Komenda Rejonu Uzupełnień Baranowicze

Komenda Rejonu Uzupełnień Baranowicze (KRU Baranowicze) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie^[1].

Komenda Rejonu Uzupełnień Baranowicze

Powiatowa Komenda Uzupełnień
Baranowicze

Historia
Państwo	Polska
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	PKU Baranowicze
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja	garnizon Baranowicze
Podległość	DOK IX
Skład	PKU typ I

Komendy rejonów uzupełnień OK IX

Historia komendy

Na obszarze Okręgu Korpusu Nr IX funkcjonowała Powiatowa Komenda Uzupełnień Baranowicze, która obejmowała swoją właściwością powiaty: baranowicki i nieświeski. W każdym mieście powiatowym miał rezydować oficer ewidencyjny. W 1924 stanowiska ta nie zostały obsadzone^[2][3][4][5].

18 listopada 1924 weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 o powszechnym obowiązku służby wojskowej^[6], a 15 kwietnia 1925 rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu^[5]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru^[7][8]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu^[9].

Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej^[7]. W skład PKU Baranowicze wchodziły dwa referaty: I) referat administracji rezerw i II) referat poborowy^[7]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych^[10][11][12].

12 marca 1926 została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty^[13].

Od 1926, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Baranowicze normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.^[14]

Z dniem 1 października 1927 z PKU Mołodeczno w Wilejce został wyłączony powiat stołpecki i włączony do PKU Baranowicze^[15]. Od tego czasu PKU Baranowicze administrowała trzema powiatami: baranowickim, nieświeskim i stołpeckim^[16]. W grudniu 1930 komenda posiadała skład osobowy typ I^[14].

31 lipca 1931 gen. dyw. Kazimierz Fabrycy, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem B. Og. Org. 4031 Org. wprowadził zmiany w organizacji służby poborowej na stopie pokojowej. Zmiany te polegały między innymi na zamianie stanowisk oficerów administracji w PKU na stanowiska oficerów broni (piechoty) oraz zmniejszeniu składu osobowego PKU typ I–IV o jednego oficera i zwiększeniu o jednego urzędnika II kategorii. Liczba szeregowych zawodowych i niezawodowych oraz urzędników III kategorii i niższych funkcjonariuszy pozostała bez zmian^[17].

1 lipca 1938 weszła w życie nowa organizacja służby uzupełnień, zgodnie z którą dotychczasowa PKU Baranowicze została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Baranowicze przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938^[18], z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 o powszechnym obowiązku wojskowym^[19]. Obok wspomnianej ustawy i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność KRU Baranowicze normowały przepisy służbowe MSWojsk. D.D.O. L. 500/Org. Tjn. Organizacja służby uzupełnień na stopie pokojowej z 13 czerwca 1938. Zgodnie z tymi przepisami komenda rejonu uzupełnień była organem wykonawczym służby uzupełnień^[20] .

Komendant rejonu uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX, który był okręgowym organem kierowniczym służby uzupełnień. Rejon uzupełnień nie uległ zmianie i nadal obejmował powiaty: baranowicki, nieświeski i stołpecki^[1].

KRU Baranowicze otrzymała zadanie mobilizacyjne, które zostało ujęto w planie mobilizacyjnym „W”. Komendant RU był odpowiedzialny za przygotowanie całości i przeprowadzenie mobilizacji kompanii wartowniczej nr 4/93 z wyjątkiem mobilizacji materiałowej, za którą współodpowiedzialność ponosił dowódca 78 pp. Kompania wartownicza nr 4/93 wchodziła w skład baonu wartowniczego nr 93, mobilizowanego przez KRU Prużana. Kompania była mobilizowana w grupie jednostek oznaczonych kolorem zielonym. Zmobilizowana kompania pod względem ewidencyjnym należała do Ośrodka Zapasowego 20 Dywizji Piechoty^[21].

Zgodnie z założeniami planu „W”, w razie mobilizacji, KRU Baranowicze funkcjonowała na podstawie etatu pokojowego. W czasie wojny, pod względem ewidencji i uzupełnień, przynależała do Ośrodka Zapasowego 9 Dywizji Piechoty^[22].

Obsada personalna

Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień i komendanta rejonu uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU i KRU Baranowicze, z uwzględnieniem najważniejszych zmian organizacyjnych przeprowadzonych w 1926 i 1938.

