Katedra Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Gliwicach

Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła w Gliwicach – kościół katedralny w Gliwicach w dzielnicy Śródmieście.

Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła w Gliwicach

nr rej. A/3/99 z dnia 30.04.1999 r.[1]
katedra
Katedra w Gliwicach
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Gliwice
Adres	Jana Pawła II
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	katedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Gliwicach
katedra	od 1992
Wezwanie	św. Apostołów Piotra i Pawła
Wspomnienie liturgiczne	Świętych Apostołów Piotra i Pawła 29 czerwca
Historia Data zakończenia budowy 1896-1900 Data poświęcenia 16 maja 1900 Aktualne przeznaczenie katedra diecezji gliwickiej
Dane świątyni Wieża kościelna • wysokość wież 75,5 m Organy • liczba głosów • liczba manuałów 54 3+P Dzwonnica • typ dzwonnicy • nazwa dzwonu wbudowana św. Jerzy, św. Józef, św. Maria
Położenie na mapie Gliwic Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła w Gliwicach
Położenie na mapie Polski Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła w Gliwicach
Położenie na mapie województwa śląskiego Katedra św. Apostołów Piotra i Pawła w Gliwicach
50°17′28,56″N 18°39′55,85″E
Strona internetowa

Historia

Kościół został wybudowany w latach 1896–1900. Autorem projektu był architekt Georg Kuczora, który zaprojektował w Gliwicach również m.in. budynek tzw. „Czerwonej chemii”.

Na początku świątynia była przez krótki czas kościołem filialnym gliwickiej parafii Wszystkich Świętych. W 1908 roku nastąpiło erygowanie parafii pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła, a jej pierwszym proboszczem został ksiądz prałat Józef Jagło.

Organy wybudował Kurzer z Gliwic w 1900 roku, posiadały 42 głosy. Przebudowała je austriacka firma Rieger w 1936 roku, powiększając je do 54 głosów. Organy obecnie są po kapitalnym remoncie przeprowadzonym w 2009 roku.

W 1992 roku papież Jan Paweł II erygował diecezję gliwicką, a kościół parafialny pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła podniósł do godności kościoła katedralnego.

Kalendarium

• 1890, 15 kwietnia – decyzja korporacji kościelnych o budowie nowego kościoła.
• 1896, 23 listopada – uroczyste położenie kamienia węgielnego
• 1897, maj – ukończenie fundamentów
• 1898, 12 listopada – uroczyste zatknięcie tradycyjnej wiechy na obelkowaniu dachowym
• 1899, 8 listopada – poświęcenie nowego kościoła i odprawienie pierwszej mszy przez proboszcza parafii ks.Pawła Buchali
• 1900, 16 maja – uroczysta konsekracja dokonana przez biskupa wrocławskiego ks. kardynała Jerzego Koppa
• 1908, 15 stycznia – erygowanie nowej parafii i mianowanie pierwszego proboszcza, ks. Józefa Jagłę
• 1917, 26 czerwca – zarekwirowanie dzwonów na cele wojenne
• 1922, 10 września – uroczyste poświęcenie nowych dzwonów
• 1934–1936 – renowacja wnętrza kościoła i remont organów
• 1945, 24 stycznia – ostrzał przez wojska sowieckie pozycji niemieckich w okolicach kościoła powodujący znaczne zniszczenia kościoła
• 1945–1946 – usuwanie szkód wojennych
• 1955–1956 – restauracja witraży
• 1978–1979 – prace malarskie wnętrza wykonane przez artystę J. Szmuca z Krakowa
• 1992, 25 marca – podniesienie kościoła do godności kościoła katedralnego dokonane przez Jana Pawła II

Wnętrze i wyposażenie

Wnętrze kościoła jest utrzymane w stylu neogotyckim.

• Ołtarz główny – wykonany przez Zakład Buhla (Wrocław) z drzewa sosnowego zawiera:
  • obraz Świętych Apostołów Piotra i Pawła autorstwa Juliana Waldowskiego z Wrocławia,
  • po bokach drewniane rzeźby św. Jadwigi Śląskiej i św. Elżbiety z Turyngii,
  • powyżej rzeźbę św. Michała Archanioła
  • postacie czterech adorujących aniołów
  • tabernakulum zdobione złoconym okuciem
• Ołtarz boczny Najświętszego Serca Pana Jezusa – wykonany przez Zakład Buhla (Wrocław); zawiera:
  • pośrodku obraz przedstawiający Pana Jezusa w zapraszającym geście, autorstwa Juliana Wałdowskiego z Wrocławia,
  • po bokach figury św. Franciszka z Asyżu i św. Antoniego Padewskiego,
  • powyżej figurę św. Błażeja,
• Ołtarz boczny Najświętszej Marii Panny, wykonany przez Zakład Buhla (Wrocław); zawiera:
  • obraz przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem jako Królową Nieba, autorstwa Juliana Waldowskiego z Wrocławia,
  • po bokach figury św. Józefa i św. Anny,
  • powyżej figurę św. Alojzego,
• Ołtarz boczny Matki Boskiej Bolesnej ufundowany w 1910 r., a wykonany w Monachium, który zawiera relikwie św. Kandyda, św. Feliksa i św. Klemensji,
• Ołtarz boczny Matki Boskiej Częstochowskiej ufundowany w 1912 (jako akt za świętokradzką zbrodnię) a wykonany w Monachium zawiera:
  • obraz zewnętrzny przedstawiający Boskiego Przyjaciela Dzieci,
  • obraz wewnętrzny zawierający reliefy błog. Bronisławy i św. Notburgi,
  • pod mensą ołtarza św. Stanisława Kostkę,
• Ambona, którą zdobią:
  • reliefy przedstawiające Boskiego Zbawiciela i czterech Ewangelistów,
  • figura św. Jerzego na daszku,
• Droga Krzyżowa – rzeźbiona w drewnie będąca dziełem C. Buhla z Wrocławia,
• Chrzcielnica wykonana z marmuru zawiera:
  • rzeźbioną na drewnianym wieku scenę chrztu Pana Jezusa,
• w przedsionku kościoła znajduje się:
  • rzeźba (ufundowana w 1927) przedstawiająca św. Antoniego Padewskiego, otoczonego ufnymi petentami, będąca dziełem znanego rzeźbiarza bytomskiego F. Schinka,
  • witraż z 1911 r., obrazujący Baranka Bożego adorowanego przez unoszących się aniołów, wykonany w Monachium
• Witraże w prezbiterium wykonane w warsztacie A. Kliema z Raciborza (odrestaurowane w 1955/56), przedstawiające:
  • św. Barbarę, św. Jadwigę, świętych Piotra i Pawła oraz św. Wojciecha i św. Jacka Odrowąża,

