Kali

Kali (dewanagari काली, trl. Kālī, dosł. rodzaj żeński wyrazu „czas”, trl. kālā) – hinduska bogini czasu i śmierci, pogromczyni demonów i sił zła. Jedna z głównych postaci Śakti, żony Śiwy. Bywa też rozumiana jako „Pani Kosmosu” lub absolut, źródło zasad kosmicznych i wszelkich archetypów^[2]. Występują nurty hinduizmu, wprost utożsamiające formy bogini Kali ze stanami świadomości człowieka^[3].

Kali

काली

Bogini czasu, śmierci i zniszczenia Członkini Dziesięciu Mahawidjów
„Kali” autorstwa Raja Raviego Varmy
Występowanie	Hinduizm
Siedziba	Śmaśana Adipati, pole bitwy, Manidvipa
Teren kultu	Azja Południowo-Wschodnia
Szczególne miejsce kultu	Półwysep Indyjski
Nazwa święta	Kali Puja, Nawaratri
Rodzina
Mąż	Śiwa[1]

Bogini Guhjakali; w lewej, górnej dłoni trzyma tasak ram dao

Ten artykuł dotyczy bogini. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Kali, litografia Raja Ravi Varmy z XIX wieku

Ikonografia

Kali w jednej z kilku głównych form ikonograficznych jest ciemnoskóra i wychudzona, z długimi zębami. Odziana w tygrysią skórę i naszyjnik z czaszek; pojawia się najczęściej na polach bitewnych lub na miejscach kremacji. Czasami przedstawiana z wężami wplecionymi we włosy. Często pojawia się z wystającym, zwykle nieprzeciętnie długim językiem (symbolizuje zarówno twórczą, jak i destrukcyjną moc), głową demona w ręce oraz pasem z uciętych rąk^[4]. Kali bywa przedstawiana z kilkoma parami rąk. Ich liczba zdaniem Mahabhagawatapurany może wynosić: dwa, cztery, osiemnaście, jak również sto, a nawet tysiąc^[5].

Formy kultowe

• Mahakali (trl. Mahākālī)
• Bhadrakali
• Kalika
• Dakszinakali
• Śmaśanakali
• Kamakali
• Kalasankarszini
• Guhjakali^[6]

Mężowie i partnerzy

• Śiwa
• Wisznu
• Kryszna
• Ganeśa
• Skanda^[7].

Recepcja w literaturze religijnej

Opisy bogini zawierają dopiero stosunkowo późne dzieła – purany i eposy. Jej postać występuje też w literaturze hinduizmu ludowego^[8]:

• Dewimahatmja (z Markandejapurany)
• Lingapurana
• Skandapurana
• Dewipurana
• Dewibhagawatapurana
• Tantrasara

Kult

Święte miejsca

• Kalighat
• cmentarze

Ofiary

Gniew Kali wierni uśmierzają ofiarami ze zwierząt i darem ich krwi. W przeszłości wzmiankowane są również ofiary ludzkie i samoofiarowanie (nawet samodekapitacja)^[9]. Do ścinania głów ofiar zwierzęcych tradycyjnie używało się specjalnego tasaka zwanego ram dao; w związku z tym wyobrażenia Kali często trzymają taką broń w jednej z rąk^[10]