Komendanci

• ppłk piech. Władysław Żubrycki (1923 – XII 1924 → komendant PKU Kowel^[23])
• ppłk piech. Wincenty Dziewulski (XII 1924^[23] – XII 1926 → komendant PKU Brześć^[24])
• ppłk piech. Józef Sawicz (XII 1926 – 31 XII 1928 → stan spoczynku^[25])
• ppłk piech. Ludwik Łęgowski (III 1930^[26] – ? → komendant KRU Warszawa Miasto II)
• mjr piech. Marian Stachelski (1939^[27], niewola, Obóz NKWD Griazowiec)

Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1921–1925^[28][4]

• I referent
  • kpt. kanc. Zygmunt Wołosewicz (do XII 1924 → II referent PKU Gniezno^[29])
  • kpt. Stanisław II Stańkowski (od I 1925^[30])
• II referent
  • urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Stanisław Michalicki (7 V 1923^[31] – VIII 1924 → kierownik kancelarii 9 SBK^[32][33])
  • por. kanc. Mieczysław I Ostrowski (1924 – II 1926 → referent)
• oficer instrukcyjny – por. piech. Karol Surma^[a] (od IX 1924^[35])
• oficer ewidencyjny Nieśwież
  • por. piech. Wacław Świtkowski (1 VIII^[36] – 25 X 1923 → OE Lwów Miasto PKU Lwów Miasto^[37])
  • por. piech. Henryk Czechowski (15 XI 1923^[38] – I 1924 → PKU Słonim^[39])
  • por. piech. Piotr Nowosielski (V^[40] – IX 1924 → PKU Nisko^[41])
• oficer ewidencyjny – urzędnik wojsk. XI rangi / chor. Andrzej Jaszczur^[b] (1923 – 1925)
• oficer ewidencyjny – urzędnik wojsk. XI rangi Józef Jakub Machaj (1923)

Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1926–1938^{[43][44][45][46]}

• kierownik I referatu administracji rezerw i zastępca komendanta
  • kpt. art. Edward Dawidowski^[c] (VIII 1927^[48] – 31 XII 1931^[49] → stan spoczynku)
  • kpt. piech. Jan Józef Domino (XI 1931^[50] – 1 VII 1932^[51] → kierownik I referatu PKU Jarosław)
  • kpt. piech. Gotlieb Albert Lotys (od 1932^[52] – 31 VIII 1933^[53] → stan spoczynku)
  • kpt. piech. Jan Kazimierz Ozaist^[d] (1933^[55], był w VI 1935, → stan spoczynku)
• kierownik II referatu poborowego
  • kpt. piech. Stanisław Stankowski (od II 1926)
  • por. kanc. Stefan Życki^[e] (do 1932 → praktyka u płatnika 78 pp)
  • por. piech. Leopold Julian Gadkowski^[f] (był w 1932 i w VI 1935)
• referent
  • por. kanc. Mieczysław I Ostrowski (II 1926 – II 1927^[69] → kierownik kancelarii 3 DP Leg.)
  • ppor. kanc. Józef Bauc^[g] (VII 1927 – VI 1930 → płatnik 18 pap)

Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1938–1939^[27][h]

• kierownik I referatu ewidencji – kpt. adm. (piech.) Mieczysław Uzarowicz^[i] †1940 Twer^[76]
• kierownik II referatu uzupełnień – por. adm. (piech.) Czesław Gulczyński^[j] (1 V 1936 – 13 IX 1939)

