Klub Sportowy Cracovia

Cracovia (błędnie nazywana Cracovią Kraków) – uznawany za najstarszy nieprzerwanie istniejący polski klub sportowy, założony 13 czerwca 1906 roku^[1] w Krakowie, jako Akademicki Klub Footballistów. W Cracovii łącznie działały 32 sekcje sportowe.

Ten artykuł dotyczy klubu sportowego Cracovia. Zobacz też: artykuły dotyczące poszczególnych sekcji oraz inne znaczenia tego słowa.

Struktura organizacyjna

• Klub "KS Cracovia 1906" – Stowarzyszenie. Zajmuje się sportami indywidualnymi i amatorskimi sekcjami sportów drużynowych.
• Miejski Klub Sportowy Cracovia Sportowa Spółka Akcyjna – założona w 1998 roku pierwotnie jako spółka KS Cracovia i Gminy Kraków. Od 2003 początkowo mniejszościowy, a później większościowy pakiet akcji ma w niej firma ComArch. MKS Cracovia SSA zajmuje się zawodowymi sekcjami sportów drużynowych.
• Akademia Mistrzów Cracovia – szkółka piłkarska dla dzieci i młodzieży
• Szkoła Mistrzostwa Sportowego im. Józefa Kałuży i Henryka Reymana – Szkoła mistrzostwa sportowego prowadzona przez MKS Cracovia SSA. Obecnie liceum, w przeszłości również gimnazjum.
• Fundacja "100 lat KS Cracovia" – fundacja współfinansująca działalność klubu, głównie zajęcia z dziećmi i młodzieżą w KS Cracovia 1906. Ma status organizacji pożytku publicznego.
• Stowarzyszenie Kultury Fizycznej Wspierania Młodych Talentów "100 Lat Cracovia" – stowarzyszenie współfinansujące szkółki piłkarskie i hokejowe MKS Cracovia. Ma status organizacji pożytku publicznego.
• Ośrodek Sportowo – Rekreacyjny Klub 1906 – prowadzony przez KS Cracovia 1906 ośrodek organizujący zajęcia sportowo-rekreacyjne.
• Stowarzyszenie "Cracovia To My" – organizacja kibiców Cracovii. Początkowo działała pod nazwą Stowarzyszenie "Tylko Cracovia"^[2].
• "Opravcy" – grupa kibiców tzw. ultras zajmująca się organizowaniem opraw na meczach.
• ponadto obecnie w likwidacji lub istniały w przeszłości
  • Klub Sportowy Cracovia – Stowarzyszenie. Przez lata podstawowa forma działalności w klubie. Miała status organizacji pożytku publicznego.
  • Koło Sympatyków KS Cracovia – dawna organizacja kibiców Cracovii.
  • Grupa 100 – związek kibiców współfinansujących działalność klubu.
  • "Laski w Paski" – żeńska grupa taneczna.

Informacje ogólne

• Pełna nazwa: Klub Sportowy Cracovia (12 sekcji sportowych) oraz Klub Sportowy Cracovia SA (2 sekcje sportowe)
• Data założenia: Klub Sportowy Cracovia – 13 czerwca 1906, KS Cracovia SA – 1998
• Barwy: biało-czerwone
• Przydomki klubu używane przez kibiców: Pasy
• Adresy: KS Cracovia – al. 3 Maja 11A (Park Jordana), 30-062 Kraków oraz KS Cracovia SA – ul. Wielicka 101, 30-552 Kraków
• Prezes: Józef Lassota (KS Cracovia) oraz Mateusz Dróżdż (MKS Cracovia SSA; zastąpił zmarłego w grudniu 2023 Janusza Filipiaka)^[3]

