1910 za prace nad równaniem stanu gazów i cieczy rzeczywistych, profesor Uniwersytetu w Amsterdamie[1].
 | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor | |
| Specjalność: chemia fizyczna | |
| Uczelnia | |
| Nagrody | |
Van der Waals urodził się w Lejdzie, w Holandii. Jego rodzicami byli Jacobus van der Waals i Elisabeth van den Burg (ojciec był stolarzem[2]). Ukończył szkołę średnią w roku 1856, po czym pracował jako nauczyciel, równocześnie studiując w latach 1862–1865 matematykę i fizykę na Uniwersytecie w Lejdzie. Utrudnieniem był brak wymaganej wówczas znajomości języków klasycznych; uczestniczył w kursach wieczorowych i szkołach letnich. W roku 1864 otrzymał stanowisko nauczyciela w szkole średniej w Deventer, a od roku 1866 mieszkał i uczył w Hadze, gdzie w latach 1866–1877 był też dyrektorem szkoły[3][4].
Po zmianie przepisów dotyczących wymogu znajomości języków klasycznych przez studentów, Johannes D. van der Waals został dopuszczony do egzaminów uniwersyteckich, a następnie[3][4]:
Uniwersytet Amsterdamski utworzono w roku 1876 przez przekształcenie Athenaeum Illustre of Amsterdam. W nowej wyższej uczelni wykładali również Jacobus van ’t Hoff (laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii z roku 1901) i Hugo de Vries (twórca teorii mutacji). Van der Waals był z nią związany do roku 1908, w którym odszedł na emeryturę. Na stanowisku profesora fizyki zastąpił go wówczas syn-imiennik, Johannes Diderik van der Waals Jr., wcześniej (1903–1908) – profesor fizyki w Uniwersytecie w Groningen[3].
Naukowe zainteresowania van der Waalsa wiązały się z tematyką prac Rudolfa Clausiusa (zob. równanie Clausiusa-Clapeyrona, kinetyczno-molekularna teoria gazów) i Thomasa Andrewsa (badania stanu krytycznego). Tych zagadnień dotyczyły badania wykonane w ramach pracy doktorskiej nt.[5]:
Over de Continuïteit van den Gas – en Vloeistoftoestand
Praca opierała się na założeniach, że ciecze i ich pary mają budowę cząsteczkową oraz że cząsteczki mają określone wymiary i wzajemnie się przyciągają (zob. promień van der Waalsa, oddziaływania międzycząsteczkowe). Van der Waals zaproponował „równanie stanu” (zob. równanie van der Waalsa), dotyczące zarówno gazów, jak cieczy – stwierdził „ciągłość” obu stanów, związaną z tym, że obie struktury są zbudowane z tych samych elementów (co bywało wówczas kwestionowane)[3][4].
Wkrótce po opublikowaniu tej pierwszej pracy, w której został odkrywczo wykazany związek między ciśnieniem, objętością i temperaturą układu, James Clerk Maxwell zrecenzował ją w Nature, pisząc że nazwisko van der Waals będzie na pewno odnotowane wśród najważniejszych dla fizyki molekularnej[3][4] (napisał również, że chęć poznania jej treści skłoni niejednego fizyka do poznania języka, w którym została napisana[3][2]).
W czasie pracy w Uniwersytecie Amsterdamskim van der Waals zajmował się głównie zagadnieniami teoretycznymi. Wśród najważniejszych osiągnięć tego okresu są wymieniane opracowania[3][2]:
W tym okresie współpracownikiem van der Waalsa – jego pierwszym uczniem i pierwszym doktorantem Uniwersytetu w Amsterdamie – był matematyk, Johannes Diederik Korteweg (praca doktorska nt. On the Propagation of Waves in Elastic Tubes, 1878; zob. też równanie Kortewega-de Vries)[2][10]. W roku 1900 stopień doktora fizyki otrzymał Johannes Diderik van der Waals Jr., który wykonał – pod naukową opieką ojca – pracę nt. Statistische behandeling der stralingsverschijnselen[10]. Jednym ze współpracowników był też Heike Kamerlingh Onnes, laureat Nagrody Nobla z roku 1913 za badania właściwości substancji w najniższych temperaturach[2].
Znaczenie prac J.D. van der Waalsa dla fizyków i chemików, zajmujących się zagadnieniami termodynamiki, ilustrują omówienia we wszystkich podstawowych podręcznikach oraz pojawianie się wielu kolejnych tłumaczeń jego prac oraz omówień w piśmiennictwie naukowym. Poniżej przytoczono przykłady prac wydanych przed rokiem 1900[b][11]:
W XX i XXI wieku przełomowa praca van der Waalsa „o ciągłości…” była udostępniana w wersji angielskojęzycznej (w tym cyfrowej):
Otrzymał Nagrodę Nobla w roku 1910. Był wyróżniony członkostwem stowarzyszeń naukowych[4]:
Otrzymał również tytuły[3]:
Ożenił się 27 września 1865 roku z Anną Magdaleną Smit (ur. 1847). Mieli trzy córki (Anne Madeleine, Jacqueline Elisabeth, Johanna Diderica) i jednego syna. Żona zmarła 28 grudnia 1881 roku na gruźlicę. Od tego czasu ojcem opiekowała się córka, Anna Madeleine. Jacqueline Elisabeth była nauczycielką historii i znaną poetką, a Johanna Diderica – nauczycielką języka angielskiego. Johannes Diderik van der Waals Junior (1873–1971) został profesorem fizyki i następcą ojca. J.D. van der Waals Senior cierpiał na depresję. Zmarł w Amsterdamie w roku 1923, rok po śmierci Jacqueline Elisabeth (spowodowanej przez nowotwór)[4]. Został pochowany na Nieuwe Oosterbegraafplaats[14].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