Uwagi

1. Por. piech. Karol Surma ur. 25 października 1895. W 1916, jako uczeń VIII klasy Filii c. k. Gimnazjum św. Jacka w Krakowie został wcielony do c. i k. Armii. W 1923 był przydzielony z 48 pp na stanowisko przedstawiciela MSWojsk. przy Powiatowej Komisji Nadawczej w Baranowiczach^[34]. Był odznaczony Krzyżem Walecznych.
2. Andrzej Jaszczur (ur. 30 listopada 1898) z dniem 1 stycznia 1925 został mianowny chorążym zawodowym w piechocie z równoczesnym wcieleniem do 78 pp i poostawieniem na dotychczasowym stanowisku w PKU Baranowicze^[42].
3. Kpt. art. Edward Dawidowski (ros. Эдуард Давидовский) ur. 7 grudnia 1895 w folwarku Otolin, w rodzinie Mieczysława. W czasie I wojny światowej walczył w szeregach 40 dywizjonu parkowego artylerii (ros. 40-й парковый артиллерийский дивизион). Z chorążego awansował na podporucznika. Do Wojska Polskiego został przyjęty z byłej armii rosyjskiej. Był odznaczony Krzyżem Walecznych, Orderem Świętego Stanisława 2. stopnia (16 listopada 1916) i 3. stopnia z mieczami i kokardą (23 lutego 1915) oraz Orderem Świętej Anny 3. stopnia (13 grudnia 1915). Z dniem 1 lutego 1927 został powołany ze stanu nieczynnego z równoczesnym przydziałem służbowym na sześć miesięcy do PKU Baranowicze, w celu odbycia praktyki poborowej^[47].
4. Kpt. adm. Jan Kazimierz Ozaist w 1938, jako oficer korpusu administracji, grupa administracyjna, w stanie spoczynku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za całokształt zasług w służbie wojskowej^[54].
5. Stefan Życki latem 1932 skierowany został na czteromiesieczną praktykę u płatnika 78 pp w Baranowiczach^[56]. Po zakończeniu praktyki został przeniesiony do 12 dak w Ostrołęce na stanowisko płatnika^[57], a z dniem 15 sierpnia 1933 został przeniesiony do korpusu oficerów intendentów^[58]. W marcu 1939 pełnił służbę w 6 pp Leg. w Wilnie na stanowisku oficera gospodarczego. W czasie kampanii wrześniowej 1939 walczył w szeregach 6 pp Leg., jako oficer żywnościowy.
6. Leopold Julian Gadkowski ur. 8 listopada 1897^[59], w Kowalu, w ówczesnym powiecie włocławskim guberni warszawskiej, w rodzinie Mikołaja i Julii z Lemańskich. Do Wojska Polskiego został przyjęty z byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej. Służył w 79 Pułku Piechoty^[60]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 2716. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[61]. W 1923 pełnił służbę w 59 Pułku Piechoty w Inowrocławiu^[62], a w następnym roku został przeniesiony do 81 Pułku Piechoty w Grodnie^[63], a później przeniesiony służbowo do Powiatowej Komendy Uzupełnień Grodno. W lipcu 1927 został przydzielony do nowo utworzonej Powiatowej Komendy Uzupełnień Wołkowysk na stanowisko referenta^[64][65]. We wrześniu 1930 został przeniesiony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Żywiec na stanowisko kierownika II referatu poborowego^[66]. 14 marca 1940 został aresztowany przez funkcjonariuszy NKWD Zachodniej Białorusi. 29 listopada 1940 został skazany, a następnie skierowany do poprawczego obozu pracy „Kargopolłagu” (Kargopolskij isprawitielno-trudowoj łagier) w obwodzie archangielskim. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości (17 września 1932)^[67] i Medalem Zwycięstwa^[68].
7. Por. int. Józef Bauc ur. 28 lutego 1894 we wsi Kępa, w powiecie pińczowskim, w rodzinie Jakuba. Był absolwentem Oficerskiej Szkoły Administracji. 15 lipca 1927 Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z 15 lipca 1927 i 36. lokatą w korpusie oficerów administracji, dział gospodarczy, a minister spraw wojskowych wcielił do kadry Departamentu Piechoty z równoczesnym przydziałem do PKU Baranowicze na stanowisko referenta^[70]. W czerwcu 1930 został przeniesiony do 18 pap na stanowisko płatnika^[71]. Z dniem 15 sierpnia 1933 został przeniesiony do korpusu oficerów intendentów^[72]. W marcu 1939 nadal pełnił służbę w 18 pal na stanowisku oficera gospodarczego. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi^[73].
8. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[74].
9. kpt. adm. (piech.) Mieczysław Uzarowicz ur. 21 kwietnia 1895 w Lipnie, w rodzinie Walentego i Elżbiety z Ziółkowskich. Był odznaczony Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Medalem Niepodległości i Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej^[75].
10. Czesław Gulczyński ur. 7 lipca 1900 w Warszawie, w rodzinie Czesława, prawnika. Na stopień porucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 lipca 1925 w korpusie oficerów piechoty. W listopadzie 1929 został przeniesiony do 78 pp w Baranowiczach^[77]. W 1932, po ukończeniu kursu w CWPiech. w Rembertowie, objął dowództwo kompanii karabinów maszynowych. 1 maja 1936, po ukończeniu kursu administracyjnego, został przeniesiony do PKU Baranowicze na stanowisko kierownika referatu. 19 września 1939 w Zawiasach przekroczył granicę z Litwą, gdzie został internowany. 16 lipca 1940 został osadzony w Obozie NKWD w Juchnowie. 2 lipca 1941 przeniesiony do Obozu NKWD w Griazowcu. 3 września 1941 został zwolniony i skierowany do Tatiszczewa. Służył w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. 10 czerwca 1948 wrócił do kraju, a sześć dni później został zarejestrowany w Rejonowej Komendzie Uzupełnień Lębork. Czesław Gulczyński w „arkuszu ewidencji personalnej” napisał, że był odznaczony m.in. Krzyżem Niepodległości, ale nie podał żadnych informacji na temat swojej działalności niepodległościowej^[78].