Organy

Organy wybudował w 1899 roku gliwicki organmistrz Ernst Kurzer. Projekt dyspozycji przygotował prof. Emil Bohn z Wrocławia, a szafę organową wykonał Zakład Sztuki Kościelnej Buhl również z Wrocławia. W lipcu 1917 roku organy Kurzera zostały zarekwirowane na cele wojenne. Zdemontowała je firma Klimosch und Dürschlag z Rybnika. Ta sama firma 5 lat później uzupełniła prospekt piszczałkami wykonanymi z cynku. W 1936 roku podjęto decyzję o przebudowie instrumentu przez firmę Rieger, która miała swój zakład w obecnej Kolonii-Mokrej koło Głubczyc. Firma Rieger wybudowała nowy instrument z wykorzystaniem szafy i niektórych głosów Kurzera. Poświęcenie organów miało miejsce 20 grudnia 1936 roku^[2].

Dyspozycja instrumentu:

Manuał I	Manuał II	Manuał III	Pedał
1. Prinzipal 16′	1. Bordun 16′	1. Schwebd. Aeol. 8′	1. Gambabass 16′
2. Gemshorn 8′	2. Salizional 8′	2. Viola di Gamba 8′	2. Subbass 16′
3. Doppelflöte 8′	3. Liebl. Gedackt 8′	3. Quintade 8′	3. Violonbass 16′
4. Gamba 8′	4. Flaut dolce 8′	4. Portunalflöte 8′	4. Prinzipalbass 16′
5. Hohlflöte 8′	5. Prinzipal minor 8′	5. Geigenprinzipal 8′	5. Quintbass 10 2/3′
6. Prinzipal 8′	6. Gemshorn 4′	6. Nachthorn ged. 4′	6. Bassflöte 8′
7. Rohrflöte 4′	7. Prästant 4′	7. Prinzipal 4′	7. Cello 8′
8. Spitzflöte 4′	8. Nazard 2 2/3′	8. Quintflöte 2 2/3′	8. Octavbass 8′
9. Octave 4′	9. Waldflöte 2′	9. Flageolette 2′	9. Prinzipal 4′
10. Quinte 2 2/3′	10. Terz 1 3/5′	10. Siff-flöte 1′	10. Nachthorn 2′
11. Octave 2′	11. Cymbel 3 fach.	11. Sesquialtera 2 fach.	11. Rauschpfeife 4 fach
12. Kornett 3-5 fach.	12. English Horn 8′	12. Mixtur 4 fach.	12. Posaune 16′
13. Rauschpfeife 2 fach.		13. Rankett 16′	13. Basstrompete 8′
14. Mixtur 5-6 fach.		14. Oboe 8′
15. Trompete 8′
Harfe

Dzwony

Na wieży wiszą trzy staliwne dzwony^[3]. Dawniej, do 1917 roku na wieży wisiały dzwony spiżowe, odlane w ludwisarni Braci Urlich w Apoldzie. Sygnaturka z tej odlewni natomiast dotrwała do 1941 r., kiedy to również została zarekwirowana na potrzeby wojenne^[4]. Dzięki interwencji specjalistów oraz ekspertów z Politechniki Śląskiej w 2021 roku dzwony przeszły remont. Przy jego okazji zawieszono instrument z Odlewni Dzwonów w Gliwicach, który dotychczas znajdował się we wnętrzu katedry i wykorzystano go do odmierzania godzin. Dzwony osadzono na zębatkach, które zostały wykonane wzorując się na poprzednich, oryginalnych, stosowanych przez odlewnię w Bochum^[5].

Dane dzwonów^[5]

	Imię	Waga (kg)	Ton	Średnica (cm)	Rok odlania	Odlewnia
Mały dzwon	św. Jerzy	~1150 kg	e′ (-)	138 cm	1922	Bochumer Verein Gussstahlfabrik, Bochum
Średni dzwon	św. Józef	~1900 kg	d′ (-)	157 cm	1922	Bochumer Verein Gussstahlfabrik, Bochum
Duży dzwon	św. Maria	~3250 kg	b0 (+)	190 cm	1922	Bochumer Verein Gussstahlfabrik, Bochum

Galeria

• 
  Mozaika nad wejściem do katedry przedstawiająca św. Apostołów Piotra i Pawła
• 
  Wnętrze
• 
  Ołtarz główny
• 
  Organy
• 
  Ambona
• 
  Historia kościoła umieszczona w przedsionku

Zobacz też

• lista najwyższych kościołów na świecie
• święto katedry św. Piotra