Historia

Cracovia powstała w 1906 jako drużyna akademicka. Pierwszy mecz zawodnicy rozegrali 23 września tego samego roku z drużyną biało-czerwonych^[4]. Miesiąc później rozegrany został rewanż na boisku o rozmiarach 120 na 150^[4]. Rywalizacja zakończyła się remisem 1:1. Strzelcem pierwszej bramki w historii Cracovii został Tadeusz Zabrza^[4]. W 1907 doszło do połączenia drużyną Biało-Czerwoni i przyjęcia biało-czerwonych barw jako klubowe. W tym samym roku szeregi klubu zasiliła drużyna Wisły Kraków^[5]. 27 listopada 1909 roku sporządzony został pierwszy klubowy statut^[6]. W 1913 drużyna zdobyła tytuł Mistrza Galicji. Było to pierwsze trofeum w historii klubu^[7]. W pierwszym sezonie 1921 Cracovia wygrała prawie większość spotkań ligowych i bilansem 64 goli strzelonych i 10 straconych zdobyła pierwsze mistrzostwo Polski^[8]. W grudniu tego samego roku 7 piłkarzy Cracovii zostało powołanych do reprezentacji Polski na pierwszy w historii mecz reprezentacji polski przeciwko reprezentacji Węgier^[9]. W kolejnym sezonie do mistrzowskiej drużyny dołączyli: Antoni Zasada, Jan Prochowski oraz Mieczysław Zimowski^[10]. Podczas przygotowań pokonali 8:2 drużynę Pogonii Katowice^[11]. W marcu tego samego roku przegrali spotkania sparingowe z czeskimi drużynami Unionu Ziżkov i Spartą Praga^[12].

W lipcu 2002 właścicielem Cracovii została firma Comarch^[13]. Nowy właściel spłacił długi zaś trenerem został Wojciech Stawowy. Do drużyny dołączyli zawodnicy proszowianki oraz Szczakowianki^[13]. Drużyna na swoim boisku rozbiła mi.n. Ładę Biłgoraj, Pogoń Staszów i ŁKS Niedźwiedź. W derbowym spotkaniu pokonali drużynę Hutnika Kraków.J jesienny bilans drużyny wynosił 11 zwycięstw 4 remisy i jedna porażka^[13]. Również w rundzie rewanżowej wygrała znaczną większość spotkań a awans ostatecznie uzyskała po wygranej 2:0 z drużyną Motoru Lublin^[14].

14 sierpnia 2025 ogłoszono, że nowym właścicielem Cracovii został Robert Platek. Mniejszościowym udziałowcem została Elżbieta Filipiak, wdowa po prezesie Cracovii w latach 2004–2023 Januszu Filipiaku. Firma Comarch pozostała głównym sponsorem klubu^[15].

Kalendarium początkowych lat

Ogłoszenie o powstaniu Akademickiego Klubu Footbalistów w dzienniku "Nowa Reforma" z 13 czerwca 1906

• 1906
  • 4 czerwca – Mecz "studenci" – Czarni Lwów 0:2. Drużyna studentów nazywana też "przodownikami" przygotowywała się do tego meczu kilkanaście dni.
  • 4 czerwca – Mecz "akademicy" – KGS IV Gimnazjum Lwów 0:4, "Akademicy" to naprędce zwołana drużyna.
  • 13 czerwca – W 132. numerze dziennika "Nowa Reforma" ukazuje się ogłoszenie zapowiadające...
  • 13 czerwca, 18:00 – ...spotkanie założycielskie Akademickiego Klubu Footballistów pod pawilonem w parku Jordana.
  • 5 sierpnia – Dawni "przodownicy" już jako I. Klub Studencki grają mecz z drużyną cyrku Buffalo Bill's Wild West, 1:0.
  • wrzesień – Drużyna AKF zmienia nazwę na AKF Cracovia.
  • 23 września – Pierwszy odnotowany w prasie mecz akademickiej Cracovii. I.Klub Studencki – Cracovia 0:0.
  • wrzesień – I.Klub Studencki otrzymuje pasiaste stroje w barwach narodowych i od tej pory nazywana jest Biało-Czerwonymi, drużyna AKF otrzymuje stroje w barwach Krakowa – niebieskie z białą szarfą (z szarfy jako niepraktycznej wkrótce zrezygnowano).
  • 29 i 30 września – rewanżowa wizyta Biało-Czerwonych we Lwowie. Zawody lekkoatletyczne i wygrany 1:0 mecz z Czarnymi.
  • październik – Turniej Jesienny na Błoniach. Wygrywają Biało-Czerwoni, druga jest Cracovia.
  • 14 października – Mecz pokazowy w Bochni, Biało-Czerwoni – Czerwoni (wynik nieznany)
  • 21 października – Mecz pokazowy w Tarnowie, Biało-Czerwoni – Cracovia 1:1. Mecz gromadzi tłumy, organizatorzy pobierają za wstęp opłatę, mecz na boisku o wymiarach 120x150.
• 1907 – Fuzja Biało-Czerwonych i Cracovii, wspólny klub zachowuje nazwę Cracovia, gra w biało-czerwonych pasach, niebieskie zostają rezerwowymi.
  • 1 lipca – Mecz wyjazdowy Czarni Lwów – Cracovia 4:1.
  • wrzesień – Fuzja z Wisłą Kraków^[16][17]. Na mocy umowy Wisła miała zostać pierwszą rezerwową drużyną Cracovii, zostaje trzecią drużyną (Cracovią III). Po kilku tygodniach gracze Wisły wycofują się z fuzji.
  • 22 września – Festyn Cracovii w Parku Jordana – mecz piłkarski i zawody w lekkiej atletyce.
• 1908
  • luty – Działalność w Cracovii podejmuje grający trener Anglik William Calder.
  • 28 maja – Pierwszy międzynarodowy mecz w historii polskiej piłki nożnej. Troppauer FV – Cracovia 4:2.
  • 14 czerwca – Rewanż w Krakowie, Cracovia – Troppauer FV 5:2.
  • wrzesień – Pierwszy lokal klubowy.
  • jesień – Powstają niezmienione do dziś odznaka i flaga klubowa, wprowadzono też legitymacje.
  • 20 września – Pierwszy (a przynajmniej pierwszy odnotowany w prasie) mecz z Wisłą Kraków, 1:1 poprzedzony zawodami lekkoatletycznymi.
  • 18 października – Pierwsze rozstrzygnięte derby. Cracovia – Wisła 3:1.

Chronologia nazw

Odznaka zrzeszenia sportowego "Ogniwo"

• 1906 – Akademicki Klub Footballistów
• 1906 – Akademicki Klub Footballowy Cracovia^[18]
• 1907 – Klub Sportowy Cracovia
• 1948 – Związkowy Klub Sportowy Cracovia
• 1949 – Związkowy Klub Sportowy Ogniwo-Cracovia
• 1949 – Związkowy Klub Sportowy Ogniwo Kraków
• 1950 – Związkowe Koło Sportowe Ogniwo MPK Kraków
• 1952 – Terenowe Koło Sportowe Ogniwo MPK Kraków
• 1954 – Terenowe Koło Sportowe Sparta Kraków
• 1955 – Klub Sportowy Cracovia
• 1957 – Spółdzielczy Klub Sportowy Cracovia
• 1973 – Klub Sportowy Cracovia
• 1997 – Miejski Klub Sportowy Cracovia Sportowa Spółka Akcyjna

Uwagi:

• W 1952 zmieniono nazwę na Terenowe Koło Sportowe Stal Nowa Huta, ale uchwała ta nie weszła w życie.
• W latach 1955–1957 używano także nieformalnej nazwy Koło Sportowe Cracovia-PSS.

Sekcje

Sekcje prowadzone przez MKS Cracovia SSA

• sekcja piłki nożnej mężczyzn

Osobny artykuł: Cracovia (piłka nożna).

• sekcja hokeja na lodzie mężczyzn

Osobny artykuł: Cracovia (hokej na lodzie).

Sekcje prowadzone przez stowarzyszenie KS Cracovia 1906

• sekcja hokeja na lodzie kobiet

Osobny artykuł: Cracovia (hokej na lodzie kobiet).

• sekcja koszykówki mężczyzn

Osobny artykuł: Cracovia (koszykówka).

• sekcja brydża
• sekcja karate
• sekcja kung-fu
• sekcja lekkoatletyczna
• sekcja piłki ręcznej kobiet

Osobny artykuł: Cracovia (piłka ręczna).

• sekcja szachowa

Osobny artykuł: Cracovia (szachy).

• sekcja tenisa stołowego

Sekcje działające w przeszłości

Sporty zespołowe

• sekcja hazeny

Osobny artykuł: Cracovia (piłka ręczna).

• sekcja hokeja bandy
• sekcja hokeja na trawie kobiet
• sekcja hokeja na trawie mężczyzn
• sekcja hokeja na wrotkach
• sekcja koszykówki kobiet
• sekcja koszykówki mężczyzn

Osobny artykuł: Cracovia (koszykówka).

• sekcja piłki ręcznej mężczyzn

Osobny artykuł: Cracovia (piłka ręczna).

• sekcja piłki wodnej
• sekcja siatkówki kobiet
• sekcja siatkówki mężczyzn

Osobny artykuł: Cracovia (piłka siatkowa).

Sporty indywidualne

• sekcja badmintona
• sekcja bilardowa
• sekcja bobslejowa
• sekcja bokserska
• sekcja brydżowa
• sekcja gimnastyczna
• sekcja kajakarska
• sekcja kolarska
• sekcja łucznicza
• sekcja łyżwiarska
• sekcja motorowa
• sekcja narciarska (zob. Skocznie narciarskie w Krakowie)
• sekcja pływacka
• sekcja strzelecka
• sekcja szermierska
• sekcja tenisa ziemnego
• sekcja żeglarska
• sekcja żużlowa

Osobny artykuł: Cracovia (żużel).

Sukcesy

• 196 tytułów mistrza kraju (1 tytuł mistrza Galicji i 195 tytułów mistrza Polski)
• 133 tytuły wicemistrza Polski
• 101 trzecich miejsc w MP
• 5 Pucharów Polski
• 1 rekord świata
• 1 rekord Europy
• 65 rekordów Polski

Cracovia może się poszczycić tytułami mistrza Polski w wielu popularnych drużynowych dyscyplinach sportowych, zarówno wśród mężczyzn jak i kobiet.

Mistrz Polski	Mężczyźni	Kobiety
Piłka nożna	1921, 1930, 1932, 1937, 1948
Koszykówka	1929,1938	1929
Piłka siatkowa	1933
Piłka ręczna	11-osobowa: 1930,1933	7-osobowa: 1957, 1958 – hala, 1958 – boisko, 1959/60, 1960/61, 1966/67, 1984/85, 1986/87; 11-osobowa: 1956, 1959, 1960/61, 1961/62
Hokej na lodzie	1937, 1946, 1947, 1948, 1949, 2006, 2008, 2009, 2011, 2013, 2016

Encyklopedia klubu

Klub posiada tworzoną przez kibiców niezależną, internetową encyklopedię wiedzy i historii klubu – WikiPasy.pl. Projekt był przygotowywany od początku stycznia 2004 roku, w internecie zaistniał w sierpniu 2004, a od początku 2005 roku jest oparty na wolnym oprogramowaniu Mediawiki.

Ciekawostki

• Karol Wojtyła, będąc studentem na Uniwersytecie Jagiellońskim, był kibicem Cracovii. Również później, podczas spotkań z Polakami interesował się losami klubu. Podczas spotkań pytał: Jak tam moja ukochana Cracovia?. Przedstawicieli Klubu Sportowego „Cracovia” na zakończenie audiencji papieskiej w dniu 5 stycznia 2005 roku pożegnał słowami: Cracovia pany!^[19]